نادیده گرفتن بغداد در تغییر آرگونومی نظامی

فرشاد گلزاری

ورود ارتش آمریکا به عراق در سال 2003 میلادی شاید از منظر کلی یک تجاوز نظامی محض به این کشور قلمداد شود که البته بسیاری آن را یک «جنگ بدون مجوز» می‌خوانند، اما کمی که به این ماجرا عمیق‌تر نگاه ‌کنیم می‌بینیم که ایالات متحده هر قدمی که در عرصه سیاست خارجی برمی‌دارد به نوعی از قبل ادامه آن را به صورت یک راهبرد مشخص، تبیین و تدوین کرده است. بر همین اساس زمانی که آمریکایی‌ها طناب دار را به گردن صدام می‌انداختند، به خوبی می‌دانستند که 20 سال بعد یعنی در سال 2023 میلادی قرار است چه اتفاقی بیافتد و علاوه بر عراق قرار است در منطقه چه رویدادهایی رقم بخورد.

یکی از این راهبردها تدوین قانون اساسی عراق بود که در آن ساختار سیاسی- اجتماعی این کشور بر سه پایه بنا شد. این سه پایه عبارت بود از اهل تسنن، شیعیان و کُردها؛ به گونه‌ای که ریاست جمهوری به کردها، نخست‌وزیری به شیعیان و ریاست پارلمان به اهل تسنن داده شد و همین مساله همیشه باعث اختلاف بود؛ اما نکته مهم در اینجا جایگاه «کردها» است. از منظر ایالات متحده، کردها نه تنها در عراق و سوریه بلکه حتی در ترکیه و اروپا برای واشنگتن یک متحد استراتژیک و سرسخت به شمار می‌آیند. آمریکایی‌ها از سال‌ها قبل با وعده استقلال کردها، آنها را ذیل راهبردهای منطقه‌ای خود تعریف کرده و در این مجال سعی کردند از این جماعت حمایت کنند. آنها معتقدند که کُردها به دلیل عدم گرایش به یک ایدئولوژی خاص، می‌توانند به راحتی با واشنگتن کنار بیایند و در مقابل حمایت سیاسی و نظامی از آنها در منطقه را عملیاتی کنند. از اینرو زمانی که ایالات متحده قانون اساسی عراق را نوشت سعی کرد در کنار آن اقلیم کردستان عراق را تقویت کند تا یک جای پای قوی برای متحدان خود به وجود بیاورد که این اتفاق رخ داده است. اینکه امروز دیده می‌شود بزرگترین کنسولگری آمریکا در دنیا در اقلیم کردستان پایه‌گذاری می‌شود و از سوی دیگر پایگاه نظامی این کشور در چنین جغرافیایی پدید می‌آید، به خوبی نشان می‌دهد که کردهای عراق برای واشنگتن به شدت مهم هستند. این در حالی است که اساساً عراق برای واشنگتن اهمیت بالایی در منطقه خاورمیانه دارد و باز هم بزرگترین سفارت ایالات متحده در بغداد بنا نهاده شده است! نکته شایان توجه اینکه سرمایه‌گذاری ایالات متحده بر کردها صرفاً سیاسی نیست، بلکه واشنگتن و پایه‌های قدرت این کشور به نوعی طراحی شده که نظامی‌گری و اقتصاد هم در تکمیل سیاست به کار می‌رود. به همین جهت ایالات متحده، کردهای عراق را نه تنها آموزش داد و به نوعی پیشمرگه‌ها را ساماندهی منظم کرد، بلکه در این میان مدرن‌ترین تسلیحات و تجهیزات ساخت خود را به آنها داد تا فرداروزی بتوانند در مقابل داعش مقاومت کنند یا راهبردهای ابلاغی واشنگتن را به نتیجه برسانند. همین مدل را در قبال کردهای سوریه شاهد هستیم. زمانی که پرچم‌های داعش و القاعده در سوریه به اهتزاز درآمد، ایالات متحده کردهای سوریه را در شمال این کشور سازماندهی کرد و حتی آنها را به صورت میدانی آموزش و آرایش داد و این روند تا به امروز هم در عراق و هم در سوریه جریان دارد.

