عزم واشنگتن در فشار به تل‌آویو برای حصول توافق

رامین پرتو

آنچه در این زمان و به خصوص در مورد پرونده غزه بسیار مهم و حیاتی به نظر می‌رسد، اتفاقات احتمالی است که بعد از ماه رمضان می‌تواند رخ دهد. طیف زیادی از تحلیلگران اعتقاد دارند که اسرائیل پس از پایان ماه رمضان به احتمال زیاد به رفح حمله خواهد کرد که این موضوع سه دلیل اصلی را در بطن خود دارد. نخست آنکه شش ماه از جنگ در غزه گذشته و اسرائیل اهدافی را که برای خود اعم از ریشه‌کن کردن حماس، بازگشت اسرای اسرائیلی و به کار گرفتن تشکیلات خودگردان فلسطین در غزه مشخص کرده بود را عملیاتی نکرده است. شاید در مورد به کار گماردن تشکیلات خودگردان ت حدودی این موضوع متفاوت بشد اما واقعیت این است که با گذشت شش ماه از این جنگ خونین صرفاً یک زمین سوخته از غزه به جای مانده و ده‌ها هزار کشته و مجروح خروجی حملات اسرائیل بوده و مهمتر آنکه در میان این کشته‌ها و زخمی‌ها کارکنان و عناصر میدانی نهادهای بین‌المللی مانند آنروا، آشپزخانه مرکزی جهانی، خبرنگاران و حتی کارکنان صلیب سرخ هم دیده می‌شوند که این موضوع باعث شده تا دامنه انتقادهای بین‌المللی علیه تل‌آویو حتی تا کانادا و استرالیا گسترش پیدا کند؛ به گونه‌ای که لهستان، انگلیس، کانادا، استرالیا و حتی قبرس یا به بیانیه اعتراضی خود علیه اسرائیل را به دلیل کشتار شهروندانشان که در تیم آشپزخانه مرکزی جهانی حضور داشتند برای تل‌آویو ارسال کرده‌اند یا اینکه با احضار سفرای اسرائیل در خاک خود خواستار توضیح فوری کابینه نتانیاهو در این خصوص شده‌اند که مجموع این عوامل به مثابه تشدید فشار دیپلماتیک به حساب می‌آید. دومین دلیل تشدید فشارهای داخلی بر نتانیاهو از سوی افکار عمومی است. طی هفته‌های اخیر چندین تجمع اعتراضی علیه وی تیم راستگرای حاکم بر کابینه در تل‌آویو و سایر شهرها برگزار شده که بخش اعظمی از این راهپیمایی‌ها از سوی خانواده اسرای اسرائیلی بوده‌اند که دامنه نقد اجتماعی را هرچه بیشتر و عمیق‌تر کرده است. اما سومین دلیل که به نوعی می‌تواند نتانیاهو را در مقابل طیف افراطی کابینه خود قرار دهد جنجالی است که بر سر قانون سربازی حریدی‌ها به پا شده است. توجه داشته باشید که در اسرائیل مردان حریدی (یهودیان فوق‌ارتدکس) از خدمت اجباری معاف هستند تا به جای آن به تحصیل تورات در مدارس دینی بپردازند اما حالا به دلیل کمبود سرباز در صفوف ارتش اسرائیل که ریشه در تلفات میدانی آن دارد، نتانیاهو برای جبران کسری نیروی میدانی خود مجبور است تا معافیت یهودیان ارتودکس را پایان دهد. لایحه جدید دارای بندهای متعددی است، از جمله تمدید دوره خدمت سربازی برای سربازان وظیفه و افزایش سن برای نیروهای ذخیره (آنهم در حالی که حدود ۶ ماه از جنگ اسرائیل و حماس می‌گذرد) و پایان دادن به معافیت‌های اعطا شده به محصلان نهادهای آموزشی موسوم به «یشیوا» که در آنجا تعالیم سنتی و دینی یهودیان مانند تلمود و تورات برای شاگردان تدریس می‌شود که اگر این لایحه تصویب شود تا حد زیادی امکان دارد طیف افراطی که با نتانیاهو برای تشکیل کابینه ائتلاف کرده‌اند، از این روند خارج شوند. بر همین موضوع سوم یعنی احتمال فروپاشی کابینه تل‌آویو یکی از چالش‌هایی است که نتانیاهو را به شدت تهدید می‌کند. 

