تقابل ژاپن و کره جنوبی بر سر جانشینی آمریکا در منطقه
آتشی که از زیر خاکستر بر‌می‌خیزد
سیدمحمد میرزامحمدزاده
اشتیاق دونالد ترامپ به ایده «اول آمریکا»، منازعات جدیدی را بین آمریکا و متحدانش رقم‌زده است. در آسیا رقبای قدیمی دوباره رودررو شده‌اند؛ ژاپن و کره جنوبی که در طول تاریخ منازعات گسترده‌ای در شرق آسیا داشته‌اند، با تضعیف نقش آمریکا در منطقه، حالا دوباره یاد مناقشات قدیمی خود افتاده‌اند. ترامپ با ابراز سیاست‌های انزوا طلبانه در جهان نه‌تنها متحدان خود را در نقاط مختلف جهان از پشتیبانی ناامید کرده است بلکه کم‌کم برخی منازعاتی که با دخالت آمریکا اندکی فروکش کرده بود، حالا دوباره سر برآورده است. سایت خبری بلومبرگ در تحلیلی به موضوع اختلاف ژاپن و کره جنوبی با تضعیف حضور آمریکا در منطقه و شکل‌گیری جغرافیای جدید سیاسی پرداخته است.
روابط ژاپن و کره جنوبی، دو شریک امنیتی ایالات‌متحده به دلیل پاره‌ای از منازعات دیپلماتیک به بدترین شرایط خود طی بیش از نیم قرن گذشته بازگشته است. حالا نشانه‌هایی وجود دارد که این دشمنی، با به میان کشیدن استعمار شبه‌جزیره کره مربوط به چندین دهه گذشته، شعله‌ور شده و در حال تخریب روابط اقتصادی و نظامی بین همسایه‌ها است. در گذشته، هر وقت این شعله‌های ملی‌گرایی نمایان می‌شد، دولت‌های آمریکا به‌صورت معمول دخالت می‌کرد و جلوی تشدید این انزجار را می‌گرفت و نمی‌گذاشت از کنترل خارج شود؛ اما دیگر این نقش را ادامه نمی‌دهد.
دنیل اشنیدر، سخنران مرکز سیاست بین‌الملل در دانشگاه استنفورد و مؤلف کتاب‌هایی در مورد روابط آسیای شمال شرق گفت هیچ رهبری آمریکایی همچون چیزی که در گذشته شاهد آن بودیم وجود ندارد. در لحظه‌ای همچون اکنون، ایالات‌متحده به آهستگی وارد می‌شد و به بازیابی ارتباطات کمک می‌کرد و گاهی راهکار ارائه می‌داد.
ماجرای شمال شرق آسیا بیانگر این موضوع است که چطور شکاکی ترامپ در مورد متحدان سنتی آمریکا و مشغول شدن با بحران‌های سیاسی در واشنگتن می‌تواند به‌آرامی چشم‌انداز ژئوپلیتیک پس از جنگ جهانی را تغییر شکل دهد.
منازعات قدیمی
درحالی‌که روابط بین ژاپن و کره جنوبی در چند دهه اخیر عمیق‌تر شده است و هرکدام شریک تجاری یک‌سوم تعاملات دیگری به شمار می‌رود، دو طرف با منازعات قدیمی یکدیگر، به‌ویژه استعمار شبه‌جزیره کره در سال‌های 1910 تا 1945، دست‌وپنجه نرم می‌کنند. باوجودآنکه شین زو آبه، نخست‌وزیر ژاپن در تلاش بود به منازعات جنگ قدیمی پایان دهد، با انتخاب مون جا این به‌عنوان رئیس‌جمهور کره جنوبی و مقاومت وی در برابر تلاش‌های آبه، منازعات بر سر اینکه آیا ژاپن تاوان اقداماتش را پس داده است یا خیر، بالا گرفت.
در گذشته ایالات‌متحده از قدرت خود به‌عنوان تضمین‌کننده امنیت برای آرام نگه‌داشتن این تقابلات استفاده می‌کرد و باوجود مخالفان خانگی در هر دو طرف، به حفظ توافق 1965 دو کشور کمک می‌کرد
در هفته‌های اخیر پس‌ازآنکه دادگاه‌های کره جنوبی در تلاش برای توقیف دارایی‌های شرکت‌هایی بودند که در زمان استعمار شبه‌جزیره کره، نیروی کره را وادار به کارگری کرده بودند، خشم ژاپن برافروخته شد و عنوان کرد این اقدام برخلاف توافق 1965 است که منجر به برقراری روابط دو کشور شد. منازعات دو کشور همچنین در مورد مسئله زنانی که در ر‌وسپی‌خانه‌های ژاپن کار می‌کردند تقویت شده است؛ هفته گذشته پس از مرگ یکی از معترضان به این موضوع، رئیس‌جمهور کره جنوبی وعده داد همه تلاش خود را برای اصلاح تاریخ به کار می‌گیرد.
منازعات نظامی
شاید بیشترین عواقب برای ایالات‌متحده تیره شدن روابط نظامی بین ژاپن و کره باشد؛ موضوعی که آمریکا با تکیه بر آن تلاش می‌کند با چین رو به خیزش مقابله کند. پس‌ازآنکه ژاپن مدعی شد یک کشتی کره‌ای اقدام به استفاده از رادار موشکی بر روی یکی از هواپیماهای نظامی این کشور در ماه دسامبر (آذر - دی) کرده است، وزیران دفاع دو کشور همدیگر را متهم به مخاطره انداختن جان سربازان خود کردند.
