بازتعریف توافق استراتژیک بغداد- واشنگتن

رامین پرتو

وضعیت در خاورمیانه با پایان ماه رمضان دچار نوسانات شدیدی شده و این موضوع حالا به تیتر اول رسانه‌های جهان تبدیل شده است. از یک سو مساله پاسخ ایران به اسرائیل مطرح بوده و از سوی دیگر بسیاری از تحلیلگران معتقدند که تل‌آویو ممکن است کمی دیگر بحث حمله به رفح را آغاز کند. این در حالیست که طیف دیگری از مفسران و ناظران بین‌المللی و خصوصاً منطقه‌ای اعتقاد دارند که در شرایط کنونی دو موضوع می‌تواند به یک بحران تبدیل شود و یا حداقل اوضاع را از کنترل خارج کند. نخست، تشدید هرگونه اقدامی که منطقه را به سوی جنگ ببرد و دوم خط‌دهی‌های خارجی که در این بین می‌تواند زمینه‌های رویارویی‌های منطقه‌ای را پدید آورد. به عنوان نمونه در طول یک هفته گذشته بسیاری از رسانه‌های ایالات متحده به خصوص رسانه‌هایی مانند فاکس نیوز که به طیف محافظه‌کار این کشور تعلق دارند به این سمت رفتند که با انتشار حجم زیادی از اخبار جهت‌دار و فوری، روند جاری در منطقه را به سمت یک بحران دیگر هدایت کنند و یا اینکه حداقل به نوعی عمل کنند که موجب ایجاد یک جنگ روانی در خاورمیانه و سایر نقاط شوند. بدون شک این اقدامات نه تنها جنبه امنیتی، بلکه ابعاد اقتصادی دارد و حتی تا جایی ادامه پیدا خواهد کرد که می‌تواند فرار سرمایه از منطقه و همچنین خروج اتباع کشورهای غربی از خاورمیانه را میسر سازد. در این میان یکی از کشورهایی که در فضای کنونی به دنبال آن است تا وضعیت خود را به ثبات برساند و از سوی دیگر بتواند در فروکش کردن تنش در منطقه ایفای نقش کند، عراق است. واقعیت این است که عراقِ امروز که از شر داعش خلاص شده، به دنبال آن است که بتواند خود را از گزند درگیری‌های منطقه‌ای و همچنین مجادله میان تهران و واشنگتن حفظ کند اما ایجاد یک توازن در این کشور چندان آسان نیست. علاوه بر شیعیان، کُردها و اهل تسنن هم در آن حاضر هستند و سهم خود را از کیک قدرت می‌خواهند و همین امر موجب می شود که انشقاق و تضادهای سیاسی- اجتماعی و حتی امنیتی در بغداد رخ عیان کند. همین مساله کار را برای محمد شیاع السودانی، نخست وزیر این کشور سخت کرده است. او یک روز باید جوابگوی این باشد که چرا نظامیان ایالات متحده از عراق خارج نشده‌اند و در سوی دیگر به واشنگتن تفهیم کند که ایران به عنوان شریک مهم و کلیدی بغداد طی سال‌های اخیر به عراق کمک‌های زیادی کرده است. با این تفاسیر روز گذشته نخست وزیر عراق در یک سفر از پیش تعیین شده به واشنگتن سفر کرد تا بتواند علاوه بر دیدار با جو بایدن و مقامات ایالات متحده، موضوعات و مسائل مهم امنیتی، اقتصادی و حتی محورهای حائز اهمیت در حوزه انرژی را پیگیری کند. 

