پاشنه آشیل جلیقه‌زردها

«دیوید بل»، تاریخ‌دان و استاد علوم سیاسی در دانشگاه پرینستون است. حوزه مطالعات او تاریخ مدرن فرانسه و انقلاب کبیر این کشور را دربرمی‌گیرد و تألیفات متعددی نیز در این زمینه به نگارش درآورده است.

بل در رابطه با جنبش جلیقه‌زردها و خاستگاه‌های آن گفت: اساساً جنبش جلیقه‌زردها جنبشی است متعلق به طبقات و گروه‌های گوناگون فرانسوی. آغازگر این اعتراض‌ها البته اعمال مالیات بر حامل‌های سوخت بود که بیشتر طبقات متوسط و پایین‌تر در شهرستان‌های اطراف کلان‌شهرها را هدف قرار می‌داد. با این حال، چیزی نگذشت که این بحران ابعاد کاملاً گوناگونی به خود گرفت و بسیاری از گروه‌ها و طبقات اجتماعی و سیاسی در این جنبش ادغام شدند.

اصولاً چپ‌ها، آنارشیست‌ها و حتی راست‌های افراطی اکنون جزئی از جنبش جلیقه‌زردها هستند. این البته لزوماً چیز خوبی نیست ولی اساساً در هر حرکت اعتراضی کلان گروه‌های گوناگون اجتماعی حول یک دال، یعنی نهادی که نسبت به آن خشم دارند، گرد هم می‌آیند. اما اینکه بسیج این نیروها چگونه است و چطور می‌توان آن را به پیش برد، مسأله دیگری است.

وی در ادامه گفت: چیدمان چندوجهی این اعتراض‌ها می‌تواند بدل به پاشنه آشیل جلیقه‌زردها شود. تا وقتی در خیابان باشید همه‌چیز خیلی صریح و بی‌پرده است، تنها دشمن دولت است و پلیسی که حامی منافع آن است اما از اینجا به بعد اوضاع سخت می‌شود. چگونه می‌توان گروه‌های سیاسی گوناگونی را که زیر پرچم جلیقه‌زردها گرد آمده‌اند در نهایت از یکدیگر جدا ساخت؟ نباید از یاد برد که کسانی چون «مارین لوپن»، رهبر حزب راست افراطی فرانسه، استفاده بسیاری از این اعتراض‌ها برده است و چه‌بسا بسیاری از خود جلیقه‌زردها هم با او موافق نباشند.

این تاریخدان در ادامه گفت: اصولاً اعتراض‌ها به «امانوئل ماکرون»، رئیس‌جمهوری فرانسه، از زمانی به‌صورت جدی آغاز شد که معلوم شد محافظ شخصی‌اش خود را به جای پلیس جا زده و به ضرب‌وشتم معترضان در روز کارگر پرداخته است. درواقع جرقه اصلی از اینجا زده شد اما این خود برآمده از این واقعیت است که دولت ماکرون نیز نمی‌تواند نابرابری‌ها و ناملایمت‌های نظام سرمایه‌داری جهانی را کنار بزند. البته از یک بانکدار انتظار دیگری هم نمی‌شود، داشت!

اما این خود می‌تواند مایه دردسر باشد چرا که اساساً ناتوانی چپ و راست سنتی در پاسخ به این نابرابری‌ها سبب شد که جلیقه‌زردها قدم به میدان بگذارند. نکته مهم در مورد جلیقه‌زردها این است که آنان همان طیف معمولی نیستند که معمولاً در اعتراض‌های فرانسه قدم به میدان می‌گذارند. این نکته‌ای بود که بسیاری از رسانه‌های جهان در آغاز به آن بی‌توجه بودند. همین امر سبب می‌شود که نیروهای ارتجاعی به‌راحتی بتوانند جای پای خود را در این جنبش پیدا کنند و در آن آرام گیرند.

بل گفت: بنابراین آزمون اصلی جلیقه‌زردها نه لغو مالیات حامل‌های سوختی (امری که البته به آن دست یافتند) بلکه برائت جستن از رادیکال‌های افراطی راست‌گراست، آن هم با ارائه برنامه‌ای منسجم و یک‌دست برای پیشبرد برنامه‌هایشان. تنها به این شکل است که می‌توان قدم از معادلات معمول اعتراضی در این کشور پا فراتر گذاشت و در عمل ماحصلی به دست آورد.