فرشاد گلزاری

از ابتدای حمله روسیه به اوکراین، طیف خاصی از تحلیلگران غربی براین عقیده بودند که اگر این رویداد نظامی فرسایشی شود، بدون تردید دامنه آن به سایر مناطق از جمله خاورمیانه و آفریقا هم کشیده خواهد شد. در مقابل این تفکر عده‌ای به صراحت چنین احتمالی را رد می‌کردند و معتقد بودند درگیری در اوکراین مختص به همین کشور و نهایتاً جغرافیای شرق اروپا خواهد بود؛ چراکه نه روسیه و نه آمریکا در شرایط فعلی توان هزینه برای یک تقابل مستقیم در خارج از محیط اوکراین را ندارند اما گویا تحلیل طیف اول درست از آب درآمده است. 

روزنامه ینی شفق ترکیه اخیراً گزارشی را به نقل از چند منبع نظامی آمریکایی به چاپ رسانده که نشان می‌دهد ایالات متحده در شمال سوریه از حیث نظامی و میدانی فعال شده است. این روزنامه نوشته است:«در ادامه موج جدید تنش میان روسیه و آمریکا در سوریه، واشنگتن قصد دارد۲۵۰۰ نظامی در مناطق تحت کنترل شبه‌نظامیان کُرد در سوریه مستقر کند. نکته مهمتر اینکه در این گزارش نام ایران در کنار روسیه آمورده شده است؛ به گونه‌ای که به نوشته این روزنامه، آمریکا «تهدیدات فزاینده از سوی روسیه و  ایران» را بهانه این اقدام خود قرار داده و هفته گذشته در نشست ناتو در لیتوانی اعلام کرده که قصد اعزام این تعداد نیروی نظامی را دارد. یک مقام وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) هم روز یکشنبه به آسوشیتدپرس گفته است که در حال حاضر ۹۰۰ سرباز آمریکایی در سوریه مستقر هستند. 

روزنامه ینی شفق اما نوشت که تهدیدات روسیه و ایران بهانه و هدف اصلی آمریکا از اعزام نیروهای جدید به بهانه پشتیبانی بیشتر از شبه‌نظامیان کُرد است. این روزنامه همچنین خبر داد که آمریکا ده‌ها محموله سلاح به شمال سوریه فرستاده و سامانه‌های راکتی «هیمارس» را در استان دیرالزور مستقر کرده است. همچنین هفته گذشته کاروانی متشکل از ۶۰ کامیون حامل تسلیحات سبک و نیمه سنکین به همراه سوخت و تجهیزات لجستیکی و ۴۰ کامیون حامل سلاح‌های سنگین وارد پایگاه نظامی آمریکا در استان الحسکه سوریه شده است. 

با توجه به اینکه ایالات متحده اعزام 2500 نظامی خود به سوریه را در نشست اخیر ناتو در لیتوانی به سمع و نظر اعضای این پیمان رسانده، این احتمال وجود دارد که نظامیان واشنگتن به سمت تحریک روس‌ها در سوریه و افزایش هزینه نظامی برای مسکو بروند

تلویزیون رسمی سوریه نیز به نقل از منابع محلی گزارش داد که آمریکا سامانه راکتی هیمارس را در بزرگترین پایگاه نظامی خود در دیرالزور مستقر کرده که مُشرف بر چاه‌های نفت این منطقه است که اتفاقاً تحت سیطره کردهای شمال سوریه قرار دارد. در این راستا وبگاه العربی الجدید نیز حدود 12 روز پیش در گزارشی به نقل از منابع معارضان سوری نوشت که نیروهای «سپاه پنجم» (تحت نظر روسیه) در مناطق همجوار با شبه‌نظامیان نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) در استان دیرالزور واقع در شرق سوریه مستقر شده‌اند. 

اگر این مولفه‌های مهم نظامی که چندین منبع رسانه‌ای از آن سخن گفته‌اند را کنار یکدیگر قرار دهیم به وضوح می‌بینیم که آرایش نظامی در شمال سوریه به سرعت در حال تغییر است و این موضوع نمی‌تواند چندان برای دمشق خوشایند باشد؛ چراکه در زندان‌هایی مانند زندان الهول که تحت مدیریت کردهای شمال سوریه است، بیش از هزار نفر از عناصر داعش حضور دارند که به مانند یک بمب عمل نکرده می‌مانند و ایالات متحده می‌تواند از این پتانسیل مجدداً برای ایجاد بهم ریختگی لکه‌ای استفاده کند؛ اما این تمام قضیه نیست! 