پس از مکالمه پرتنش بایدن با نتانیاهو بر سر حصول توافق آتش‌بس در غزه؛ حالا نوبت به نقش‌آفرینی رئیس سیا رسیده است. چنانچه ویلیام برنز روز‌های آینده به مصر می‌رود و احتمالاً با رئیس موساد، رئیس سازمان اطلاعات مصر و نخست‌وزیر قطر گفت‌وگو خواهد کرد

تکاپوی واشنگتن برای آرام‌سازی بحران

اگر لایحه لغو معافیت مردان خرید از خدمت سربازی در تل‌آویو تصویب شود تا حد زیادی امکان دارد طیف افراطی که با نتانیاهو برای تشکیل کابینه ائتلاف کرده‌اند، از این روند خارج شوند و فروپاشی سیاسی قریب‌الوقوع خواهد شد

با نگاهی به هر سه چالش مذکور که در بطن موضوع حمله احتمالی به رفح پس از ماه رمضان گنجانده شده به این نتیجه می‌رسیم که اسرائیل و در درجه اول نتانیاهو برای رها شدن از یک مهلکه چند ضلعی به دنبال آن است تا بتواند سایه جنگ را بر سر تل‌آویو همچنان زنده نگه دارد اما در آنسوی مرزها ایالات متحده به دلیل فشارهایی که در حال تحمل کردن است، نمی‌خواهد این روند شیب صعودی به خود بگیرد. در این خصوص رسانه‌های عبری روز گذشته (جمعه) گزارش دادند درخواست جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا از نتانیاهو برای آتش‌بس فوری در غزه برای نخستین‌بار از آغاز جنگ، ضربه سختی به اسرائیل به حساب می‌آید؛ چراکه درخواست بایدن برای توقف فوری جنگ در غزه و اظهارات او درباره اینکه در سیاستش درخصوص جنگ غزه بازنگری می‌کند برای اسرائیل بسیار سخت و غیرقابل تحمل است. در راستا آمیت سیگل، تحلیلگر امور سیاسی در کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل با اشاره به این موضوع اشاره کرد که بایدن از درخواست برای آتش‌بس انسانی به خاطر آزادی اسرا حالا به درخواست از اسرائیل برای اجرا کردن خواسته‌های حماس روی آورده است و جالب آنجاست که فشارهای همسر بایدن بر او نتیجه خود را داده است. پیش از این، روزنامه نیویورک‌تایمز نوشته بود جیل بایدن، همسر رئیس‌جمهور آمریکا از او خواسته تا جنگ در غزه را متوقف کند و بایدن نیز در دیدار با رهبران مسلمان آمریکایی درخواست همسرش را صراحتاً به سمع و نظر این رهبران رسانده است. اما آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که بسیاری از منابع خبری که به محتوای گفت‌وگوی بایدن و نتانیاهو دسترسی داشته‌اند اعلام کردند که فکر می‌کردیم مکالمه نتانیاهو و بایدن پرتنش باشد اما نه تا به این میزان؛ چراکه بیانیه کاخ سفید بسیار جدی است و نشان از عزم بایدن دارد. در این راستا یک اتفاق بسیار مهم هم در حال رخ دادن است که نشان می‌دهد واشنگتن به دنبال آن است تا به هر صورتی که شده یک توافق آتش‌بس را در غزه عملیاتی کند و حالا نوبت به نقش‌آفرینی رئیس سیا رسیده است. رویترز در این مورد اعلام کرده که ویلیام برنز روز‌های آینده به مصر می‌رود و احتمالاً با دیوید بارنیا مدیر موساد، عباس کامل رئیس سازمان اطلاعات مصر و محمد بن عبدالرحمان آل‌ثانی، نخست‌وزیر قطر گفت‌وگو خواهد کرد. در همین حال، پایگاه خبری آکسیوس گزارش داده که بر اساس طرح فعلی که در حال مذاکره است، احتمال دارد که آتش‌بس شش هفته‌ای برقرار شده و ۴۰ نفر از اسرای اسرائیلی شامل زنان و مردان بالای ۵۰ سال، سربازان زن و مردانی که در شرایط پزشکی وخیمی هستند، آزاد شوند. همچنین انتظار می‌رود که در ازای آزادی این افراد، حدود ۷۰۰ زندانی فلسطینی که نزدیک به صد نفر آن‌ها حبس طولانی‌مدت گرفته‌اند، آزاد شوند. در این راستا حتی اعلام شده که روسای سرویس‌های اطلاعات داخلی و خارجی اسرائیل زودتر از رئیس سیا به قاهره رفته‌اند که این نشان از اهمیت آتش‌بس فعلی برای تل‌آویو دارد. حالا باید دید که آیا آرامش مقطعی بر غزه حاکم خواهد شد یا خیر؟