آینده جهان ترسناک‌تر از انتظار است

سیدمحمد میرزامحمدزاده

اجلاس سالانه داووس چند روز دیگر آغاز به کار می‌کند، این اجلاس از چند منظر با سال‌های گذشته متفاوت است، در اجلاس پیش‌رو دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و ترزا می نخست‌وزیر انگلیس حضور نخواهند داشت. ترامپ به دلیل درگیری بر سر مسائل تأمین بودجه دیوار کذایی و تعطیلی دولت آمریکا نمی‌تواند حضور یابد و ترزا می نیز در باتلاق برگزیت گیر افتاده است. بااین‌حال نمی‌توان انتظار داشت این اجلاس بدون تأثیر از آمریکا و بریتانیا باشد. سیاست‌های انزواطلبانه ترامپ در دو سال گذشته منجر به تنش‌های اقتصادی در اروپا و بازارهای شرق آسیا شده است که این موضوع یکی از محورهای مذاکرات در جریان اجلاس پیش رو است. از طرف دیگر حضور ژایر بولسونارو  رئیس‌جمهور راست‌افراطی برزیل در این اجلاس توجه بیشتر تحلیلگران را به خود جلب کرده است. روزنامه انگلیسی ایندیپندنت در تشریح اجلاس پیش ‌رو و همچنین هزینه‌هایی که برای حضور در این اجلاس هرکدام از اعضا باید بپردازند نوشته است.

از پنج‌شنبه این هفته (چهارم بهمن ماه)، در حالی نخبگان سیاسی و اقتصادی دنیا، گرد هم می‌آیند تا در مورد سیاست‌های آتی جهان به بحث بپردازند که هرکدام در کشور خود با خیزش‌های پوپولیست و چشم‌انداز نگران‌کننده اقتصادی مواجه هستند.

مجمع جهانی اقتصاد (WEF) به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین مجامع اقتصادی دنیا در حالی کار خود را آغاز می‌کند که جنبش‌های ناسیونالیست در حال قدرت گرفتن در سرتاسر اروپا و آمریکا هستند و ایده اصلی این رویداد، یعنی تجارت نامحدود جهانی و روابط نزدیک بین کشورها را زیر سؤال برده‌اند.

در فرانسه و بریتانیا، سیاستمداران چندین ماه است با آشوب‌های به وجود آمده ناشی از جنبش جلیقه‌زردها و همین‌طور برگزیت، دست و پنجه نرم می‌کنند. امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه که سال پیش در جریان این اجلاس مورد تحسین قرار گرفت و جایگاهی برای خود به وجود آورد، حالا درگیر منازعاتی علیه موجی از نابسامانی‌های عمومی، برای حفظ زندگی سیاسی خود در فرانسه است.

در همین حال، ایالات‌متحده آمریکا که درگیر تعطیلی بخشی از دولت در خانه خود به‌منظور تأمین بودجه موردنیاز ساخت دیوار ترامپ در مرز با مکزیک است، ترجیح داد سفر هیأت بلندپایه خود را به کوه‌های آلپ سوئیس لغو کند.

صحنه اقتصادی پیش‌ روی جهان نیز چندان چشم‌نواز نیست، چراکه اقتصاددانان جهان پیش‌بینی‌های رشد اقتصاد خود در مورد جهان را به دنبال افزایش نرخ بهره و همچنین رویداد تنش‌های تجاری مختلف در جهان تنزل دادند.

تحلیلگران اقتصادی نگران هستند که نخبگان جهانی در مدیریت نارضایتی رأی‌دهندگان خود در اروپا و آمریکا شکست بخورند، رأی‌دهندگانی که عصبانیت خود را از نابرابری ثروت و مهاجرت ابراز کرده‌اند.

اقتصاددانان نگران‌اند که واکنش پوپولیست‌ها منجر به سیاست‌های رادیکال و نسنجیده شود که می‌تواند تورم غیرقابل‌کنترل را به دنبال داشته باشد که کسری بودجه فزاینده در این فرایند غیرقابل‌اجتناب است

مایکل هیوسان، تحلیلگر ارشد بازار در سی‌ام‌سی مارکت یو کی، درباره اجلاس 2019 داووس گفت: با توجه به شرایط کنونی جهان، 10 سال پس از بحران اقتصاد و وضعیت ناکارآمدی سیاست‌های جهانی، از نظر من این اجلاس سالانه در مجموع عوایدی برای جهان نداشته است.

ترس‌های گذشته و شک و تردیدها حالا به آشفتگی و بحران در بازارهای مالی جهان بدل شده است، شاخص صنعتی داو جونز به‌طور متوسط از سوم اکتبر (یازدهم مهر ماه) نزدیک به 9 درصد افت داشته است.

دیوید دلار، یکی از کارکنان ارشد موسسه بروکینگز عنوان می‌کند که انقباض بازارها بیانگر خشم بسیاری است که ما شاهد تجمع آن در جریان اجلاس داووس هستیم. برگزیت و انتخاب دونالد ترامپ در سال 2016 زنگ بیداری برای نخبگان جهانی بود که گستردگی نارضایتی را در کشورهای خود نادیده گرفته بودند.