سرایت منازعه اوکراین 

به شامات

آنچه در این میان از بُعد تحلیلی و خبری باید مورد توجه قرار بگیرد این است که یک مقام عالی‌رتبه وزارت دفاع آمریکا پنج روز پیش (یکشنبه) به خبرگزاری آسوشیتدپرس اعلام کرده که کشورش در حال بررسی چندین گزینه برای مقابله با «اقدامات فزاینده خصمانه روسیه» در سوریه است. او توضیحی در خصوص این گزینه‌ها ارائه نکرده و صرفاً مدعی شد که واشنگتن از مناطق تحت کنترل خود در شرق و شمال شرق سوریه کوتاه نخواهد آمد.

در زندان‌هایی مانند الهول که تحت مدیریت کردهای شمال سوریه است، بیش از هزار نفر از عناصر داعش حضور دارند که به یک بمب عمل نکرده می‌مانند و ایالات متحده می‌تواند از این پتانسیل مجدداً برای ایجاد به‌هم ریختگی لکه‌ای استفاده کند

 این مقام نظامی آمریکا همچنین گفته که هماهنگی‌ها میان روسیه، ایران و دولت سوریه برای تحت فشار قرار دادن آمریکا برای خروج از سوریه افزایش یافته و آمریکا در جریان تبادل اطلاعات امنیتی میان روسیه و ایران در سوریه جهت اعمال فشار بر واشنگتن قرار دارد. این اظهارات در حالی مطرح شده که شرق سوریه چند هفته‌ای است که شاهد تنش میان روسیه و آمریکا است؛ از مزاحمت‌های هوایی برای یکدیگر تا استقرار نیروهای نیابتی و برگزاری رزمایش، همه و همه از کُنش و واکنش‌های نظامی است که در این مدت انجام شده است. تا جایی که اکنون برخی از مقامات نظامی آمریکایی از احتمال بروز درگیری نیابتی با روسیه در شرق سوریه به خصوص استان دیرالزور، 

سخن می‌گویند. 

اینکه بحث جنگ نیابتی آنهم میان روسیه و آمریکا در سوریه به میان آمده گویای این است که ایالات متحده احتمال دارد از جریان تروریستی ارتش آزاد سوریه استفاده کند و روسیه هم واگنرها را مجدداً در این کشور به میدان بیاورد؛ چراکه کردهای سوریه علاوه بر اینکه به صورت تمام قد با ایالات متحده همکاری می‌کنند، از سوی دیگر با روسیه هم در ارتباط هستند و به نظر نمی‌رسد که اگر قرار بر جنگ نیابتی باشد، این جریان به طرفیت از واشنگتن وارد نبرد با عوامل مسکو در سوریه شود. 

در این خصوص ائتلاف آمریکایی و تروریست‌های «ارتش آزاد» در تاریخ چهارم جولای اقدام به برگزاری رزمایش در پایگاه التنف کردند که این رزمایش چهار روز به طول انجامید و در آن از انواع سلاح‌های سنگین و نیمه سنگین استفاده شد. همزمان با رزمایش در پایگاه التنف، منابع خبری سوری اعلام کردند که  ائتلاف آمریکایی و شبه‌نظامیان کُرد اقدام به برگزاری تمرین نظامی در پایگاه‌های مستقر در استان الحسکه و دیرالزور در شرق فرات کردند. 

ائتلاف آمریکایی در سوریه بالغ بر ۱۷ پایگاه نظامی و سه فرودگاه نظامی را به اشغال خود درآورده است. با این تفاسیر و با عنایت به اینکه ایالات متحده اعزام 2500 نظامی خود به سوریه در نشست اخیر ناتو در لیتوانی به سمع و نظر اعضای این پیمان رسانده، احتمال این وجود دارد که نظامیان واشنگتن به سمت تحریک روس‌ها در سوریه بروند. سپس این تحریک را به جایی برسانند که مسکو مجبور باشد برای تثبیت و تامین منافع خود در خاورمیانه دست به یک عمل نظامی یا اطلاعاتی بزند تا آمریکا هزینه را برای روسیه تا سر حد ممکن بالا ببرد. بر همین اساس فارغ از اینکه آیا میان دو طرف درگیری غیرمستیقم رخ میدهد یا خیر، باید گفت که تمام این لشگرکشی‌ها و منازعات جدید، آنهم در خاورمیانه ادامه تقابل بر سر اوکراین در حوزه‌های دیگر است.