عراق، رابط جدید خاورمیانه به اروپا؟

در جریان نشست اخیر گروه ۲۰ در دهلی نو، بدون مشارکت روسیه و چین، یک پروژه کلیدی اعلام شد: کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (Imec)، که هدف آن ایجاد جایگزینی برای طرح کمربند و جاده چین (BRI) است. جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده نیز در این نشست بر اهمیت «تاریخی» آن تأکید کرد. این پروژه در حال حاضر با حمایت اتحادیه اروپا و ایالات متحده یک اعلامیه سیاسی هدفمند است، اما نکته اینجاست که این پروژه در کوتاه مدت محقق نخواهد شد.

به گزارش انتخاب، Imec اروپا را از طریق امارات متحده عربی، عربستان سعودی، اردن و اسرائیل به هند وصل می‌کند که البته به طیف وسیعی از توافقات نیاز دارد. 

ابتکار جدید ترکیه؛ پروژه جاده توسعه ترکیه- عراق

در همین حین، ترکیه و عراق در مورد یک پروژه دیگر همکاری می‌کنند و البته به نظر می‌رسد که مذاکرات و گفتگوها بین دو کشور درباره این پروژه پیشرفت خوبی داشته است. نام این اقدام جدید «پروژه جاده توسعه» است، یک اتصال ریلی و بزرگراهی که بندر بزرگ فاو در بصره را به مرز جنوبی ترکیه متصل می‌کند. 

نخست وزیر عراق این پروژه را بهترین و البته کم هزینه‌ترین گزینه برای اتصال خاورمیانه به اروپا توصیف کرده است. اردوغان نیز اعلام کرده این پروژه برای ترکیه در اولویت است و به برنامه‌ریزی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات طی دو ماه آینده اشاره کرده است. طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته قرار است فاز اول ساخت این پروژه جاه‌طلبانه تا سال 2028 تکمیل شود. میزان هزینه‌ای که برای اتصال بندر فاو به مرزهای ترکیه تا سال 2025 در نظر گرفته شده حدود 17 میلیارد  دلار است. 

«پروژه جاده توسعه» می‌تواند از موقعیت خط آهن موصل به جنوب عراق استفاده کند و البته به نظر می‌رسد بر همین مبنا برنامه‌ریزی شده است، 

اما این پروژه که هدف آن ایجاد جاده ابریشم جدید بین ترکیه و عراق است، هزینه هنگفتی دارد که دولت عراق به تنهایی قادر به انجام آن نیست. به همین دلیل انتظار می رود ترکیه، کشورهای حوزه خلیج فارس و چین در تامین مالی و تکمیل این پروژه مشارکت داشته باشند. «هاکان فیدان» وزیر امور خارجه ترکیه در تاریخ 13 سپتامبر گفت که عراق، امارات متحده عربی، ترکیه و قطر در مورد پروژه جاده توسعه در حال مذاکرات فشرده هستند.

طبق گزارش «میدل ایست آی» چالش‌های عمده‌ای که پروژه راه توسعه با آن مواجه است بی‌ثباتی سیاسی و مشکلات مربوط به نهادهای دولتی و مسائل امنیتی در عراق است. اگرچه وضعیت امنیتی در عراق در سال‌های اخیر بهبود یافته، اما حضور گروه‌های شبه‌نظامی همچنان یک تهدید محسوب می‌شود که درگیری‌های اخیر بین شبه نظامیان عصائب‌الحق و تظاهرکنندگان کرد در کرکوک گواه آن است. 

از طرف دیگر، فعالیت‌های حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در شمال عراق همچنان یک تهدید محسوب می‌شود. ترکیه که پ‌ک‌ک را یک سازمان تروریستی می‌داند، در حال انجام حملات هوایی علیه این گروه در عراق است. اما علاوه بر این، هنوز هیچ آشتی کاملی بین اربیل و بغداد وجود ندارد، زیرا مسائل حل نشده بر سر بودجه و تقسیم درآمدهای نفتی همچنان وجود دارد.

بر اساس آنچه «میدل ایست آی» گزارش داده با این حال، روابط نزدیک آنکارا و اربیل می‌تواند از تاثیر این عوامل بر پروژه جاده توسعه ممانعت کند و آنکارا از گسترش این پروژه اطمینانی نسبی حاصل کند. در عین حال، اردوغان در تلاش است تا این پروژه را در چارچوبی منطقه‌ای قرار دهد، نه اینکه آن را صرفاً یک ابتکار عمل دوجانبه بین ترکیه و عراق نشان دهد بدین معنا که برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله قطر و امارات را وارد این پروژه کند.