یارکشی ژئوپلیتیکی در شبه‌جزیره کره

رامین پرتو

پس از گمانه‌زنی‌های متعدد بالاخره ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه روز گذشته طی یک سفر دو روزه وارد پیونگ‌یانگ پایتخت کره‌شمالی شد. این نخستین سفر پوتین به کره شمالی پس از گذشت دو دهه است و این رویداد به منزله یک سفر کم سابقه برون مرزی برای حاکم کرمیلن خواهد بود که به تازگی در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شده و برای بار پنجم زمام امور کشور را به دست گرفته است. پوتین در جریان سفر ماه گذشته میلادی خود به چین با شی جین‌پینگ، همتای چینی خود دیدار کرد و دو طرف بر تعمیق روابط استراتژیک توافق و آنچه را که رفتار تهاجمی آمریکا می‌دانستند، محکوم کردند که به نوعی یک نوع اتحاد کم‌سابقه با درون مایه اندیشه چپی علیه غرب را به تصویر کشید. آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد این است که در بطن این سفر و روابط دوجانبه روسیه و کره‌شمالی موضوع جنگ اوکراین نهفته است و نمی‌توان از این موضوع به هیچ وجه چشم‌پوشی کرد. پایگاه خبری آکسیوس در این خصوص گزارش داده که روابط مسکو و پیونگ‌یانگ با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پیچیده شد، اما اخیرا حول یکسری اشتراکات، دوباره محکم شده است. سپس روابط دو کشور به ویژه پس از سفر رهبر کره‌شمالی به خاور دور روسیه در سپتامبر ۲۰۲۳ و دیدار با پوتین گسترش یافت. به نوشته این پایگاه خبری آمریکایی کیم در گذشته نیز سفرهای مشابهی انجام داده بود، اما دیدار سال گذشته، اولین ملاقات آنها از زمان آغاز حمله به اوکراین بود. رئیس جمهور روسیه و کیم جونگ اون در آن سفر از سایت‌های کلیدی نظامی و فناوری مانند جدیدترین فرودگاه فضایی روسیه بازدید کردند و احتمالا مذاکرات تسلیحاتی را که بین دیگر مقامات روسیه و کره شمالی در جریان بود، ادامه دادند. نکته اینجاست که مدت‌ها پیش از این دیدار، مقامات آمریکایی ادعا کرده بودند که اطلاعاتی در اختیار دارند که نشان می‌دهد روسیه میلیون‌ها موشک و گلوله توپخانه را از کره شمالی خریداری کرده است و از سوی دیگر منابع غربی اعلام کرده بودند که شراکت روسیه و کره شمالی به طور قابل توجهی سیاست خارجی ایالات متحده را پیچیده و مبهم کرده است. همچنین مقامات آمریکایی بعداً مدعی شدند که از زمان دیدار کیم جونگ اون و پوتین، کره‌شمالی حدود ۲۶۰ هزار تن مهمات یا مواد مرتبط با مهمات را به روسیه ارسال کرده است. در این راستا جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی در ژانویه 2024 اعلام کرده بود که کره‌شمالی خواهان جنگنده، موشک‌های زمین به هوا، خودروهای زرهی، تجهیزات یا مواد تولید موشک‌های بالستیک از روسیه است، در حالی که دستگاه‌های اطلاعاتی ایالات متحده گفته بودند کره‌شمالی در ازای این تسلیحات، امتیازات «دیپلماتیک، اقتصادی، و امتیازات نظامی» به دست آورده است. این موضوع تا جایی ادامه پیدا کرد که بسیاری از تحلیلگران و ناظران بین‌المللی که تحولات داخلی کره‌شمالی را زیرنظر دارند اعلام کرده بودند که این کشور از روسیه در ازای فروش تسلیحات به مسکو، غذا و دارو دریافت کرده است که همین مساله نشان از عمق فاجعه در پیونگ‌یانگ دارد. 

