آنکارا و رویای بر باد رفته

فرشاد گلزاری

هرچند روز یکبار شاهد آن هستیم که ترکیه به سرخط اخبار روز دنیا تبدیل می‌شود و حواشی خاصی به وجود می‌آید. به عنوان مثال اخیراً که دیدار اردوغان و پوتین در سوچی برگزار شد و بسیاری از تحلیلگران مساله غلات را محوریت اصلی این دیدار اعلام کرده بودند، حواشی زیادی در خصوص بندبازی ترکیه در عرصه سیاست خارجی به وجود آمد و باز هم مشخص نشد که قرار است آنکارا چگونه تضمین‌های موردنظر مسکو را تامین کند. نمونه دیگر وقایعی که در ترکیه طی روزهای اخیر رخ داد و باز هم حواشی داخلی و خارجی زیادی را به جود آورد، انتشار خبری از سوی روزنامه حُریت ترکیه مبنی بر استعفای دستکم 15 نفر از مشاوران اردوغان بود که این روزنامه اقدام مذکور را در راستای «جوان‌سازی» تیم ریاست جمهوری ترکیه قلمداد کرد. این مسائل صرفاً گوشه‌ای از اخباری است که در خصوص ترکیه طی روزها یا هفته‌های اخیر منتشر شده، اما باید متوجه بود که اردوغان به تازگی توانسته مجدداً بر روی صندلی ریاست جمهوری بنشیند و خود را برای چهار سال در این کسوت حفظ کند و به همین دلیل به نظر می‌رسد که او آرام آرام با چالش‌های جدید روبرو می‌شود که می‌تواند راهبردهای داخلی و خارجی وی را با مشکل ایجاد کند. اینکه اردوغان در داخل ترکیه با چه چالش‌هایی روبرو خواهد بود موضوعی است که در بطن آن بحران اقتصادی و تورم قرار دارد و از سوی دیگر تهدید کردها عیان می‌شود که حالا به یک موضوع پیرامونی هم تبدیل شده است. البته افزایش مخالفت مردم با وی در انتخابات اخیر ریاست جمهوری ترکیه مشهود بود ولی نباید فراموش کرد که احزاب مخالف وی همچنان برای ضربه زدن به وی فعال هستند. با ان تفاسیر باید متوجهبود که اردوغان حالا در حوزه خارجی هم با چالش‌های عدیده و حتی جدیدی روبرو است. بحث تحرک کردها در شمال عراق و سوریه که آنکارا آنرا به ضرر خود می‌داند هنوز به صورت کلی حل و فصل نشده است و همین مساله باعث شده تا فشار در داخل این کشور بر احزاب یا جریان‌های سیاسی کُرد بیش از هر زمان دیگر افزایش پیدا کند که خروجی این رفتار چیزی جز افزایش انتقاد از حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان نداشته و نخواهد داشت. اما آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که اساساً ترکیه سعی دارد که با کارتِ عضویت خود در ناتو منافعش از غرب را هم تامین کند و در مقابل، با روسیه، چین و سایر رقبای اتحادیه اروپا و آمریکا هم سازش کند و همکاری داشته باشد. این رفتار شاید در برهه‌های زمای مختلف برای غربی‌ها قابل تحمل بوده باشد و حتی منافع ترکیه را از این طریق تامین می‌کرد، اما باید توجه داشت که با توجه به شرایط کنونی نظام بین‌الملل ایالات متحده و اتحادیه اروپا به دنبال تنگ‌تر کردن حلقه محاصره خود به دور روسیه و سپس چین هستند.

احتمالاً قاره سبز به سمت کانالیزه کردن روابط خود و حتی محدود ساختن آن در قبال ترکیه گام برمی‌دارد که به نظر گام نخست این اقدام را باید حذف ترکیه از کریدور هند- خاورمیانه- اروپا دانست

آنکارا از اروپا طلاق می‌گیرد؟ 

 اگر رفتار اتحادیه اروپا با ترکیه به سمت و سوی تضاد منافع پیش برود، آنکارا به عنوان یک عضو کلیدی ناتو در دروازه شرقی این سازمان به سمت مسکو متمایل می‌شود و فاصله ایجاد شده میان ترکیه و غرب به نفع روس‌ها و سپس چین خواهد بود

