بازتعریف روندها میان آنکارا و قاهره

فرشاد گلزاری

کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا این روزها در حال ایفای نقش جدی در روابط بین‌الملل و مناسبات سیاسی- امنیتی هستند و این چسبندگی به دلیل مرتبط بودند تحولات هر دو منطقه با یکدیگر است که باید رفتار دولت‌های هر دو منطقه را در امتداد یکدیگر ارزیابی کنیم. آنچه در این دو جغرافیا امروز باعث شده تا این چسبندگی بیش از هر وقت دیگر عیان شود، پرونده غزه و چندین موضوع دیگر از جمله مساله حضور آمریکا در منطقه و دریای سرخ است اما در پلان کلی‌تر باید متوجه بود که ریشه تمام این فعل و انفعال‌ها عملیات حماس علیه اسرائیل در 7 اکتبر 2023 است که تا به امروز این زد و خورد در غزه ادامه دارد. این در حالیست که بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی منطقه و حتی آفریقا در طول این مدت سعی کرده‌اند به هر ترتیب که شده با پیگیری‌های خود و رایزنی‌های آشکار و پنهان در صدد آن برآیند که بتوانند این جنگ را به نوعی به نقطه پایان برسانند که این اتفاق تا به امروز محقق نشده است. در این راستا مصر به عنوان همسایه اسرائیل و به عنوان بزرگترین ارتش عربی جهان در حال تلاش برای آن است که بتواند اوضاع و احوال را تا حد زیادی آرام کند و به همین دلیل چندین دور مذاکره را برای برقراری آتش‌بس در غزه با حضور نمایندگان حماس و اسرائیل پیگیری و برگزار کرد. البته در این میان قطر هم نقش خود را به عنوان بازیگر اصلی این سناریو طی ماه‌های گذشته بازی کرده است اما بحث بر سر این است که تا زمانی که اجماع در مورد این موضوع در کشورهای غربی و به خصوص ایالات متحده برای اعمال فشار بر اسرائیل انجام نشود، بدون شک پرونده جنگ غزه بسته نخواهد شد. در این میان روز گذشته (چهارشنبه) رادیو ارتش اسرائیل به نقل از منابع ناشناس گزارش داد که نظامیان اسرائیل آماده‌اند تعداد روزهای آتش‌بس را در چارچوب توافق با حماس افزایش دهند، مشروط بر اینکه تعداد اسرای فلسطینی که حماس خواستار آزادی آنها است، کاهش یابد. در عین حال مذاکرات برای رسیدن به آتش‌بس و توافق تبادل اسرا میان اسرائیل و حماس در نوار غزه دیروز (چهارشنبه) ادامه داشت و منابع از سفر هیئتی از جنبش حماس به قاهره خبر داده‌اند. در این خصوص منابع اعلام کرده‌اند در راستای این مذاکرات هیئتی از جنبش حماس به قاهره سفر کرده‌اند و مذاکرات قاهره در یک فضای مثبت برگزار شد و به گفته یک مسئول مصری عالی رتبه این مذاکرات ظرف سه روز آینده نیز ادامه خواهد داشت. در این راستا خلیل الحیة، مسئول دفتر سیاسی جنبش حماس، رهبری هیئتی را در سفر به قاهره بر عهده داشته و گفته شده دیداری با رؤسای سازمان اطلاعات مصر و قطر داشته است. اما آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که به موازات وضعیت کنونی ترکیه در حال نزدیکتر شدن به مصر است و بر همین اساس می‌توان گفت که احتمال دارد تحولات مثبتی در حوزه منطقه‌ای و به خصوص در مورد پرونده غزه به وقوع بپیوندد. 

آنکارا و قاهره فارغ از تبادلات تجاری در حوزه نظامی و امنیتی هم روابط خوبی دارند؛ به گونه‌ای که هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه از موافقت کشورش با فروش پهپادهای جنگی به قاهره خبر داده است

اردوغان در قاهره! 

