بیم و امید برای پایان جنگ ۸ ماهه

رامین پرتو

شامگاه جمعه یکی از نادرترین و البته مهمترین مواضع ایالات متحده در قبال جنگ غزه که 8 ماه از آن می‌گذرد به سمع و نظر جهانیان رسید که به هر ترتیب باید آن را یک موضوع بسیار مهم در محور سیاسی این پرونده بدانیم. 

در این خصوص جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا گفت که اسرائیل یک پیشنهاد جدید برای برقراری آتش‌بس و تبادل اسرا ارائه کرده و در صورت حصول توافق بر سر این طرح جدید، آمریکا پایبندی تل‌آویو به مفاد این طرح را تضمین خواهد کرد. او اعلام کرد که این یک نقشه راه است که به آتش‌بس پایدار و آزادسازی تمام اسرا منجر خواهد شد و حالا این پیشنهاد از طریق قطر به حماس ارائه شده است.  بایدن همچنین گفت که ایالات متحده خواهد کوشید تا تضمین کند که تل‌آویو به تعهدات خود بر اساس این پیشنهاد سه‌مرحله‌ای جدید عمل خواهد کرد. 

او گفت: «اگر حماس به تعهدات خود بر اساس این توافق عمل نکند، اسرائیل می‌تواند به عملیات‌های نظامی خود ادامه دهد، اما مصر و قطر به من تضمین داده‌اند و سعی دارند تضمین کنند که حماس چنین کاری نمی‌کند. آمریکا هم می‌کوشد تضمین کند که اسرائیل به تعهدات خود پایبند می‌ماند». 

رئیس‌جمهور آمریکا از طرفین خواست این فرصت را از دست نداده و بر سر این پیشنهاد به توافق برسند، پیشنهادی که شامل آزادسازی اسرای اسرائیل و بازسازی غزه است. 

بر اساس آنچه که رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرده، این طرح شامل سه مرحله است؛ به گونه‌ای که در ابتدا یک آتش‌بس ۶ هفته‌ای برقرار خواهد شد که در این بازه زمانی حماس و اسرائیل جهت یافتن راهی برای پایان جنگ مذاکره خواهند کرد و اگر مذاکرات بیشتر از ۶ هفته به طول بینجامد، آتش‌بس موقت تا زمان حصول یک توافق نهایی برای پایان جنگ، تمدید خواهد شد. 

در مرحله دوم این طرح پیشنهادی، حماس تمام اسرای اسرائیل را آزاد خواهد کرد و اسرائیل هم در مقابل تمام نظامیان خود را از غزه خارج می‌کند. سومین و آخرین مرحله از این طرح پیشنهادی آتش‌بس، شامل یک طرح بزرگ بازسازی غزه خواهد بود اما در مورد این مرحله هیچ جدول زمان‌بندی وجود ندارد. 

در این راستا اما جامعه ملل هم به نوعی خود را همسو و هماهنگ با ایالات متحده و شخصِ بایدن نشان دادند و از طرح وی حمایت کردند. 

به عنوان مثال دیوید کامرون، وزیر خارجه انگلیس در توئیتی به این توافق پیشنهادی واکنش نشان داد و نوشت: «حالا که یک توافق جدید در ارتباط با اسرای اسرائیل روی میز قرار گرفته، حماس باید این توافق را بپذیرد تا ما بتوانیم شاهد توقف درگیری، آزادی گروگان‌ها و بازگشت آنها به خانواده‌هایشان و سرازیر شدن سیل کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه باشیم. » جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا هم اعلام کرد: «پیشنهادی که رئیس‌جمهور آمریکا مطرح کرد فرصتی برای پایان دادن به درد و رنج‌ها و بازگشت به مسیر صلح است و همه طرف‌ها باید آن را مغتنم بشمارند». 

تحرکات دیپلماتیک رخ داده پس از اعلام طرح سه ‌مرحله‌ای آتش‌بس در غزه از سوی رئیس‌جمهوری آمریکا، شاید این امیدواری را در جامعه جهانی به وجود آورد که طی روزهای آتی یک اتفاق مهم در حوزه سیاسی پرونده غزه رخ خواهد داد؛ اما داده‌های مخابره شده از سوی تل‌آویو دقیقاً خلاف این گمانه‌زنی را نشان می‌دهد

همچنین فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان و ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن از تلاش‌های کشورشان برای به نتیجه رسیدن این طرح و پایان جنگ غزه سخن گفتند. 

سازمان ملل متحد هم اعلام کرد که آنتونیو گوترش روی پیشنهاد جدید حل و فصل اوضاع در نوار غزه که منجر به صلح بلندمدت شود، حساب باز کرده است. 

