چانه‌زنی علیه مسکو در غیاب رهبران مطرح جهان

رامین پرتو

پس از حرف و حدیث‌های بسیار، بالاخره نشست صلح اوکراین در سوئیس آغاز به کار کرد. بر اساس گزارش خبرگزاری فرانسه، رهبران جهان در نشستی دو روزه در بورگن‌استوک سوئیس گرد هم می‌آیند تا اجلاسی را با هدف تحت فشار قرار دادن روسیه برای پایان دادن به جنگ اوکراین برگزار کنند، هرچند فقدان متحدان قدرتمند مسکو مانند چین تأثیر بالقوه این اجلاس را کمرنگ کرده است. مقام‌های سوئیسی میزبانی کننده از این کنفرانس اعلام کردند حدود ۱۰۰ کشور و سازمان که حدود نیمی از آنها از اروپا هستند شرکتشان در این کنفرانس را تایید کرده‌اند اما خبرگزاری اسپوتنیک در این راستا اعلام کرده که تنها ۵۷ کشور در سطح سران خود در این کنفرانس شرکت دارند. از آمریکا کامالا هریس، معاون رئیس جمهور در این نشست به همراه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده حاضر خواهند شد و این نشان از غیبت بایدن در این نشست دارد. از سوی دیگر رویترز اعلام کرده که کشورهای بزرگ «جنوب جهانی» رهبران ارشد خود را به سوئیس نمی‌فرستند. آفریقای جنوبی، اندونزی، امارات متحده عربی و فیلیپین نمایندگان سطوح پایین‌تر را اعزام خواهند کرد. عربستان و ترکیه وزرای خارجه خود را اعزام می‌کنند و جالب آنکه آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در این نشست شرکت نخواهد کرد و نماینده خود را اعزام خواهد کرد. به همین ترتیب، واتیکان یک کاردینال دیپلماتیک را به جای پاپ به سوئیس اعزام می‌کند و چین هم از شرکت در آن خودداری می‌کند چراکه روسیه به این نشست دعوت نشده است. تا جایی که وزارت خارجه چین اعلام کرده که شی جین پینگ، رئیس جمهوری این کشور در نشست سوئیس شرکت نخواهد کرد. سایر کشورهای بزرگ «جنوبی جهانی» که در آن شرکت نمی‌کنند عبارتند از پاکستان، مصر، الجزایر، ویتنام، ایران و چندین کشور دیگر. اعضای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع مانند قزاقستان، آذربایجان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و بلاروس. از کشورهای اروپایی هم جورجا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا در این نشست شرکت نخواهد کرد و به جای وی آنتونیو تاجانی، وزیر امور خارجه ایتالیا در نشست صلح اوکراین در سوئیس حضور خواهد داشت. خاویر میلی، رئیس جمهور آرژانتین که شخصاً توسط زلنسکی برای شرکت در نشست صلح اوکراین دعوت شده بود هم در سوئیس حاضر نخواهد شد و این در حالیست که زلنسکی در مراسم تحلیف میلی در دسامبر ۲۰۲۳ حضور داشت! ار قدرت‌های نوظهور دیگر در این نشست می‌توان به برزیل اشاره کرد، اما لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس جمهور این کشور اعلام کرده از آنجا که هیچ نماینده‌ای از روسیه در این نشست حضور ندارد، از شرکت در آن خودداری کرده است. در ماه مه هم نارندا مودی، نخست‌وزیر هند اعلام کرد که کشورش در نشست صلح اوکراین شرکت خواهد کرد اما در ادامه تاکید کرد که سطح هیات نمایندگی بستگی به زمان‌بندی، تدارکات و تعهدات همزمان دارد و بر این اساس یک مقام رده‌پایین هند در نشست صلح اوکراین حاضر خواهد شد. دفتر ریاست جمهوری ترکیه هم اعلام کرد که حضور وزیر خارجه این کشور در نشست صلح اوکراین «کافی» است و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در سوئیس حاضر نخواهد شد. 

