پوتین بر سر دو راهی؛
اتحاد با ژاپن یا حفظ منافع ملی؟
سجاد موسوی راضی
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، روز سه‌شنبه (2 بهمن 1397) امیدهای ژاپن را در حل مناقشه ارضی که از سال 1945 میلادی میان دو کشور به وجود آمده از میان برد و اعلام کرد این مشکل در آینده نزدیک حل نمی‌شود.
پوتین در دیدار با شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن، در کاخ کرملین تصریح کرد که هنوز کارهای طاقت‌فرسایی دراین‌ارتباط وجود دارد که باید به انجام برسد.
رئیس‌جمهوری روسیه پس از دیدار با شینزو آبه، در اجلاس خبری حاضر شد اما هیچ نشانه‌ای از اینکه کشورش تن به خواست ژاپن خواهد داد و جزایری که توسط جمهوری شوروی در پایان جنگ جهانی دوم به اشغال درآمده را باز پس خواهد داد از خود ابراز نکرد. وی اظهار داشت که هرگونه توافقی در این زمینه باید حمایت ملی را داشته باشد.
این در حالی است که نظرسنجی‌هایی که در ماه نوامبر 2018 در روسیه انجام گرفت، نشان می‌دهد مردم به‌شدت با بازگرداندن جزایر به ژاپن مخالف هستند.
از سوی دیگر، شینزو آبه نیز، که پدرش سال‌ها به‌عنوان وزیر امور خارجه ژاپن سعی در حل این مناقشه کرده بود، خود بهبود روابط با مسکو را در اولویت‌های کاری کشورش قرار داده است. آبه روز سه‌شنبه تائید کرد که «حل مشکلی که نزدیک به 70 سال از زمان پایان جنگ پابرجا بوده است، کار ساده‌ای نیست.»
پیش‌ازاین ولادیمیر پوتین ژاپنی‌ها را برای بازپس‌گیری حداقل بخشی از این مناطق امیدوار کرده بود. این مجموعه جزایر از سوی ژاپنی‌ها «مناطق شمالی» و از سوی روس‌ها «مجموعه جزایر کوریل جنوبی» خوانده می‌شود و در شمال هوکایدو واقع شده است.
پیش‌ازاین ولادیمیر پوتین ژاپنی‌ها را برای بازپس‌گیری حداقل بخشی از این مناطق امیدوار کرده بود. این مجموعه جزایر از سوی ژاپنی‌ها «مناطق شمالی» و از سوی روس‌ها «مجموعه جزایر کوریل جنوبی» خوانده می‌شود و در شمال هوکایدو واقع شده است
اما هرگونه راه‌حلی که شامل تسلیم و باز پس دادن این مناطق باشد با پایه‌های ایدئولوژی دولت روسیه تحت نظر پوتین در تضاد است. ایدئولوژی روسیه تعهد به بازسازی روسیه به‌عنوان قدرتی بزرگ، یادواره مداوم پیروزی مسکو در جنگ، و رد هر چیزی که است خروجی این مناقشه را به چالش بکشد.
ولادیمیر پوتین که در شش ماه گذشته چهار مرتبه با شینزو آبه دیدار داشته است، بارها از تمایل خود برای جذب سرمایه‌گذاری ژاپن سخن به میان آورده است تا به این وسیله بتواند فرصت‌های اقتصادی مناطق دورافتاده کشورش در خاور دور را شکوفا کند.
توافق بر سر جزایر کوریل با ژاپن می‌تواند منجر به امضای سند رسمی صلح میان دو کشور پس از پایان جنگ جهانی دوم باشد. این توافق همچنین برای روسیه منافع بسیار دیگری نیز به همراه خواهد داشت که یکی از این منافع می‌تواند این باشد که ژاپن به‌عنوان متحد نزدیک آمریکا در منطقه، پذیرش بیشتری نسبت به نقطه‌نظرات مسکو در مسائلی مانند دفاع موشکی از خود نشان دهد.
تضاد میان تمایل آشکار پوتین برای توافق با ژاپن، و نقش وی به‌عنوان قهرمانی مبارزه گر در زمینه منافع ملی روسیه، نشان می‌دهد که چگونه احساسات ملی‌گرایانه او در زمان انضمام کریمه در سال 2014 میلادی اکنون فضا را برای مانور دادنش محدود کرده است.
ژاپن نیز که یکی از متحدان نزدیک آمریکا است، انتقادات کمتری در مقایسه با کشورهای اروپایی و آمریکا نسبت به مسکو روا داشته و پوتین نیز رابطه نزدیکی را با شینزو آبه ایجاد کرده است. آبه و پوتین، سران دو کشور، درمجموع 25 بار با یکدیگر ملاقات داشته‌اند و رئیس‌جمهوری روسیه از شینزو آبه به‌عنوان یک «دوست» یاد کرده است. پوتین از این عنوان به‌ندرت برای رهبران غربی استفاده می‌کند.
