تعلیق تعهدات آمریکا و ناتو همزمان با خروج روسیه از معاهده «نیروهای مسلح متعارف اروپا»؛
شوک مسکو به غرب در کشاکش بحران اوکراین و غزه
فرشاد گلزاری
این روزها که تمام تمرکز رسانه‌ها و محافل سیاسی جهان به پرونده غزه و جنگ حماس و اسرائیل معطوف است، در شرق و غرب اتفاقاتی در شرف وقوع است که نشان می‌دهد قدرت‌هایی مانند روسیه وآمریکا و در سطح دیگر، اتحادیه اروپا و چین هنوز هم با یکدیگر در جدال هستند و می‌خواهند به هر صورت که شده منافع خود را در کشاکش رخدادهای خاورمیانه تامین کنند. بسیاری بر این عقیده بوده و هستند که بهم ریختگی در غزه و اراضی اشغالی تا حد زیادی به نفع روسیه تمام شده که البته این تحلیل درست به نظر می‌رسد اما بحث اینجاست که درگیری در غزه به صورت مستقیم منافع مسکو را تامین نکرد، بلکه این موضوع باعث شد تا روس‌ها بتوانند از فضای تنفسی ایجاد شده در اوکراین، به نفع خود بهره ببرند و از اینرو می‌توان گفت که کرملین یکی از برندگان خارج از گودِ جدال اسرائیل و حماس به شمار می‌رود. آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که روسیه به خوبی در حال رصد رفتار اوکراین است و به همین دلیل دریافته است که کی‌یف اساساً از وضعیت پیش آمده در خاورمیانه و اسرائیل ترسیده است.
مسکو میداند که تمام اتکای اوکراین در وهله اول به آمریکا و سپس به کشورهای عضو ناتو است و اگر این جریان غربی حمایت خود را از کی‌یف بردارد بدون شک دشمن آنها یعنی ولودیمیر زلنسکی با مشکلات جدی روبرو خواهد شد و حالا دقیقاً همان زمانی است که کرملین و شخص ولادیمیر پوتین انتظار آنرا می‌کشید. روسیه در شرایط فعلی به این جمع‌بندی رسیده که ایالات متحده به واسطه تعهدی که دهه‌ها در خصوص حمایت امنیتی و سیاسی به اسرائیل ارائه کرده، حالا نه تنها در خاورمیانه، بلکه در سطح جهانی با چالش روبرو است. اینکه می‌بینیم زیردریایی اتمی آمریکا به انضمام ناوهای هواپیمابر آمریکا وارد آبهای منطقه شده‌اند و از سوی دیگر دو فروند از غول‌پیکرترین بمب‌افکن‌های دوربرد اتمی این کشور وارد پایگاه نظامی اینجرلیک در ترکیه می‌شوند، یا اینکه دیده می‌شود منافع و پایگاه‌های آمریکا در سوریه و عراق مورد هدف جریان‌های مقاومت در این کشور قرار می‌گیرند به ما این پیام را می‌دهد که روس‌ها از این وقایع به نفع خود در حال استفاده هستند و سعی می‌کنند که در این بین از هر طریقی که شده فشار جناحی و حتی جمعی را به واشنگتن وارد کنند. در این میان حالا روسیه روز سه‌شنبه رسما از معاهده امنیتی نیروهای مسلح متعارف در اروپا موسوم به CFE که پس از جنگ سرد میان مسکو و غرب امضا شده بود، خارج شد. این معاهده در سال ۱۹۹۰ و یک سال پس از فروپاشی دیوار برلین بین میخائیل گورباچف و رهبران ناتو امضا شد و بر اساس آن محدودیت‌هایی را برای دسته‌بندی تجهیزات نظامی متعارفی که ناتو و پیمان ورشو می‌توانستند مستقر کنند تعیین گردید. در واقع این معاهده برای جلوگیری از تجمع نیروهای هر یک از طرفین جنگ سرد برای حمله سریع علیه طرف دیگر در اروپا طراحی شده بود. با این حال این پیمان هرگز در مسکو چندان مقبول نبود؛ چراکه مزیت اتحاد جماهیر شوروی را در تسلیحات متعارف کم می‌کرد.
روسیه رسما از معاهده امنیتی نیروهای مسلح متعارف در اروپا موسوم به CFE خارج شد. این معاهده در سال ۱۹۹۰ برای جلوگیری از تجمع نیروهای هر یک از طرفین جنگ سرد برای حمله سریع علیه طرف دیگر در اروپا طراحی شده بود. با این حال این پیمان هرگز در مسکو چندان مقبول نبود؛ چراکه مزیت اتحاد جماهیر شوروی را در تسلیحات متعارف کم می‌کرد
تحمیل فشار بر غرب با همکاری دوستان!