ترکیه و مصر به دلیل نزدیکی دیدگاه سیاسی در حوزه منطقه‌ای و همچنین در خصوص روابط با غرب، سعی خواهند کرد تا در این راستا به یک جمع‌بندی راهبردی برسند و عملاً اردوغان برای عملیاتی کردن این موضوع به قاهره رفته است

آنچه در میان تمامی تحولات روزهای اخیر به عنوان یک رویداد مهم باید مد نظر قرار بگیرد، آب شدن یخ روابط میان آنکارا و قاهره است؛ چراکه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه دیروز (چهارشنبه) سفر رسمی‌ خود را به مصر به‌ دعوت عبدالفتاح السیسی، همتای مصری‌اش، در چارچوب بخشی از تداوم همگرایی دو کشور پس از حدود 12 سال قطع روابط، انجام داد. ریاست جمهوری ترکیه یکشنبه اعلام کرده بود که اردوغان در قاهره در مورد اقدامات در راستای بهبود روابط دوجانبه و احیای سازوکارهای همکاری‌های دوجانبه در سطوح بالا و همچنین بررسی مسائل جاری جهانی و منطقه‌ای و مشخصا جنگ اسرائیل در نوار غزه، گفت‌وگو خواهد کرد. این سفر، نقطه اوج روند عادی‌سازی روابط دو کشور است که شاهد دست‌دادن اردوغان و السیسی در افتتاحیه جام جهانی قطر در سال 2022 و سپس دیدار مجدد آنها در جریان اجلاس «گروه 20 » در دهلی نو در سپتامبر سال گذشته بود که طی آن دو طرف در خصوص تقویت روابط و همکاری‌ها، ارتقای روابط دیپلماتیک میان دو کشور و تبادل سفرا، توافق کردند. توجه داشته باشید که این سفر از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا اولین سفر رسمی در سطح ریاست جمهوری ظرف نزدیک به 12 سال گذشته است و آخرین سفر رئیس جمهوری ترکیه به مصر، سفری بود که عبدالله گل، رئیس جمهوری سابق این کشور در فوریه 2013 انجام داد. آخرین سفر اردوغان به قاهره در دوران نخست وزیری‌اش در نوامبر 2012 صورت گرفت. پس از ارتقای سطح روابط دیپلماتیک میان آنکارا و قاهره و تبادل سفرا، این خبر مطرح شد که السیسی در جولای 2023 راهی ترکیه خواهد شد، اما او این سفر را انجام نداد. وزارت خارجه مصر و ترکیه سال گذشته، نمایندگی دیپلماتیک میان دو کشور را به‌ هدف بازگرداندن روابط به حالت عادی پس از قطع آن از سال 2013، به سطح سفرا ارتقاء دادند. آناتولی در این خصوص گزارش داد که اردوغان را  در این سفر هاکان فیدان وزیر امور خارجه، مهمت شیمشک وزیر خزانه داری، یاشار گولر وزیر دفاع ملی، فخرالدین کوجا وزیر بهداشت، مهمت فاتح کاجیر وزیر صنعت و فناوری ترکیه همراهی کردند. آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد این است که اساساً ترکیه و مصر به دلیل نزدیکی دیدگاه سیاسی در حوزه منطقه‌ای و همچنین در خصوص روابط با غرب، تقریباً سعی خواهند کرد تا در این راستا به یک جمع‌بندی راهبردی برسند و عملاً اردوغان برای عملیاتی کردن این موضوع به قاهره رفته است. این دو کشور فارغ از تبادلات تجاری در حوزه نظامی و امنیتی هم با یکدیگر رابطه خوبی دارند؛ به گونه‌ای که هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه از موافقت کشورش با فروش پهپادهای جنگی به قاهره خبر داده است. این موافقت دو روز پس از دیدار وزیر تولید نظامی مصر و همتای ترکیه‌ای او برای گفت‌وگو درباره همکاری در زمینه تولید مشترک مهمات، اعلام شد. پهپاد بیرقدار «تی‌بی-2» ترکیه با قابلیت پرواز با محموله تا وزن 650 کیلوگرم، برد 150 کیلومتر و سرعت 70 گره دریایی، یکی از بهترین پهپادهای چندمنظوره جهان به شمار می‌رود و کشورهای منطقه به دنبال خریداری آن از آنکارا هستند. حال باید منتظر بود و دید که نزدیکی دو کشور بعد از 12 سال چگونه قرار است بر روندهای منطقه‌ای و به خصوص پرونده غزه تاثیرگذار باشد.