علاوه بر این، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز اعلام کرد که از نقشه راه جو بایدن برای توقف درگیری‌ها میان اسرائیل و جنبش حماس حمایت می‌کند. 

در این راستا آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا با فیصل بن فرحان، ایمن الصفدی و هاکان فیدان، همتای سعودی، اردنی و ترکیه‌ای خود تماس تلفنی برقرار کرد و در مورد به نتیجه رسیدن طرح پیشنهادی بایدن برای ختم جنگ در غزه با یکدیگر به بحث و گفت‌وگو پرداختند. 

سنگ‌اندازی نتانیاهو 

با نگاهی به تحرکات دیپلماتیک رخ داده پس از اعلام طرح سه ‌مرحله‌ای آتش‌بس در غزه از سوی رئیس‌جمهوری آمریکا شاید به این امیدواری برسیم که طی روزهای آتی یک اتفاق مهم در حوزه سیاسی پرونده غزه رخ خواهد داد اما مستندات و داده‌هایی که از تل‌آویو مخابره می‌شود دقیقاً خلاف این گمانه‌زنی را نشان می‌دهد. 

بر این اساس دفتر نخست‌وزیر اسرائیل در بیانیه‌ای در واکنش به طرح بایدن اعلام کرد که نتانیاهو بر پایان نیافتن جنگ تا دستیابی به تمامی اهداف اصرار دارد اما به تیم مذاکره‌کننده ماموریت داده تا خطوط کلی را برای دستیابی به هدف بازگرداندن اسرا ارائه کند. 

دفتر بنیامین نتانیاهو، در ادامه اضافه کرد که جنگ در غزه تا زمانی که توانایی حماس برای تسلط بر غزه و جنگ از بین نرود،  پایان نخواهد یافت ولی خطوط کلی پیشنهادی بایدن، از جمله انتقال مشروط از یک مرحله به مرحله دیگر، به اسرائیل اجازه می‌دهد اصول مذکور را در مذاکرات حفظ کند. 

شبکه سی‌.ان.‌ان آمریکا با تحلیل تصاویر ماهواره‌ای اعلام کرد که ارتش اسرائیل سه‌چهارم مرز بین مصر و نوار غزه که به محور فیلادلفیا معروف بوده را به اشغال خود درآورده و این موضوع می‌تواند یک کارشکنی مشخص در روند آتش‌بس پیشنهادی آمریکا به حساب بیاید

اینکه دفتر نتانیاهو به صراحت و پس از اعلام طرح بایدن بر ادامه جنگ در غزه تاکید می‌کند به نوعی نشان می‌دهد که کابینه فعلی اسرائیل نمی‌خواهد در این اوضاع که مخالفان سیاسی آنها در تل‌آویو به دنبال سرنگونی آنها هستند، به چنین آتش‌بسی تن بدهند؛ چراکه با اتمام جنگ بدون شک پرونده‌های قضایی نتانیاهو به جریان خواهد افتاد و اساساً کابینه اسرائیل به حاشیه خواهد رفت. 

با وجود این مخالفت‌ها از سوی دفتر نخست‌وزیر اسرائیل، یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون اسرائیل در صفحه کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد کابینه اسرائیل نمی‌تواند پیشنهاد بایدن را نادیده بگیرد و باید آن را اجرایی کند؛ چراکه اگر شرکای راست ‌افراطی لجبازی کنند از نتانیاهو در اجرایی کردن توافق اسرا حمایت 

خواهند کرد. 

نکته درخور توجه این است که اسرائیل در شایط کنونی به دنبال آن است تا با خریدن وقت، به نوعی پیشروی میدانی و تثبیت مواضع را عملیاتی کند. به عنوان مثال روز گذشته (شنبه) شبکه «سی‌.ان.‌ان آمریکا با تحلیل تصاویر ماهواره‌ای اعلام کرد که ارتش اسرائیل سه‌چهارم مرز بین مصر و نوار غزه که به محور فیلادلفیا معروف بوده را به اشغال خود درآورده است. 

این در حالیست که دقیقاً چند ساعت پس از انتشار این گزارش‌، عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر ضمن تاکید بر اهمیت تلاش‌های بین‌المللی برای توقف جنگ در غزه و ممانعت از توسعه تبعات انسانی و امنیتی، نسبت به خطرات تداوم عملیات نظامی اسرائیل در رفح و آثار آن بر امنیت خاورمیانه هشدار داد. به این جهت باید دید بایدن چه اهرم فشاری علیه نتانیاهو و اسرائیل درخصوص طرح آتش‌بس در اختیار دارد!