چنین اقدامی از سوی مسکو برای اولین بار عملیاتی نشده است بلکه روسیه در سال ۲۰۰۷ مشارکت در این معاهده را به حالت تعلیق درآورده بود و در سال ۲۰۱۵ هم این عدم مشارکت را فعال کرده بود و حالا با اعلام رسمی وزارت امور خارجه روسیه این کشور به صورت رسمی از این پیمان خارج شده است. این اقدام در حالی رخ می‌دهد که پیشتر و در ماه مه ۲۰۲۳ در بحبوحه جنگ اوکراین، ولادیمیر پوتین با امضای فرمانی این معاهده و ناتو را به دلیل تضعیف امنیت منطقه یورو- آتلانتیک محکوم کرده بود. وزارت خارجه روسیه در بیانیه خود در خصوص خروج از این پیمان تاکید کرده که اقدامات ایالات متحده برای گسترش ناتو به دور زدن آشکار محدودیت‌های مربوط به این پیمان منجر شده است اما واقعیت این است که تمام این مواضع مسکو صرفاً یک بهانه است و ستون فقرات خروج از این معاهده را باید مجادله اوکراین دانست. واقعیت غیر قابل انکر این است که جنگ در اوکراین روابط میان مسکو و غرب را به بدترین حالت آن از زمان جنگ سرد تبدیل کرده؛ به طوری که دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین اخیراً اعلام کرده بود ک روابط میان مسکو و واشنگتن به زیر صفر رسیده است. اما در این میان یک نکته مهم وجود دارد و آن هم متمایل شدن مسکو به سمت شرق، همزمان با خروجش از این معاهده است. درست است که ناتو و ایالات متحده هم ساعاتی پس از خروج روسیه از این پیمان از آن خارج شدند و تعهدات خود در قالب معاهده امنیتی نیروهای مسلح متعارف در اروپا تعلیق کردند، اما نکته اینجاست که روز گذشته (چهارشنبه) رئیس جمهوری روسیه اعلام کرد که تماس‌های نظامی میان روسیه و چین در حال رسیدن به سطح جدیدی است و زمینه‌های فناوری پیشرفته از جمله فضا و تسلیحات مدرن در اولویت قرار دارند.
درست است که ناتو و ایالات متحده ساعاتی پس از خروج روسیه از معاهده امنیتی نیروهای مسلح متعارف در اروپا از آن خارج شدند و تعهدات خود را در قالب این معاهده تعلیق کردند، اما بحث این است که آمریکا هنوز به سوخت روسیه برای راکتورهای هسته‌ای خود نیازمند است
به موازات این اظهارات دیروز (چهارشنبه) سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه در دیدار با یکی از مقامات ارشد نظامی چین در روسیه، با اعلام اینکه این دو کشور به دنبال تشکیل ائتلاف نظامی نیستند، روابط مسکو-پکن را راهبردی مبتنی بر اعتماد تلقی کرد. در مقابل این مواضع، رابرت جی. جوزف، معاون سابق وزیر امور خارجه آمریکا در امور کنترل تسلیحات و امنیت بین‌الملل که در دوران ریاست خود به تنظیم سیاست راهبردی این کشور کمک شایانی کرده بود در خصوص اقدام اخیر مسکو هشدار داد، کشورهایی نظیر چین، روسیه، ایران و کره‌شمالی قادرند منافع ملی آمریکا را در عرصه جهانی به چالش بکشند و این همکاری‌ها می‌تواند برای بسیاری از ائتلاف‌های غربی خطرآفرین باشد. اما در این بین باید توجه داشت که آمریکا نگرانی دیگری در درون خود نسبت به این اقدام کرملین دارد. کاترین هاف، دستیار وزیر انرژی آمریکا در زمینه انرژی هسته‌ای در گفت‌وگو با روزنامه فایننشال تایمز اظهار کرده که به شدت نگران ان موضوع هستیم که حدود ۲۰ درصد سوخت مورد استفاده راکتورهای هسته‌ای آمریکا از طریق قراردادهای غنی‌سازی با تامین‌کنندگان روسی تهیه می‌شود؛ چراکه رفتار مسکو در این خصوص می‌تواند منافع ما را تهدید کند. بر همین اساس به نظر می‌رسد اقدام روس‌ها را باید یک سناریوی چندضلعی علیه آمریکا و غرب در کشاکش جنگ اوکراین و غزه دانست.
دیدگاه تان را بنویسید