گام نخستِ کسب مشروعیت در غیاب زنان!

رامین پرتو

از زمانی که طالبان در سال 2021 بر کابل مسلط شد، تاکنون هیچ کشوری این جریان را به صورت علنی و رسمی به رسمیت نشناخته و صرفاً چند کشور مانند چین و ایران سفارت‌های افغانستان در پایتخت خود را در اختیار این جریان قرار داده‌اند. بر همین اساس یکی از چالش‌های موجود برای طالبان یا همان «امارت اسلامی افغانستان» موضوع به رسمیت شناخته شدن از سوی ملل متحد بوده و خواهد بود. در این راستا بارها و بارها سازمان ملل متحد و کشورهای غربی و منطقه‌ای بر این موضوع تاکید کرده‌اند که جامعه ملل برای آنکه طالبان را به رسمیت بشناسد، باید رفتار خود در داخل و حتی خارج از مرزهای افغانستان را در چند حوزه اصلاح کند.  نخستین مساله، بحث زنان است. ملل متحد چندین مرتبه اعلام کرده که زنان در افغانستان پس از بازگشت مجدد طالبان به قدرت با مشکلات عدیده‌ای از جمله ممانعت از کار و تحصیل روبرو هستند و در این راستا خواهان رفع این موانع از سوی طالبان در سراسر افغانستان شدند. در مقابل طالبان اعتقاد دارد که این ممانعت صرفاً برای دانشگاه‌های و مدارس دولتی اعمال شده و زنان و دختران افغانستان می‌توانند در مکاتب خصوصی به درس خود ادامه دهند. موضوع دوم مسائل امنیتی و حفظ یک توازن در امنیت عمومی و امنیت مرزها به خصوص با پاکستان و تاجیکستان است. بارها و بارها سرویس اطلاعاتی آمریکا و کشورهای اروپایی به انضمام روسیه به این موضوع اشاره کرده‌اند که پس از بازگشت طالبان با کابل، بستر برای زیستن مجدد شبکه القاعده و حتی داعش در افغانستان مهیا شده و حتی سازمان سیا بارها اعلام کرده که تهدید در این کشور از حیث امنیتی فروکش نکرده است. طالبان اما دائماً اعلام می‌کند که در حال مقابله با داعش است و در مورد القاعده صرفاً به تکذیب ادعاهای مذکور بسنده می‌کند. مساله سوم اما بحث موادمخدر است. از زمان روی کار امدن این جریان تاکنون چندین و چند فرمان شرعی از سوی رهبر طالبان یعنی هیبت‌الله آخندزاده در خصوص عدم کشت تریاک در مزارع جنوبی و شمالی افغانستان صادر شده و حتی طالبان ناظران بین‌المللی را برای بررسی این موضوع به افغانستان آورده است و گزارش‌هایی در مورد کاهش کشت خشخاش هم از سوی ملل متحد صادر شده است. این در حالیست که برخی از مقامات سازمان ملل اعتقاد دارند که طالبان همچنان در حال کشت تریاک است و در این میان یک دوگانگی و عدم شفافیت را شاهد هستیم. موضوع چهارم هم تشکیل یک دولت فراگیر با مشارکت همه مذاهب و قومیت‌های حاضر در افغانستان است. زمانی که طالبان بر سر کار آمد این موضوع یکی از شروط توافق دوحه میان آنها و آمریکایی‌ها بود اما حالا و با گذشت حدود سه سال از آن روزها، این جریان هیچ اعتقادی به تشکیل این مدل حکومت ندارد؛ حتی در این راستا اخیراً ذبیح‌الله مجاهدف سخنگوی طالبان به این موضوع اشاره کرد که اساساً هیچ دولت فراگیری تشکیل نخواهد شد، بلکه تشکیلات سیاسی که هم اکنون بر کابل مسلط شده را یک دولت فراگیر اعلام کرد! 