پس‌ازآنکه ناکشی ایوایا، وزیر دفاع ژاپن، در جریان بازدید از یک پایگاه نظامی، جایی که هواپیما مطرح شده مستقر شده بود، بر ماجرای راداری تأکید کرد، جئونگ کیونگ دو، همتای کره‌ای وی به نیروی دریایی دستور داد با هر هواپیمایی که در ارتفاع پایین پرواز می‌کند، برخورد سفت و سخت شود. پس‌ازآن خبرگزاری کیودوی ژاپن و دیگر رسانه‌ها اعلام کردند تعاملات دفاعی طرفین با افزایش پتانسیل سو‌ءتفاهم در مواجهات ناخواسته، به تعویق افتاده است.
نه آبه و نه مون هیچ‌کدام انگیزه‌های داخلی کافی برای فرونشاندن منازعات ندارند؛ چراکه احساسات ناسیونالیستی در دو کشور افزایش یافته است. نظرسنجی روزنامه نیکی ژاپن که روز دوشنبه منتشر شد، نشان می‌دهد 62درصد ژاپنی‌ها خواهان برخورد قاطع علیه کره جنوبی در جریان ماجرای راداری هستند؛ درحالی‌که تنها 24درصد معتقدند که آبه باید بااحتیاط پیش رود.
لیم ایونجونگ، استادیار دانشکده روابط بین‌الملل در دانشگاه ریتسومینکان در کیوتو ژاپن دراین‌باره گفت: ما قادر به پیش‌بینی پایان این ماجرا نیستیم.
شاید بیشترین عواقب برای ایالات‌متحده تیره شدن روابط نظامی بین ژاپن و کره باشد؛ موضوعی که آمریکا با تکیه بر آن تلاش می‌کند با چین رو به خیزش مقابله کند
تأثیرات اقتصادی
هرچند توکیو و سئول در چند سال اخیر موفق به مدیریت اختلافات و جلوگیری از خصمانه شدن آن در طول چند سال اخیر شده‌اند، اما ریسک‌های اقتصادی ازجمله اقدامات متقابل احتمالی ژاپن علیه شرکت‌های کره جنوبی رو به افزایش بوده است. به گفته سازمان توریست ملی ژاپن، تعداد شهروندان کره جنوبی که سال گذشته تا ماه نوامبر به ژاپن سفر کرده بودند، نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش 5.5 درصدی به 588 هزار نفر رسید؛ این در حالی است که تعداد کل گردشگران خارجی به این کشور 3.1 درصد رشد داشته است.
در گذشته ایالات‌متحده از قدرت خود به‌عنوان تضمین‌کننده امنیت برای آرام نگه‌داشتن این تقابلات استفاده می‌کرد و باوجود مخالفان خانگی در هر دو طرف، به حفظ توافق 1965 دو کشور کمک می‌کرد. دولت باراک اوباما نقش کلیدی در امضای توافق بسته زنان روسپی در سال 2015 بین توکیو و سئول داشت و همچنین به امضای توافق مشارکت اطلاعات نظامی در سال 2016 کمک کرد.
اما ترامپ تمایل کمی به متحدان خود نشان داد و با کاهش فشار کمپین نظامی خود علیه کره شمالی از سال گذشته، بر کاهش مخارج نظامی در تعامل با دو کشور تمرکز کرد. رئیس‌جمهور آمریکا چند اجلاس آسیایی را در ماه نوامبر برای تمرکز بر انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا لغو کرد و دیدار سه‌گانه‌ای نیز با آبه و مون در حاشیه اجلاس گروه 20 که در آرژانتین گرد آمده بودند، برقرار نکرد.
نشانه‌هایی مبنی بر تلاش دیپلماتیک از سوی مقامات پایین‌تر در ایالات‌متحده در روزهای اخیر مشاهده می‌شود. هری هریس، سفیر آمریکا در کره جنوبی با مقامات وزارت دفاع سئول روز دوشنبه دیدار داشتند، در همین حال مقامات آمریکایی در تماس با همتایان ژاپنی خود، بر اهمیت همکاری‌های سه‌جانبه بر سر مسئله کره شمالی تأکید کردند. اما به نظر می‌رسد دو طرف حتی در مسائل کلیدی، نقاط مشترک کمی دارند. درحالی‌که کره جنوبی مذاکرات تجاری خود را با ایالات‌متحده آغاز کرده و قصد دارد ترامپ را به کیم‌جونگ اون، رهبر کره شمالی دوباره نزدیک کند، ژاپن هنوز مذاکرات را با آمریکا آغاز نکرده است و قصد دارد رویکردی محتاطانه‌تر در مورد کره شمالی داشته باشد.
یوکی تاتسومی، مدیرعامل طرح شرق آسیا در مرکز استیمسون در واشنگتن گفت: رهبران سیاسی در هر دو سمت باید بدانند که خسارات ناشی از تخریب روابط ژاپن و کره به‌صورت بنیادین نظام متحدان در آسیای شرقی را زیر سؤال می‌برد.
دیدگاه تان را بنویسید