برلین و تکرار یک بحران

فرشاد گلزاری

در سال‌های گذشته موضوع پناهجویان  در قاره اروپا  همواره مطرح بوده و گاهی به یک چالش امنیتی تبدیل شده است. بدون شک خاطرات عملیات‌های داعش در فرانسه و بلژیک که در سال‌های 2014 تا 2016 به اوج خود رسیده بود، تا ابد در تاریخ اروپا باقی خواهد ماند. نمی‌توان همه چیز را به عناصر خارجی گره زد. اینکه عده‌ای مسلمان از عراق، سوریه و حتی افغانستان پس از وقوع 11 سپتامبر تا همین حالا به عنوان مهاجر و پناهجو به خاک اروپا مراجعت کنند بدون شک موضوعی است که اروپایی‌ها هم در به وجود آمدن آن دخیل هستند. 

سناریوهای زیادی از 2001 تا همین حالا توسط ساختار بالادستی آمریکا طراحی شده و بدون شک اروپا به عنوان شریک سنتی ایالات متحده هم راهی ندارد جز هماهنگی با واشنگتن. این همان موضوعی است که نه تنها در حمله به افغانستان و عراق، بلکه در پرونده سیطره داعش بر سوریه و عراق و حتی پرونده اوکراین هم هزینه‌های زیادی را روی دست اروپایی‌ها قرار داد. متفکران و استراتژیست‌های ایالات متحده همواره بر این عقیده بوده و هستند که «آمریکا، امپراطوری است میان دو اقیانوس». 

این تعریف کوتاه شاید طعنه‌ای باشد به اروپایی‌ها؛ به این معنا که واشنگتن اگر امروز در اوکراین و حتی در خاورمیانه و افغانستان بحران‌سازی کند، ضرر آن هزاران کیلومتر دورتر از ایالات متحده است اما بدون شک متوجه اروپا می‌شود. نزدیکی قاره سبز به شمال آفریقا و مدیترانه همیشه برای کشورهای آن هزینه‌هایی را داشته است که همین حالا هم این هزینه‌ها به گونه‌ای دیگر جاری و ساری است. مقصود ما صرفاً مساله بحران پناهجویان از مبدأ خاورمیانه یا اوکراین نیست، بلکه بحث کمی متفاوت‌تر از این سوژه‌ها است. اروپا طی دو دهه اخیر چندین شوک آنی و دامنه‌دار را تجربه کرد. نخستین شوک، پناهجویان افغانستان و عراق بعد از 2001 و 2003 بودن که به قاره سبز گسیل شدند که چالش‌های امنیتی و فرهنگی برای اروپا رقم خوردد و سپس باز هم اروپا مقصد کسانی شد که از دست داعش فرار کرده بودند و حالا هم پناهجویان اوکراینی همین وضعیت را رقم زده‌اند. این موضوعات باعث شد تا به صورت ادواری جریان‌های راست‌گرای افراطی در اقصی نقاط اروپا علیه دولت حاکم تقویت شوند و حتی کار به جایی رسید که نئونازی‌ها هم وارد میدان شدند. نخبگان سیاسی و کسانی که وقایع اجتماعی در سطح اروپا را تحلیل می‌کنند به خوبی می‌دانند که اساساً باز هم جریان‌های مذکور در حال قدرت گرفتن از عاملی هستند که به آنها «پناهجو یا مهاجر» گفته می‌شود.

روز شنبه اتفاقی در سراسر آلمان رخ داد که نشان می‌دهد حزب آلترناتیو به صورت کاملاً روشن رویای اخراج میلیون‌ها پناهجو را از این کشور در سر دارد. موضوع از این قرار است که گزارشی از نشست حزب راستگرای آلترناتیو برای آلمان و جنبش هویت‌خواهی منتشر شد که در آن مارتین سلنر، عضو جنبش هویت‌خواهی، طرحی را برای «مهاجرت مجدد» مهاجران به خارج از آلمان، از جمله کسانی که تابعیت دارند، ارائه کرده است

