مهاجرپذیری با هدف کنشگری در نظم نوین جهانی

فرشاد گلزاری

هر زمان که واژه مهاجرت مطرح می‌شود، ناخودگاه کسانی که به دنبال مهاجرت هستند و به نوعی می‌خواهند به اجبار یا اختیار موطن خود را ترک کنند به این سوال برخورد می‌کنند قرار است در کدام کمپ، شب را صبح کنند؟! این توهم که البته دقیقاً عین واقعیت است، همواره در ذهن کسانی که عزم مهاجرت می‌کنند وجود دارد که قرار است پس از ورود به کشور مقصد چه بلایی سر آنها بیاید؟

فوت حدود 7 میلیون نفر در جهان بر اثر کرونا بدون تردید خسارتی همانند جنگ جهانی اول و دوم را به همراه داشت؛ اما کم شدن جمعیت کشورها باعث شده تا مشکلات زیادی به وجود بیاید و حالا کشورهای مطرح جهان به فکر پذیرش مهاجر افتاده‌اند

مطمئناً نوع برخورد کشورها با کسانی که به عنوان پناهنده یا پناهجو وارد خاک آنها می‌شوند، همانند برخوردشان با شهروندان رسمی آن کشور نیست و این موضوع را باید امری اجتناب ناپذیر دانست که مصادیق بسیاری زیادی دارد. زمانی که پناهجویان سوری، عراقی و افغانستانی بعد از سال 2012 به اروپا گسیل شدند، عده‌ای به ترکیه رسیدند تا از آنجا بتوانند به یونان و سپس اروپا بروند اما دولت آنکارا از آنها به عنوان یک ضمانت اجرا علیه اروپا استفاده کرد. ترکیه در آن زمان بر سر مسائل مختلفی از جمله حقوق بشر و تعرض به خاک سوریه و غیره با اتحادیه اروپا دچار یک چالش جدی شده بود و هر زمان بروکسل آنکارا را زیر فشار قرار می‌داد، اردوغان هم تهدید به روانه کردن مهاجران به سوی مرزهای اروپا می‌کرد و در نهایت آنکارا با این اقدام نخست بودجه نگهداری از این جماعت را از اروپایی‌ها دریافت کرد و سپس از این موضوع برای تغییر دموگرافی شمال سوریه در آینده استفاده کرد. در فرانسه هم بارها دیده شد که احزاب راست‌افراطی و ضد مهاجر به اردوگاه‌ها و کمپ‌ها حمله کردند که یکی از آنها اردوگاه کاله بود و در نهایت دولت فرانسه بخش اعظمی از آن را برچید. در آلمان، سوئد، هلند، نروژ و بسیاری از دیگر کشورهای اروپایی برخورد با مهاجران چندان تعریف نداشت اما گویا حالا اوضاع و احوال دنیا نسبت به حدود یک دهه گذشته متفاوت شده است. واقعیت این است که از یک سو پاندمی کرونا و از سوی دیگر جنگ اوکراین باعث شده تا جهان و به خصوص غرب در این راستا نتواند به وضعیت قبل بازگردد.

به گواه آمار و اسناد منتشر شده کرونا توانست به اقتصاد کشورهای دنیا ضربه‌ای مهلک وارد کند اما در سوی دیگر این معادله بحران جمعیت قرار دارد. فوت حدود 7 میلیون نفر در جهان بر اثر کرونا بدون تردید خسارتی همانند جنگ جهانی اول و دوم را به همراه داشت اما حالا گزارش‌ها نشان می‌دهند که کم شدن جمعیت کشورها باعث شده تا مشکلات زیادی به وجود بیاید و حالا کشورهای مطرح جهان به فکر پذیرش مهاجر افتاده‌اند. در این میان آلمان، استرالیا و کانادا از جمله کشورهایی هستند که به مقصد مهاجران تبدیل شده و به جذب مهاجران جدید تن داده‌اند؛ حتی در حال تسهیل قوانین خود برای جذب مهاجران به خصوص نیروی کار هستند.