زمانی که طالبان بر سر کار آمد موضوع تشکیل حکومت فراگیر یکی از شروط توافق دوحه میان آنها و آمریکایی‌ها بود اما حالا و با گذشت حدود سه سال از آن روزها، این جریان هیچ اعتقادی به تشکیل این مدل از حکومت ندارد

میدان‌داری  مردانه کابل  در میانه اعتراض جامعه ملل

همزمان با برگزاری نشست دوحه، در چند شهر کشورهای اروپایی، افغان‌ها به این نشست اعتراض کرده‌اند، چراکه آن را مشروعیت دادن به حکومت طالبان می‌دانند اما سازمان ملل می‌گوید این تعامل ضروری است و به معنی مشروعیت دادن به حکومت طالبان نیست

با تمام این تفاسیر، برای طالبان هیچ چیز مهمتر از کسب مشروعیت نیست و حالا هم این جریان با حضور در نشست سوم دوحه سعی دارد تا به هر ترتیب که شده این موضوع را آرام آرام برای جامعه جهانی به عنوان یک مطالبه علنی در دستور کار قرار دهد. بر این اساس نمایندگان دولت طالبان افغانستان روز یکشنبه ۳۰ ژوئن (۱۰ خرداد) با حضور در مذاکرات دوحه با نمایندگان ویژه در این کشور آسیای مرکزی، دیدارهای خود را با مقامات سازمان ملل آغاز کردند که این اتفاق برای اولین بار در حال رخ دادن است. این نشست دو روزه به میزبانی سازمان ملل در قطر، سومین نشست در این کشور است، اما اولین نشستی است که شامل مقامات طالبان نیز می‌شود که در سال ۲۰۲۱ قدرت را در افغانستان به دست گرفتند. در این میان سخنگوی سازمان ملل که نمی‌خواست نامش فاش شود، به خبرگزاری فرانسه گف که «مذاکرات مقدماتی نشست سازمان ملل به طور جداگانه با بسیاری از فرستادگان ویژه حاضر و با نمایندگان طالبان آغاز شده است». در این نشست نمایندگان ۲۵ کشور و ۵ سازمان بین‌المللی بدون حضور رسانه‌ها مذاکره می‌کنند. در این خصوص رزماری دی کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سیاسی و صلح که ریاست نشست دوحه را بر عهده دارد، پس از گفتگوهای روز اول، در ایکس آن را «شروع پرباری» برای افغانستان خواند و گفت که«این اولین بار است که چنین نشستی میان جامعه جهانی و طالبان برگزار می‌شود. ما انتظار یک تعامل اصولی برای کمک به مردم افغانستان در بسیاری از زمینه‌ها را داریم و از حمایت قطر سپاسگزاریم». 

به موازات این مواضع، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان که در رأس هیئتی شش نفری از مقام‌های این جریان در این نشست شرکت کرده، در سخنرانی افتتاحیه نشست مذکور از شرکت‌کنندگان خواست که بر رفع تمام تحریم‌ها و لغو محدودیت‌های بخش خصوصی و بازگرداندن دارایی مسدود شده بانک مرکزی افغانستان تمرکز کنند. او اعلام کرد «افغان‌ها این سوال را مطرح می‌کنند که چرا کاهش تحریم‌ها در بخش‌های مالی و تجاری همچنان کُند است؟ چرا دولت و بخش خصوصی به طور مداوم با چالش‌های مختلف مواجه هستند؟». او گفت که «کشت، فرآوری و قاچاق خشخاش را که دنیا را تحت تأثیر قرار داد، ممنوع کردیم و حالا خواستار کمک در کشت جایگزین برای کشاورزان هستیم». 

فارغ از اینکه قرار است چه خروجی از این نشست منتشر شود باید توجه داشت که در این نشست هیچ خبری از حضور جامعه زنان افغانستان نبوده و باید گفت که این موضوع یکی از شروط طالبان برای حضور در نشست سوم دوحه بوده است. در این راستا در چند شهر در کشورهای اروپایی، افغان‌ها به این نشست اعتراض کرده‌اند؛ چراکه آنرا مشروعیت دادن به حکومت طالبان می‌دانند اما سازمان ملل می‌گوید این تعامل ضروری است و به معنی مشروعیت دادن به حکومت طالبان نیست. در واکنش به انتقادها، روزا اُتونبایوا، فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان هم از عدم حضور زنان افغان در این نشست دفاع و تاکید کرد که خواسته‌های مربوط به حقوق زنان قطعا مطرح خواهد شد. حال باید دید که آیا پس از نشست سه روزه دوحه، طالبان در مورد تعامل با زنان نظر خود را تغییر خواهد داد یا خیر؟!