قیام  علیه  راست  ‌افراطی، دیرهنگام  اما  لازم 

بدون تردید آلمان را باید بزرگترین کشور مهاجرپذیر اروپا دانست که این موضوع باعث شده تا چندقطبی‌های متعددی در آن شکل بگیرد. به عنوان مثال حزب آلترناتیو برای آلمان (AFD) در سال ۲۰۱۳ به عنوان یک حزب مخالف با اتحادیه اروپا کار خود را آغاز کرد و اولین بار در سال ۲۰۱۷ وارد بوندستاگ (پارلمان مرکزی آلمان فدرال) شد. در این مدت گزارش‌های زیادی مبنی بر اینکه طرفداران این حزب راست افراطی رو به افزایش هستند منتشر شد و حالا نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد این حزب در حال حاضر با کسب حدود ۲۰ درصد آرا در جایگاه دومین حزب قدرتمند آلمان قرار دارد! این در حالی است که در آخرین انتخابات فدرال در سال ۲۰۲۱ این حزب توانست تنها ۱۰.۳ درصد آرا را به دست بیاورد. این حزب از زمان تأسیس خود، پیوسته از دیدگاه‌های شدید ضد مهاجرتی حمایت کرده در شرق آلمان هوادار بیشتری دارد. باید توجه داشت که آلمان علاوه بر انتخابات پارلمانی اتحادیه اروپا، انتخابات ایالتی را در مناطق تورینگن، زاکسن و براندنبورگ پیش رو دارد و جالب اینجاست که حزب آلترناتیو برای آلمان با کسب بیش از ۳۰ درصد آرا در نظرسنجی‌‌ها در هر سه ایالت پیشتاز است! این نظرسنجی‌ها شاید در نهایت به واقعیت منجر نشود اما به هر ترتیب باید توجه داشت که روز شنبه اتفاقی در سراسر آلمان رخ داد که نشان می‌دهد این حزب به صورت کاملاً روشن رویای اخراج میلیون‌ها پناهجو را از این کشور در سر دارد. موضوع از این قرار است که گروه روزنامه‌نگاری تحقیقی مستقل کورکتیو (Correctiv) چهارشنبه گذشته گزارشی را در مورد نشست بین حزب راستگرای آلترناتیو برای آلمان و جنبش هویت‌خواهی (IM) در ماه نوامبر منتشر کرد و مدعی شد که مارتین سلنر، عضو جنبش هویت‌خواهی، طرحی را برای «مهاجرت مجدد» مهاجران به خارج از آلمان، از جمله کسانی که تابعیت دارند، ارائه کرد اما نتوانستند یکپارچه شوند. حزب راستگرای آلترناتیو برای آلمان تایید کرده که این دیدار برگزار شده اما خروجی آن نشان‌دهنده سیاست حزب آنها نیست. 

مساله پناهجویان باعث شد تا به صورت ادواری جریان‌های راست‌گرای افراطی در اقصی نقاط اروپا علیه دولت‌های حاکم تقویت شوند و حتی کار به جایی رسید که نئونازی‌ها هم وارد میدان شدند و حالا اوضاع به سمت نفی حضور پناهجویان رفته است

سخنگوی این حزب به رویترز گفته است که حزب آلترناتیو برای آلمان موضع خود را در مورد سیاست مهاجرت، به دلیل یک نظر مطرح شده در یک جلسه غیر مرتبط با آ.اف.‌د تغییر نخواهد داد. حالا یورونیوز گزارش داده که معترضان در سراسر آلمان در حالی که این نشست را با رفتار نازی‌ها مقایسه می‌کردند، تابلوهایی را در دست داشتند که بر آنها نوشته شده بود: «امروز دوباره نمی‌آید»، «دفاع از دموکراسی» و «علیه نفرت». به گفته پلیس آلمان، تظاهرات روز شنبه در فرانکفورت با جمعیت حدود ۳۵۰۰۰ نفر و یک تظاهرات دیگر در هامبورگ با جمعیت حدود ۵۰۰۰۰ معترض برگزار شد و برخی اعتراضات دیگر در شهرهایی مانند اشتوتگارت، نورنبرگ و هانوفر اتفاق افتاد که جمعاً حدود 100 هزار نفر را به خیابان‌های آلمان کشانده است. این در حالیست که چند روز پیش پارلمان فدرال آلمان لایحه قانونی را تصویب کرده که هدفش امکان اخراج سریعتر و آسانتر پناهجویان رد شده از این کشور است. مخالفان سیاسی گفته‌اند که این لایحه کارایی ندارد و سازمان‌های حامی پناهجویان از این قانون انتقاد کردند. همچنین اولاف شولتس، صدراعظم آلمان از سیاست مذکور و از رفتار سیاسی حزب AFD به شدت انتقاد کرد؛ اما در نهایت می‌توان گفت که قیام عمومی علیه راست‌افراطی در آلمان کمی دیرهنگام انجام شد ولی به هر ترتیب چنین اقدامی لازم بود!