پائول شرد، رئیس مرکز موساوار- رحمانی، موسسه تجاری و رهبری در دانشکده کندی دانشگاه هاروارد، در این رابطه گفت: برندگان جهانی‌سازی بلندگو به دست گرفته‌اند و هرچند بازندگان به‌نوعی سکوت کرده‌اند اما حالا کم‌کم خود را از مسیر صندوق‌های رأی و در جریان فرایند سیاسی بروز می‌دهند.

هرچند که ترامپ اجلاس امسال را از دست می‌دهد، اما ژائر بولسونارو، رئیس‌جمهور تازه انتخاب شده راست‌افراطی برزیل، یکی از پوپولیست‌های برجسته حاضر در این دور از اجلاس خواهد بود. مجمع جهانی اقتصاد همواره با اتهامات ریاکاری و غریبه با نگرانی‌های مردم عادی، در معرض انتقاد قرار گرفته است.

امسال میلیاردرهای سرمایه‌دار در جت‌های شخصی خود به داووس سفر می‌کنند تا در مورد تهدیدات تغییرات اقلیمی به بحث بپردازند و مدیران عامل میلیونر در مهمانی پرشکوه نوشیدنی گرد هم می‌آیند تا نابرابری را به منازعه بگذارند.

انقباض بازارها بیانگر خشم بسیاری است که ما شاهد تجمع آن در جریان اجلاس داووس هستیم. برگزیت و انتخاب دونالد ترامپ در سال 2016، زنگ بیداری برای نخبگان جهانی بود که گستردگی نارضایتی را در کشورهای خود نادیده گرفته بودند

به گفته اولیور کان، سخنگوی این اجلاس، عضویت متوسط در مجمع جهانی اقتصاد 60 هزار فرانک سوئیس (60284.1 دلار) هزینه در بر دارد درحالی‌که برای عضویت شراکت استراتژیک باید 600 هزار فرانک (602841 دلار) هزینه بپردازید و حضور در رویدادها نیز هزینه 27 هزار فرانکی (27127.84 دلار) را به حق عضویت می‌افزاید.

اگرچه، جوامع مدنی، گروه‌های غیردولتی، رهبران سازمان ملل متحد و مقامات دولتی ورودی نمی‌پردازند، اما هزینه‌های اقامت در جریان اجلاس یک‌ هفته‌ای داووس بسیار بالا است.

اما این هزینه‌ها از دید حاضرین ارزش دارد، چراکه داووس فرصتی کم‌نظیر برای رهبران جهان و مدیران شرکت‌ها فراهم می‌کند تا در خفا و جلسات خصوصی در رابطه با مسائل جهانی به تبادل‌نظر بپردازند.

شیرد که خود در طرح‌های مجمع جهانی اقتصاد حضور می‌یابد، عنوان می‌کند که این اجلاس تلاشی برای خلوص و تفکر در مورد این است که ما باید کار بهتری انجام دهیم.

برخی این تلاش‌ها را ناکافی می‌دانند، ازجمله گابریل استرن رئیس تحقیقات برجسته در آکسفورد اکونومیکس که عنوان می‌کند تصمیم‌سازان اقتصادی ارشد خیلی به دنیا بدهکار هستند.

استرن در گزارشی که در ماه جاری ارائه کرد، بر این عقیده بود که اقتصاد‌های کلان بعد از بحران اقتصادی سال 2007-2009 بسیار بدتر از سطح انتظارات عمل کردند.

وی بسیاری از بانک‌های مرکزی به‌ویژه بانک مرکزی ایالات‌متحده آمریکا را به دلیل رشد تنبل و سیاست‌های خصمانه علیه سیاست‌های پولی تسهیل شده، به باد انتقاد گرفت. به گفته او سیاست‌مداران باید با کاهش مالیات و افزایش هزینه‌کردهای دولت‌ها، به رشد اقتصاد کمک می‌کردند.

این اقتصاددان گفت: ناکارآمدی مؤسسات بزرگ به‌صورت عینی ملموس است. موضوعی که به خیزش پوپولیست‌ها منجر شده است. اگر شما در رابطه با شکست‌های خود اقدامی انجام ندهید، آن‌ها بر می‌گردند و دست شما را گاز می‌گیرند.

استرن نگران است که واکنش پوپولیست‌ها منجر به سیاست‌های رادیکال و نسنجیده شود که می‌تواند تورم غیرقابل‌کنترل را به دنبال داشته باشد که کسری بودجه فزاینده در این فرایند غیرقابل‌اجتناب است. نشانه‌های کمی وجود دارد که آینده از امروز آسان‌تر باشد.

مجمع جهانی اقتصاد در اجلاس پیش‌ رو بر آنچه انقلاب صنعت چهارم خوانده می‌شود، تمرکز می‌کند؛ مجموعه‌ای از پیشرفت‌های سریع در حوزه فناوری و درمانی که انتظار می‌رود جوامع را متحول کند. پیشرفت‌های بیشتر در زمینه روباتیک و هوش مصنوعی، می‌تواند به تهدید بیشتر مشاغل منجر شود که خوراکی برای تغذیه نارضایتی پوپولیست‌ها است.

شیرد دراین‌باره گفت: به نظر می‌رسد ما در دوره جدید و شگفت‌انگیزی از اتوماسیون و ورود ناگهانی به علوم سلامت باشیم؛ اما اینکه چطور  فرایند را مدیریت کنیم و چطور این انتقال را اجرا کنیم که در جریان آن میلیون‌ها انسان عقب نمانند بسیار مهم و حیاتی است.