تحرک پیرامون منافع غرب

آنچه در این میان نباید از نظر پنهان بماند توافقنامه روسیه و کره‌شمالی است. یک روز قبل از سفر پوتین به پیونگ‌یانگ یعنی در روز دوشنبه یوری اوشاکوف، دستیار ارشد پوتین اعلام کرد که به احتمال زیاد در سفر رئیس جمهوری روسیه به کره‌شمالی توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع امضا خواهد شد و تاکید کرد که توافقنامه ارتباط بین فدراسیون روسیه و کره‌شمالی علیه کشورهای ثالث نخواهد بود. او همچنین گفت که مسکو از بازنگری در تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه کره‌شمالی حمایت می‌کند و توافقنامه مشارکت روسیه و کره‌شمالی بر مسائل امنیتی متمرکز خواهد بود. اما نکته مهم این است که اوشاکوف صراحتاً اعلام کرده که روسیه برای درک کره‌شمالی از علل و ماهیت بحران اوکراین ارزش قائل است و از حمایت آنها د قبال این جنگ ابراز قدردانی می‌کند. همین موضع به خوبی نشان می‌دهد که اساساً مسکو به دنبال آن است که در قضیه اوکراین با ایجاد یک کشش سیاسی-  امنیتی و حتی اقتصادی، کره شمالی را به سمت خود متمایل کند تا در این راستا در فاز اول، تسلیحات موردنظرش در این جنگ را تامین کند و در فاز دوم یک یارکشی ژئوپلیتیکی را در شبه جزیره کره به نفع خود سر و شکل دهد تا در نهایت بتواند علیه غرب و به خصوص منافع ایالات متحده در این منطقه اقدامات بیشتری را انجام دهد. البته این اقدامات از نظر واشنگتن پنهان نمانده و حالا ایالات متحده در این خصوص موضع‌گیری کرده است. در این راستا جان کربی، سختگوی شورای امنیت ملی آمریکا روز گذشته (سه‌شنبه) اعلام کرد که «ما نگران سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به کره‌شمالی نیستیم، اما آنچه که ما نگران آن هستیم تعمیق روابط بین این دو کشور است، چراکه تعامل متقابل در اینجا می‌تواند بر امنیت شبه جزیره کره هم تاثیر بگذارد و به همین دیل ایالات متحده به صورت کاملا جدی اوضاع را رصد می‌کند». اما این پایان داستان سفر پوتین نیست بلکه او قرار نیست صرفاً بعد از 24 سال به کره‌شمالی سفر کند و قرار است امروز (چهارشنبه) عازم ویتنام شود. اینکه چرا پوتین به این کشور جنوب شرق آسیا سفر می‌کند موضوعی است که ریشه در منافع اقتصادی و نظامی ایالات متحده دارد. توجه داشته باشید که آمریکا سال گذشته میلادی سطح روابطش با هانوی را ارتقا داد و هم‌اکنون به عنوان شریک تجاری اصلی ویتنام محسوب می‌شود و همین موضوع نه تنها صدای چین را درآورد بلکه حالا روس‌ها هم به دنبال آن هستند تا در این راستا علیه واشنگتن تحرکاتی را داشته باشند که سفر پوتین هم به همین علت به ویتنام انجام خواهد شد. در این راستا سخنگوی سفارت آمریکا در شهر هانوی (پایتخت ویتنام) درباره سفر پوتین به این کشور با اشاره به صدور حکم بازداشت رئیس جمهوری روسیه از سوی دیوان کیفی بین‌الملل در مورد جنایات جنگی در اوکراین مدعی شده که «هیچ کشوری نباید زمینه‌ را برای آنکه پوتین از جنگ تجاوزگرانه خود حمایت کند، فراهم کرده و از این طریق به او اجازه عادی ساختن قساوت‌گری‌هایش را بدهد». این اعمال فشارها به خوبی نشان می‌دهد که واشنگتن و مسکو در حال تقابل علنی و تمام عیار در نیم‌کره شرقی هستند.