سطح مشارکت کشورها در کنفرانس صلح اوکراین در سوئیس حاکی از شکافی عمیق بین کشورهای  جنوب و شمال جهان بر سر موضوع آن است که برای موفقیت نهایی این کنفرانس مفید نیست و شاید خروجی آن به بن‌بست برسد

شکاف عمیق؟

سران کشورها و دولت‌های اتحادیه اروپا راه را برای مذاکرات الحاقی با اوکراین و مولداوی در اواسط دسامبر باز کردند و مجارستان نیز پس از مدتی ممانعت، مجدداً مذاکرات را در دستور کار قرار داده است

موضوع اصلی این است که هدف ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین از درخواست برای برگزاری این نشست جلب موافقت اکثریت نمایندگان است؛ با این حال، هر تصمیمی که در یک اجلاس به استثنای روسیه گرفته شود، قطعاً توسط روسیه نادیده گرفته خواهد شد. در این خصوص قبلاً مشخص شده است موضوعات کلیدی مانند پایان جنگ و تنظیمات فرآیند صلح آینده در این اجلاس مورد بحث قرار نخواهند گرفت؛ چراکه بین شرکت‌کنندگان در مورد این موضوعات اتفاق نظر وجود ندارد. بنابراین کی‌یف امنیت هسته‌ای و غذایی و همچنین بازگشت زندانیان و اخراج شدگان را در دستور کار اجلاس قرار داده است تا بتواند یک خروجی حداقلی از آن را به نفع خود ثبت و ضبط کند. این در حالیست که سوئیس به عنوان میزبان اجلاس صلح اوکراین، در حال برنامه‌ریزی برای دومین نشست سران است که در آن معتقد است روسیه باید دعوت شود اما مشخص نیست که آیا اوکراین با این موضوع موافق است یا خیر! بر اساس اظهارات زلنسکی، اوکراین قصد دارد ابتدا یک «اولتیماتوم» دیپلماتیک از «اکثریت جهانی» جمع شده در این اجلاس به مسکو ارائه کند تا بتواند در این راستا به هر نحوی که شده روس‌ها را تحت فشار قرار دهند. این در حالیست که مقامات روسیه نه تنها این کنفرانس صلح را «پوچ» می‌دانند، بلکه می‌گویند امکان توافق با اوکراین وجود ندارد؛ چراکه در حال حاضر ولودیمیر زلنسکی به عنوان رئیس‌جمهور این کشور دیگر مشروعیت ندارد و باید در این راستا انتخابات ملی برای تعیین تکلیف وی برگزار شود. به موازات این روند، روزنامه سوئیسی «لوتام» چند روز پیش در مقاله‌ای نوشت «سطح مشارکت کشورها در کنفرانس صلح اوکراین در سوئیس حاکی از شکافی عمیق بین کشورهای جناح‌های جنوب و شمال جهان بر سر شرکت در آن است که برای موفقیت نهایی این کنفرانس مفید نخواهد بود». به نوشته این روزنامه «نقشه راه کی‌یف که در سوئیس مورد بحث قرار خواهد گرفت، شبیه کاپیتولاسیونی است که بر روسیه‌ تحمیل می‌شود و گویی که روسیه در این جنگ شکست خورده اما این بیشتر اوکراین است که در عرصه میدانی نیروهایش خسته شده‌ و کم‌کم از بین می‌روند و آتش‌بس را ضروری می‌بینند. بنابراین، هر دو طرف باید به‌تمام ‌معنا توافق کنند که در بورگن استوک چنین اتفاقی با توجه به عدم حضور روسیه نخواهد افتاد». آنچه به عنوان یک موضوع نهایی و مُماس با نشست سوئیس باید موردتوجه قرار گیرد، موافقت اتحادیه اروپا با آغاز مذاکرات الحاق اوکراین و مولداوی به این بلوک سیاسی- اقتصادی است. در این خصوص روز گذشته (شنبه) شورای اتحادیه اروپا به ریاست بلژیک اعلام کرد سفرای ۲۷ کشور اتحادیه اروپا «به لحاظ مبنایی و اصولی» موافقت خود را با آغاز مذاکرات الحاق این دو کشور در ۲۵ ژوئن جاری اعلام کردند. یورونیوز در این راستا اعلام کرده که «سران کشورها و دولت‌های اتحادیه اروپا راه را برای چنین مذاکرات الحاقی با اوکراین و مولداوی در اواسط دسامبر باز کردند اما مجارستان تاکنون از گشایش رسمی این مذاکرات الحاق اوکراین به دلیل تحقق نیافتن شرایط جلوگیری کرده است». حال باید دید که خروجی این نشست چه خواهد بود!