در همین حال، تاکشی اوساگا، سخنگوی هیأت اعزامی نخست‌وزیر ژاپن به مسکو، روز سه‌شنبه به خبرنگاران اعلام کرد که سرنوشت جزایر کوریل در جلسه‌ای که نزدیک به سه ساعت در کاخ کرملین به طول انجامید موردبحث و بررسی قرار گرفت. اوساگا از اظهارنظر در مورد اینکه آیا پوتین احتمال بازگرداندن این جزایر را پذیرفته یا خیر، خودداری کرد.
این احتمال که روسیه دو جزیره کوچک را به ژاپن باز پس خواهد داد موجب خشمگین شدن ملی‌گرایان تندوری روسیه شد. اعتراض‌کنندگان روز یکشنبه (30دی 1397) در مسکو گرد هم آمدند تا ضمن ابراز انزجار از ولادیمیر پوتین، از مسکو بخواهند تا تمامی اراضی را که از سال 1945 به دست آورده است حفظ کند.
تضاد میان تمایل آشکار پوتین برای توافق با ژاپن و نقش وی به‌عنوان قهرمانی مبارزه گر در زمینه منافع ملی روسیه، نشان می‌دهد که چگونه احساسات ملی‌گرایانه او در زمان انضمام کریمه در سال 2014 میلادی اکنون فضا را برای مانور دادنش محدود کرده است
الکساندر ورکوفسکی، مدیر مرکز سوا (گروه تحقیقاتی که گروه‌های ملی‌گرا را مطالعه می‌کند)، گفت: «جنگ جهانی دوم مقدس است. نقطه‌نظر ملی‌گرایان این است که اگر درنتیجه این جنگ چیزی به دست آورده‌ایم نباید آن را از دست بدهیم چراکه پیروزی بزرگ ما را خدشه‌دار می‌کند.»
ملی‌گرایان تندروی روسیه از پیوستن کریمه سرمست هستند اما از تعلل پوتین برای گرفتن مناطق بیشتری از اوکراین ناراضی اند. گرچه این ملی‌گرایان مورد اقبال عمومی چندانی در روسیه نیستند اما همچنان خطر بالقوه‌ای برای کرملین به‌حساب می‌آیند، آن‌هم در زمان دشواری‌های اقتصادی این کشور و اصلاحات اساسی نظام بازنشستگی روسیه.
الکساندر گابائوف، کارشناس مسائل آسیا در مرکز تحقیقاتی کارنگی در مسکو، اظهار کرد: «پوتین بعد از حادثه کریمه نیروهای ملی‌گرای زیادی را مخالف خود کرد و اکنون باید بسیار مراقب باشد. دستان پوتین واقعاً توسط احساسات ملی‌گرایانه و این حقیقت که محبوبیتش کاسته شده بسته شده است.»
کرملین پاسخ این اعتراضات ملی‌گرایانه را به شکل سرکوب، و زندانی کردن رهبران پرنفوذ داد. پلیس روز سه‌شنبه چندین معترض را که بیرون از سفارت ژاپن در مسکو تجمع کرده بودند دستگیر کرد. اما مقام‌های روسیه که به‌طورمعمول مخالفان پوتین را سرکوب می‌کنند روز یکشنبه اجازه داده بودند که تظاهراتی در مسکو از سوی صدها ملی‌گرا در اعتراض به توافق با ژاپن و عدم دفاع پوتین از منافع ملی برگزار شود.
ایگور گیرکین، یکی از افسران اطلاعاتی پیشین ارتش روسیه، که در جمع معترضین بود اظهار کرد: «چنانچه مقامات تصمیم بگیرند که یک یا دو جزیره و حتی تکه‌ای از جزایر کوریل را به ژاپن بازگردانند ما هرگونه اقدام قانونی و غیرقانونی انجام می‌دهیم تا آن‌ها را متوقف کنیم.»
اتحاد شوروی در اوت سال 1945 میلادی جزایر کوریل را به تصرف خود در آورد. بخش‌هایی از این جزایر تنها چند مایل از هوکایدو در ژاپن فاصله دارد. نیروهای شوروی پس از بیرون کردن تمامی سکنه ژاپنی جزایر، این منطقه دورافتاده و عموماً لم‌یزرع را بخشی از منطقه ساخالین اعلام کردند.
مسکو و توکیو در سال 1956 میلادی توافق کردند که به جنگ و رابطه خصمانه پایان دهند و دو بخش کوچک از جزایر یعنی هابومای و شیکوتان، پس از امضای سند رسمی صلح به ژاپن بازگردانده شود. اما هیچ‌گاه سند صلح امضا نشد و همچنان روسیه کنترل این جزایر را بر عهده دارد.
دیدگاه تان را بنویسید