یک مسئول ارشد در وزارت خارجه آمریکا گفته است که شراکت امنیتی و دفاعی بین آمریکا و عراق بخش مهمی از مذاکرات نخست وزیر عراق طی سفرش به واشنگتن خواهد بود، روابط اقتصادی و مذاکراتی درباره پایان عملیات ائتلاف نظامی آمریکا در عراق نیز در دستور کار خواهد بود

 توافق چارچوب استراتژیک؛ محور مذاکرات واشنگتن

از اظهارات اخیر نخست‌وزیر عراق برمی‌آید که السودانی به صورت مشخص خواهان آن نیست که هرگونه منازعه منطقه‌ای یا فرامنطقه‌ای دامن بغداد را بگیرد و به همین جهت او سعی دارد که در این قالب توافق چارچوب استراتژیک با آمریکا را بازتعریف کند

بر اساس اعلام منابع عراقی، نخست وزیر عراق قبل از اینکه بغداد را به مقصد واشنگتن ترک کند گفت که سفر من به واشنگتن در شرایطی حساس از نظر روابط با آمریکا و شرایط منطقه و جنایت‌های اسرائیل علیه بی‌گناهان فلسطینی و نگرانی‌ها درباره گسترش دامنه درگیری صورت می‌گیرد. هدف از سفر به واشنگتن انتقال به مرحله جدیدی از روابط میان دو کشور و فعال سازی توافق چارچوب استراتژیک است و این توافق با برنامه دولتی و اصلاحات اقتصادی سازگار است. السودانی در این راستا اعلام کرد که محور دیدار با جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا اوضاع منطقه و نقش عراق در آتش‌بس غزه خواهد بود. فعالیت کمیته عالی نظامی برای ایجاد جدول زمانی برای پایان مأموریت ائتلاف بین‌المللی نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. او همچنین اذعان کرد که در این سفر شاهد برگزاری نشست نخست کمیته هماهنگی مشترک برای اجرای توافق‌نامه استراتژیک است. نشست کمیته هماهنگی درباره پرونده‌های تجارت، انرژی، سرمایه‌گذاری، آموزش، حمل و نقل، فرهنگ، مبارزه با فساد و استرداد اموال است و در این سفر با وزرای آمریکایی و روسای شرکت‌های نفتی و صنعتی بزرگ دیدار خواهد کرد و تلاش او برای ایجاد شراکت استراتژیک پایدار براساس احترام متقابل و حفظ حاکمیت عراق است. به موازات این اظهارت نخست‌وزیر عراق؛ یک مسئول ارشد در وزارت خارجه آمریکا هم به رویترز گفته است که شراکت امنیتی و دفاعی بین آمریکا و عراق بخش مهمی از مذاکرات محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق طی سفرش به واشنگتن خواهد بود، اما محور این سفر صرفاً این موضوع نیست. به گفته این مقام آمریکایی‌ سفر السودانی بر روابط اقتصادی متمرکز خواهد بود و این در زمانی است که واشنگتن و بغداد مذاکراتی درباره پایان عملیات ائتلاف نظامی آمریکا در عراق در دستور کار دارند. برخی دیگر از منابع خبری عراق هم اعلام کردند که روابط دفاعی و امنیتی بخشی از مذاکرات السودانی در دیدارش با جو بایدن و لوید آستین، وزیر دفاع و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه خواهد بود و از سوی دیگر ابعاد این سفر درباره موضوع اقتصادی و مسائلی از جمله آموزش و حمایت آمریکا از توسعه و روابط ما با عراق خواهد بود. نخست وزیر عراق اخیراً هم طی اظهاراتی به مشارکت خود با ایالات متحده در جهات مختلف اشاره کرده و اعلام داشت که عراق اجازه نمی‌دهد این کشور میدانی برای تسویه حساب‌های جهت‌های مؤثر خارجی باشد و همه باید با عراق بر اساس حاکمیت و احترام متقابل برخورد کنند و تاکید کرد که عراق در پی بازیابی نقش محوری خود در منطقه و استفاده از موقعیت راهبردی خود برای کاهش تنش‌ها است. او همچنین اظهار کرده که کاهش همه جانبه تشدید تنش در خاورمیانه مستلزم پایان فوری جنگ در نوار غزه است. از مجموع این اظهارات برمی‌آید که السودانی به صورت مشخص خواهان آن نیست که هرگونه منازعه منطقه‌ای یا فرامنطقه‌ای دامن بغداد را بگیرد و به همین جهت او سعی دارد که در این قالب توافق چارچوب استراتژیک با آمریکا را بازتعریف کند.