لهیب جنگ غزه در نشست مطبوعاتی شولتس و اردوغان

احتمال مناقشه‌برانگیز بودن سفر رئیس‌جمهور ترکیه به برلین و دیدار او با رهبران آلمان از ابتدا  مطرح بود. احتمالی که از بدو ورود اردوغان به خاک آلمان و استقبال سرد مقامات این کشور از او عملی شد و در کنفرانس مشترک مطبوعاتی مقامات دو کشور به منصه ظهور رسید. اردوغان با حمله دوباره به اسرائیل خواهان آتش‌بس‌ بشردوستانه شد؛ اما شولتس بر حق موجودیت اسرائیل تأکید داشت. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه بعد از ظهر روز جمعه ۲۶ آبان (۱۷ نوامبر) وارد خاک آلمان شد و در کاخ بلوو در برلین مورد استقبال فرانک والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهور آلمان قرار گرفت. این اولین سفراردوغان به آلمان پس از نزدیک به چهار سال بود و شنبه‌شب پایان یافت. 

اردوغان در این کنفرانس مشترک مطبوعاتی با شولتس، ضمن انتقاد شدید دوباره از اسرائیل گفت: «ما از ۱۳ هزار کودک و زن و افراد سالخورده که کشته شده‌اند صحبت می‌کنیم. همه چیز در غزه با خاک یکسان شده است.» او با تاکید بر لزوم آتش‌بس بشر دوستانه گفت: «اگر آلمان و ترکیه بتوانند مشترکاَ چنین آتش‌بسی را به جریان بیاندازند، این شانس وجود دارد که منطقه از این حلقه آتش رهایی یابد. هر کس باید به سهم خود برای یک صلح پایدار تلاش کند.» اردوغان همچنین اسرائیل را به «نسل‌کشی» در نوار غزه متهم کرد و حق موجودیت اسرائیل را زیر سوال برد.  اولاف شولتس در واکنش به سخنان اردوغان بر حق اسرائیل در دفاع از خود تأکید کرد. او گفت: «موجودیت اسرائیل برای ما قطعی و غیرقابل مناقشه است. این کشور به لحاظ حقوق بین‌الملل حق دارد که از خود دفاع کند.» او خطاب به اردوغان تصریح کرد که: «این راز سر به مهری نیست که ما در باره مناقشه کنونی در خاورمیانه مواضع متفاوت و بعضا بسیار هم متفاوتی داریم، ولی هر دو از خطر گسترش جنگ به کل خاورمیانه نگرانیم.» شولتس سپس بر برابری ارزش جان انسان‌ها تأکید کرد و گفت که رنج مردم عادی فلسطینی نیز برای دولت آلمان ناراحت‌کننده است. او گفت‌وگوهایش با اردوغان را معطوف به بررسی راه‌های ممانعت از بالاگرفتن دامنه تنش به کل منطقه توصیف کرد. اردوغان اواخر هفته گذشته نیز گفته بود اسرائیل در تلاش است تا «دولتی بسازد که تاریخ آن تنها به ۷۵ سال پیش بازمی‌گردد و مشروعیت آن توسط فاشیسم خود این دولت زیر سوال رفته است.» برای آلمان، گناه تاریخی نازی‌ها در مورد هولوکاست به معنای آن است که حمایت از دولت اسرائیل غیرقابل مذاکره است و این سنگ بنای اصلی سیاست خارجی برلین است. هم اولاف شولتس و هم آنگلا مرکل، صدراعظم سابق آلمان بارها امنیت اسرائیل را «دلیل دولت» آلمان نامیده‌اند، اصطلاحی مبهم که رهبران آلمان برای بیان ایده حمایت تزلزل ناپذیر کشورشان از اسرائیل استفاده می‌کنند. اما با تشدید حملات اسرائیل به غزه و افزایش تعداد کشته‌ها، این اصل تحت فشار قرار گرفته است.

