آیا «اردوغانیسم» سیاسی به روسیه پشت کرده است؟

عبدالباری عطوان، تحلیلگر سرشناس روزنامه رأی‌الیوم طی تحلیلی در صدد پاسخ به این سوال برآمده است که آیا «اردوغانیسم» سیاسی کاملا به روسیه پشت کرده و به آغوش آمریکا بازگشته است و عواقب آن چه خواهد بود. در این تحلیل آمده است: «مرات یتکین، نویسنده مشهور ترکیه اولین کسی بود که اصطلاح «اردوغانیسم» سیاسی را روی پدیده‌ای نامید که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری این کشور اصول آن را در طول ۲۰ سال حکومتش تعیین کرد و ایدئولوژی اصلی آن پراگماتیسم فرصت‌طلبانه، پوپولیسم شعاری و همگرایی اسلام سیاسی با ناسیونالیسم ترکیه است‌.

وقتی رسانه‌ها اعلام کردند، اردوغان در ازای تحقق بیشتر مطالبات خود از جمله عدم حمایت از مخالفان کُرد، موافقت ایالات متحده و شخص جو بایدن، رئیس جمهوری آن با لغو ممنوعیت دستیابی ترکیه به قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری جنگنده‌های اف۱۶، بازسازی نیروی هوایی ترکیه و رفع محاصره اقتصادی و سرمایه گذاری این کشور با پیوستن سوئد به ناتو موافقت کرد، یاد این نظریه یتکین افتادم. از استقبال اردوغان از ولودیمیر زلنسکی، همتای اوکراینی خود در استانبول، تحویل پنج تن از فرماندهان شبه نظامی آزوف نازی - اقدامی که نقض توافق تبادل اسرا با روسیه محسوب می شود-، تعهد اردوغان نسبت به حمایت از اوکراین برای پیوستن به ناتو، هدیه کردن فناوری پهپادهای بیرقدار به زلنسکی کاملا مشخص بود که رئیس جمهور اردوغان پس از اینکه برای رسیدن به همه مطالبات خود از روسیه این متحد جدیدش استفاده ابزاری کرد و بر ایالات متحده فشار آورد، دوباره می‌خواهد به آغوش گرمتر آمریکا و به خیمه ناتو برگردد و به صورت کلی یا جزئی به روسیه پشت کند.

کارت روسیه که رئیس جمهور اردوغان در خدمت به اهدافش و تحت فشار قرار دادن آمریکا به کار گرفت، پس از انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه که ۱۴ مه برگزار شد و پیروزی او و حزبش بیشترین ارزشش را از دست داد و اردوغان بدون اینکه کوچکترین ارزش و احترامی به مسکو و رئیس جمهوری آن در این زمان حساس قائل شود، آن کارت را با کارت دیگری که تاثیر و سودش کم هم نیست یعنی با کارت عضویت سوئد در ناتو جایگزین کرد که تنها با لغو وتوی ترکیه می‌تواند عضو ناتو شود. بحران اقتصادی کوبنده‌ای که ترکیه این روزها تجربه می‌کند و در تورم، سقوط لیر و کاهش سرمایه گذاری‌ها نمایان می‌شود، یکی از بارزترین دلایل این چرخش ریاست جمهوری بود. اردوغان پس از اینکه اکثر سفرهایش به منطقه خلیج فارس برای جذب سرمایه جهت خارج کردن اقتصاد کشورش از بحران‌های بی‌سابقه، بی‌نتیجه ماند، متوجه شد که بازگشت به آغوش غرب تنها موثرترین راه است و باید از طریق سوئد این کار را انجام دهد؛ اما این اتکای به غرب همچنان پرخطر است.

در توضیح بیشتر این مطالب باید گفت که پس از اینکه اردوغان از کارت مهاجران و آوارگان برای اخاذی استفاده کرد و در اوج جنگ اوکراین به سمت روسیه چرخید، سامانه‌های موشکی اس۴۰۰ روسیه را به عنوان جایگزین موشک‌های پاتریوت پذیرفت و با روسیه در سوریه و آذربایجان و سایر جاها هماهنگی سیاسی کرد، اعتماد آمریکا و متحدانش به او بسیار کاهش یافت و اروپایی‌ها معامله پایاپای اردوغان یعنی لغو وتو برای پیوستن سوئد به ناتو در ازای باز شدن درهای اتحادیه اروپا به روی عضویت مجدد ترکیه را نپذیرفتند. حال، نمی‌دانیم عواقب این «کودتای» ترکیه بر تفاهم سوریه - ترکیه‌ که با میانجیگری روسیه حاصل شد، بر سرنوشت اجلاس آتی روسای جمهور سوریه و ترکیه، نشست‌های آستانه و نشست‌های پیش از آن در سطوح امنیتی و سیاسی برای احیای روابط دو کشور چه خواهد بود. همین سوال در مورد آینده دیداری که قرار بود اواخر ماه جاری در استانبول بین رئیس جمهور پوتین و دوست ترکیه‌ای او برگزار شود، مطرح می‌شود؟