اینکه استرالیا و کانادا و آلمان به دنبال جذب حداکثری مهاجران هستند، با توجه به رشد منفی جمعیت آنها طبیعی است اما مهم این است که رویکرد آنها جذب نخبگان و سپس نیروی کار است تا بتوانند از رهگذر میزبانی مغزهای نخبه به پیشرفت نایل شوند

یک اقدام دو سر بُرد؟

در مورد برلین همین بس که پارلمان آلمان چند روز پیش (23 ژوئن) قانونی را تصویب کرده است تا فرصت‌های جدیدی را برای جویندگان کار از کشورهای خارج از اتحادیه اروپا و برای بسیاری از پناهندگانی که در حال حاضر در این کشور هستند پدید آورد. نانسی فزر، وزیر کشور آلمان که از سوسیال دموکرات‌های چپ میانه (SPD) به شمار می‌آید هنگام ارائه طرح دولت در مجلس اعلام کرد که این پیش‌نویس قانون رفاه در آلمان را تضمین می‌کند و موانع بوروکراتیک در طول اجرای آن برچیده خواهد شد. اینکه آلمان دست به چنین کاری زده، بدون تردید نمی‌تواند جای تعجب داشته باشد؛ چراکه این کشور از سال‌ها قبل به دلیل دارا بودن جمعیت بسیار پیر و فرسوده، از تمام جهان مهاجر می‌پذیرفت اما در مورد استرالیا و کانادا تا حدودی اوضاع فرق می‌کند.

حدود 10 ماه پیش کلر اونیل، وزیر امور داخلی استرالیا اعلام کرد اجلاس دو روزه با حضور 140 نماینده از سوی دولت‌، اتحادیه‌های کارگری، مشاغل و صنعت برای رسیدگی به کمبود نیروی کار در این کشور برگزار شد. آنچه در اخبار پس از این رویداد دو روزه آمده بود این است که دولت استرالیا قرار است چیزی حدود 19 هزار و 500 نفر نیروی کار جدید تا پایان سال 2023 جذب کند و برای 2024 هم گویا این رقم بالاتر خواهد رفت. در سایت اداره مهاجرت دولت کانادا هم جدولی منتشر شده که مربوط به نرخ پذیرش مهاجرت توسط این کشور در سال‌های 2022 تا 2024 است که مهاجران را در قالب چهار دسته جذب می‌کنند. بر اساس این جدول دولت کانادا برای سال 2023 حدود 447 هزار و 55 نفر و در سال 2024 حدود 451 تا 475 هزار نفر را جذب می‌کند. نکته مهم این است که تمان کشورهای مهاجرپذیر اعلام کرده‌اند که دلیل جذب آنها از بین رفتن مردم در کرونا و همچنین تاثیرات اقتصادی جنگ اوکراین بر نیروی کار است؛ اما در این میان یک موضوع موردتوجه قرار نمی‌گیرد و آن هم آینده نظم جهانی است که ایالات متحده در حال اعمال تغییر در آن به نفع خود است.

راهبرد کلان آمریکا نشان می‌دهد که واشنگتن برای آنکه بتواند در نهایت چین و سپس روسیه را عقب بزند و از آنها در حوزه‌های تکنولوژی، اقتصاد، نظامی و غیره جلو بیافتد، کشورهایی را به عنوان قدرت‌های نوظهور و شریک خود در نظر می‌گیرد و به تقویت و هدایت آنها می‌پردازد که از این میان می‌توان به هند، استرالیا، کانادا، ژاپن و کره‌جنوبی اشاره کرد. اینکه استرالیا و کانادا و غیره به دنبال جذب حداکثری مهاجران هستند یک امر طبیعی است اما مهم این است که آنها از بین نخبگان جذب خود را انجام می‌دهند و سپس به سراغ نیروی کار می‌روند تا بتوانند از رهگذر میزبانی مغزهای نخبه به پیشرفت نایل شوند و تجربیات آنها را هم به کار ببندند. به همین دلیل بود که چندی پیش ایالات متحده تا به این حد بر روابط با هند تاکید و با استرالیا قرارداد تولید و فروش زیردریایی معروف به آکوس را منعقد کرد. کانادا را نیز که از سال‌ها قبل وارد پیمان نفتا کرده است. بر همین اساس پشت پرده جذب مهاجران جدید توسط این قدرت‌ها را باید جذب هدفمند استعدادها از سراسر دنیا دانست که همانند «ماهیگیری هدفمند» است.