احتمال مناقشه‌برانگیز بودن سفر رئیس‌جمهور ترکیه به برلین و دیدار او با رهبران آلمان از ابتدا  مطرح بود. احتمالی که از بدو ورود اردوغان به خاک آلمان و استقبال سرد مقامات این کشور از او عملی شد و در کنفرانس مشترک مطبوعاتی مقامات دو کشور به منصه ظهور رسید. اردوغان با حمله دوباره به اسرائیل خواهان آتش‌بس‌ بشردوستانه شد؛ اما شولتس بر حق موجودیت اسرائیل تأکید داشت

مخالفت   دولت آلمان  با   لغو   سفر  اردوغان

روابط بین اردوغان و دولت‌های متوالی آلمان سال‌ها دشوار بوده است و به طور مرتب اختلافاتی بین برلین و آنکارا رخ می‌دهد. هنگامی که سخنگویان دولت آلمان از «شریک دشوار» حرف می‌زنند،‌ یعنی در مورد رئیس‌جمهور اردوغان صحبت می‌کنند. اما حملات حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر و متعاقب آن عملیات اسرائیل در غزه، آلمان و ترکیه را در دو طرف مخالف این درگیری قرار داد. به همین دلیل نیز ناظران بر این باور بودند که استقبال فرانک والتر اشتاین‌مایر و اولاف شولتس از اردوغان احتمالا چندان گرم نخواهد بود. مواضع ضداسرائیلی او با واکنش‌های بسیاری در آلمان روبرو شده و صدراعظم این کشور اتهامات اردوغان علیه اسرائیل را «پوچ» خوانده است. در آلمان نداهایی برخاسته بود که سفر اردوغان به برلین لغو شود، ولی دولت استدلالش این بود که با توجه به اهمیت نقش این کشور در معادلات و مناقشات قفقاز، جنگ روسیه علیه اوکراین، بحث‌های درون ناتو و همچنین بحث ورود پناهجویان به اروپا لغو این سفر به صلاح نیست و گفت‌وگو با اردوغان مثبت‌تر از لغو سفر اوست. از سوی دیگر، پس از شوک اولیه حملات حماس، رسانه‌های وابسته به جریان اصلی در آلمان هم به طور فزاینده‌ای رنج ودرد مردم غزه را به تصویر می کشند که این مسئله به نارضایتی فزاینده از اقدامات اسرائیل منجر شده است. در خیابان‌های آلمان خشم نسبت به اقدامات اسرائیل در حال افزایش است و از هفتم اکتبر به این سو، تظاهرات طرفداران فلسطینیان در بیشتر روزهای آخرهفته برگزار می‌شود. آلمان دارای جوامع عربی بزرگی است که با مردم غزه پیوند دارند یا با آن‌ها همدردی می‌کنند. حمایت از فلسطینی‌ها به طور سنتی نمادی برای برخی از گروه های چپ آلمانی است.

نیازهای  متقابل؛ روابط  دیپلماتیک  ناگزیر

اما آلمان و ترکیه به یکدیگر نیاز دارند. آلمان، شریک تجاری مهمی برای ترکیه است. این کشور همچنین خانه بزرگ‌ترین جامعه ترک جهان و میدان نبرد انتخاباتی برای اردوغان است. او نزد برخی از آلمان‌های ترک تبار، محبوبیت دارد. حدود سه میلیون نفر از مردم ترکیه در آلمان زندگی می‌کنند که نیمی از آن‌ها هنوز می‌توانند رای دهند. در ماه مه گذشته اکثر رای‌دهندگان ترک در آلمان که در انتخابات شرکت کردند به اردوغان رای دادند. در همین حال برلین برای کنترل مهاجرت از خاورمیانه به ترکیه نیاز دارد. صدراعظم شولتس به احیای توافقی امیدوار است که با ترکیه بر سر برگرداندن پناهجویان امضا کرده است. او همچنین خواستار حمایت بیشتر ترکیه از غرب در جنگ روسیه در اوکراین است. در ماه مه و پس از انتخاب مجدد اردوغان به ریاست جمهوری ترکیه، صدراعظم شولتس از او برای سفر به برلین دعوت کرد. شولتس احتمالا اکنون آرزو می‌کند که کاش این کار را نمی‌کرد.