واشنگتن و بروکسل در جنگ اوکراین علیه روسیه با هم متحد شده‌اند اما هزینه‌های زیادی را هم متقبل شدند ولی این هزینه‌ها باعث نمی‌شود که دو طرف از ادامه جنگ در اوکراین و ارسال میلیاردها دلار تسلیحات به اوکراین عقب‌نشینی کرده یا منصرف شوند. در این میان ما شاهد آن بودیم که هفته گذشته کشورهای عضو گروه 20 از طرحی به نام «کریدور هند- خاورمیانه- اروپا» در حاشیه نشستِ بلوکِ اقتصادی- سیاسی مذکور رونمای کردند که ایران و ترکیه در آن قرار نداشتند. این اقدام اگرچه علیه چین و روسیه انجام شد ولی باید دانست که آنکارا از این اقدام غربی‌ها چندان خشنود نیستند. در این کریدور عملاً جایگاه استراتژیک ترکیه برای اتصال خاورمیانه به اروپا نادیده گرفته شده و بندر حیفای اسرائیل اهمیت پیدا کرده و در نهایت مقامات ترکیه از این اقدام به شدت ناراضی و ناراحت هستند. اما حالا به نظر می‌رسد که اتفاق دیگری به عنوان یک اقدام مکمل از سوی غرب و به خصوص اتحادیه اروپا رخ داده که بازهم باعث شده تا اردوغان مجدداً عصبانی شود. روز گذشته (یکشنبه) رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه که در حال ترک خاک کشورش به مقصد نیویورک برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل بود، به خبرنگاران و در واکنش به محتوای گزارش جدید پارلمان اروپا درباره ترکیه گفت که در صورت لزوم، آنکارا می‌تواند راه خود را از اتحادیه اروپا جدا کند. رویترز اعلام کرده در این گزارش که به تازگی تصویب شده، آمده است که روند الحاق ترکیه به بلوک ۲۷ عضوی اتحادیه اروپا تحت شرایط کنونی نمی‌تواند از سر گرفته شود و از اعضای اتحادیه اروپا خواسته است تا «چارچوبی موازی و واقع‌بینانه» را برای روابط خود با آنکارا بررسی کند. این گزارش در حالی منتشر می‌شود که ترکیه به مدت ۲۴ سال نامزد رسمی پیوستن به اتحادیه اروپا بوده، مذاکرات الحاق در سال‌های اخیر به دلیل نگرانی‌های این اتحادیه در مورد نقض حقوق بشر و احترام به حاکمیت قانون متوقف شده است. همچنین وزارت امور خارجه ترکیه طی روزهای گذشته اعلام کرد که گزارش پارلمان اروپا حاوی اتهامات و پیش‌داوری‌های بی‌اساس است و رویکردی «سطحی و غیر واقع‌بینانه» در قبال روابط این کشور با اتحادیه اروپا دارد. در این میان پارلمان اروپا در گزارش خود به اعضای این اتحادیه توصیه کرده که «چارچوبی موازی و واقع‌بینانه» در مواجهه با ترکیه داشته باشند. این بدان معناست که احتمالاً قاره سبز به سمت کانالیزه کردن روابط خود و حتی محدود ساختن آن در قبال ترکیه گام برمی‌دارد که به نظر گام نخست این اقدام را باید حذف ترکیه از کریدور هند- خاورمیانه- اروپا دانست. از سوی دیگر گزارش اتحادیه اروپا به صورت کلی به ان موضوع اشاره می‌کند که دولت ترکیه با ارزش‌های اروپایی به خصوص در حوزه آزادی‌های فردی، گروهی و سیاسی به انضمام حقوق بشر تضاد دارد. در نهایت باید گفت که برنده این اقدام می‌تواند روسیه باشد؛ چراکه اگر رفتار اتحادیه اروپا با ترکیه به سمت و سوی تضاد منافع پیش برود، آنکارا به عنوان یک عضو کلیدی ناتو در دروازه شرقی این سازمان به سمت مسکو متمایل می‌شود و فاصله ایجاد شده میان ترکیه و غرب به نفع روس‌ها و سپس چین خواهد بود.