اینکه بزرگترین کنسولگری آمریکا در دنیا در اقلیم کردستان پایه‌گذاری می‌شود و از سوی دیگر پایگاه نظامی این کشور در چنین جغرافیایی پدید می‌آید، به خوبی نشان می‌دهد که کردهای عراق برای واشنگتن به شدت مهم هستند

تسلیح پیشمرگ‌ها بدون اجازه بغداد!  

در این راستا کنگره آمریکا چهارشنبه هفته گذشته با تصویب اصلاحیه‌ای که از سوی نمایندگان جمهوریخواه ارائه شده بود، از تجهیز نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان عراق به سیستم دفاع هوایی حمایت کرد. به موازات این روند، دان بیکن، نماینده جمهوریخواه کنگره در خصوص تصویب  اصلاحیه که بخشی از قانون بودجه دفاعی آمریکا برای سال ۲۰۲۴ محسوب می‌شود، به نشریه میدل ایست‌آی گفته بود که «این پیشنهاد به شدت از سوی جمهوریخواهان و دموکرات‌ها مورد حمایت قرار گرفته و دولت آمریکا را وادار می‌کند برای آموزش و تجهیز نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان عراق و نیز نیروهای امنیتی عراقی به سامانه پدافند هوایی برنامه‌ریزی کند و این برنامه در حقیقت برای مقابله با موشک، راکت و سیستم‌های خودران مانند پهپادها اجرا می‌شود». خبرگزاری المعلومه در اینباره فاش کرده است که علیرغم امتناع مستمر آمریکا از دستیابی ارتش عراق به تسلیحات پیشرفته پدافند هوایی برای دفع حملات خارجی، در توافقی که دور از چشم دولت بغداد انجام شده، با فروش این تسلیحات به اقلیم کردستان برای حمایت از نیروهای پیشمرگ موافقت کرده است. این رسانه همچنین در گزارش خود تاکید کرد که این اقدام آمریکایی‌ها قوانین بین‌المللی و اصول دیپلماتیک را نقض می‌کند.

در این راستا جاسم الموسوی، نماینده پارلمان عراق درباره این اقدام آمریکا تاکید کرد که ارائه تسلیحات پدافند هوایی به نیروهای پیشمرگ مغایر با قوانین بین‌المللی است و هیچ طرف و گروه داخلی در عراق حق ندارد بدون اطلاع و حضور دولت مرکزی به طور مستقیم در مسائل حاکمیتی با کشورهای دیگر معامله کند. این سیاستمدار عراقی در گفت‌وگو با المعلومه با بیان اینکه دولت باید با روش‌های دیپلماتیک بین‌المللی برای جلوگیری از اجرایی شدن این پرونده مداخله کند، خاطرنشان کرد که تصمیم برای تسلیح اقلیم کردستان عراق به منزله دخالت در امور داخلی کشور است. همچنین عباس المالکی، عضو ائتلاف «دولت قانون» به رهبری نوری المالکی در سخنانی این اقدام آمریکا را مصداق نقض حاکمیت کشورش دانست.

یکی از احتمالات استقرار پدافند هوایی در کردستان عراق از سوی واشنگتن و بدون دخالت بغداد، این است که ایالات متحده با این اقدام سعی دارد تا حریم حضور خود را در شمال عراق و حتی نظامیان و تاسیسات نظامی و اداری متعلق به واشنگتن امن نگه دارد

آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که اتخاذ چنین تصمیمی می‌تواند دو دلیل پنهان داشته باشد که البته هنوز تایید نشده است. نخست آنکه ایالات متحده با این اقدام سعی دارد تا حریم حضور خود را در شمال عراق و حتی تاسیسات نظامی و اداری متعلق به واشنگتن امن نگه دارد و دوم آنکه احتمال دارد این اقدام آمریکا بر اساس حملات متعدد ترکیه به شمال عراق و سوریه باشد تا بتواند از متحدان خود در این راستا حمایت کند. اما آنچه در این میان بسیار مهم به نظر می‌رسد، ترجیح دادن اقلیم کردستان به بغداد از سوی واشنگتن در شرایط فعلی منطقه است.