روابط ریاض- پاریس، جنگ اوکراین و چند پروژه دیگر

فرشاد گلزاری

همیشه سفر مقامات عربستان سعودی به کشورهای دیگر دارای حاشیه‌ها و یا حداقل سوالاتی بوده که بسیاری آن را غیر عادی تلقی می‌کنند. اکثر تحلیلگران و ناظران بین‌المللی بر این عقیده هستند که هز زمان یک شخصیت از دربار سعودی به سمت یک کشور منطقه‌ای حرکت می‌کند ممکن است اتفاق‌های مشخصی در انتهای آن سفر ظاهر نشود اما زمانی که همان شخصیت سعودی به اروپا یا ایالات متحده سفر می‌کند همه چیز تا حد زیادی متفاوت خواهد بود.

بن سلمان و ماکرون برای نشست جهانی آماده می‌شوند که با هدف «تجمیع بودجه‌های خصوصی و عمومی» برای مبارزه با فقر، حمایت از محیط‌زیست و حفاظت از تنوع زیستی برگزار می‌شود و انتظار می‌رود بیش از ۵۰ رئیس دولت در این رویداد حضور پیدا کنند

گروه دیگری هم وجود دارند که تحلیل این رفتار سعودی‌ها را بسته به زمان و مکان می‌دانند؛ به این معنا که می‌گویند باید دید کدام کشور و در چه برهه زمانی مقصد شخصیت‌های سیاسی یا اقتصادی و امنیتی سعودی خواهد بود. اینکه وزیر خارجه عربستان سعودی به تهران آمده می‌تواند در نوع خود خبر مهمی تلقی شود، اما باید دانست که اکثریت تحلیلگران و مفسران دنیا می‌دانند که فیصل بن فرحان برای چه منظور راهی تهران شده است. آنچه در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که به موازات سفر وزیر خارجه عربستان به تهران ما شاهد سفر محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور به فرانسه هستیم که به زعم بسیاری از کارشناسان این سفر را باید یک رویداد مهم با محوریت سعودی‌ها تشریح کرد. در همین راستا بر اساس اعلام قبلی کاخ الیزه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی روز جمعه در پاریس با امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه دیدار کرد. در اخبار تکمیلی هم آمده بود ریاست جمهوری فرانسه اعلام کرد که مذاکرات بر روابط دوجانبه و همچنین چالش‌های ثبات منطقه‌ای متمرکز  بود. در این میان اساساً حضور ولیعهد عربستان سعودی در پاریس و در کاخ الیزه هنوز برای بسیاری از فعالان حقوق بشر غیرقابل پذیرش است.

روزنامه رأی‌الیوم درباره این سفر بن سلمان نوشته است که سفر ولیعهد ۳۷ ساله نشان دهنده روابط خوب پاریس و ریاض است؛ چراکه این سفر در کمتر از یک سال پس از حضور قبلی وی در کاخ الیزه صورت می‌گیرد که خشم فعالان حقوق‌بشر را به دلیل ترور جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی در سال ۲۰۱۸ برانگیخت. منظور از این گزارش، بحث بی‌اعتنایی سیاستمداران مستقر در پاریس به موضوعات حقوق بشری است که نشان می‌دهد منافع اقتصادی و سیاسی برای اروپایی‌ها بر واقعیات انسانی و اخلاقی ارجحیت دارد. اما مکرون صرفاً در این دیدار به دنبال تامین منافع دوجانبه نبود و سعی کرد منافع جمعی و پرونده‌های کلان‌تر را هم با ولیعهد 37 ساله سعودی بررسی کند. یکی از بحث‌های حاشیه‌ای که باز هم مورد انتقاد فعالان حقوق بشر قرار گرفت، این است که بن سلمان در حومه پاریس عمارت مجللی دارد که آن را «کاخ لویی چهاردهم» نام نهاده‌اند؛ بنایی نوساز که با تقلید از جلال و تجمل کاخ ورسای که زمانی محل سکونت خاندان سلطنتی فرانسه بود، ساخته شده است. ساخت این  عمارت در سال ۲۰۰۸ آغاز و در سال ۲۰۱۵ توسط یک فرد ناشناس به قیمت ۳۰۰ میلیون دلار خریداری شد و مجله فورچن لقب «گران‌ترین خانه جهان» را به آن داد. درنهایت نیویورک‌تایمز گزارش داد که بن‌سلمان مالک اصلی این کاخ است. حال موضوع مهمتر این است که سازنده این عمارت، کسی نیست جز عماد خاشقجی، پسرعموی روزنامه‌نگار مقتول سعودی که در فرانسه به ساخت‌وساز مشغول است!

اینکه بن‌سلمان به‌عنوان قاتل خاشقجی از پسرعمومی این روزنامه‌نگار ملکی به ارزش 300 میلیون دلار خریداری می‌کند نشان می‌دهد که شعار «تجارت، تجارت است» در همه ابعاد سیاست نهادینه شده و برای کسی مهم نیست که پشت این اقدامات چه اتفاقاتی رخ داده است

دیدارهای متنوع با موضوعات گسترده

اینکه قاتل خاشقجی از پسرعمومی این روزنامه‌نگار چنین ملکی را خریداری می‌کند نشان می‌دهد که شعار «تجارت، تجارت است» در همه ابعاد سیاست نهادینه شده و برای کسی مهم نیست که پشت این اقدامات چه کسانی کشته شده‌اند و یا چه اتفاقاتی رخ داده است. فارغ از این مسائل بخشی از سفر موردنظر بن سلمان به فرانسه را باید در چارچوب جنگ اوکراین دانست. عربستان سعودی هیچگاه در پرونده اوکراین مداخله نکرده و همواره خواستار پایان جنگ بوده است؛ اما ماه گذشته میلادی، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در اولین سفر خود به خاورمیانه از زمان آغاز حمله روسیه به کشورش؛ در بخشی از نشست اتحادیه عرب به میزبانی عربستان در جده، شرکت کرد. در آن زمان ماکرون یک هواپیمای دولتی فرانسه را در خدمت زلنسکی قرار داد که او را برای شرکت در اجلاس گروه هفت به جده و سپس به ژاپن انتقال دهد. این بدان معنا بود که پاریس به دنبال آن است تا بتواند پرونده اوکراین را در کشورهای عربی به جریان بیندازد و به نوعی آنها را برای حمایت از کی‌یف وارد میدان کند. عربستان بدون شک یکی از همین کشورهاست که ماکرون به دنبال وارد کردن آن به محیط پرونده اوکراین است. در این بین ریاض به قطعنامه‌های شورای امنیت در محکومیت حمله روسیه و الحاق مناطق شرق اوکراین به روسیه رای مثبت داده بود، اما در عین حال به هماهنگی نزدیک با روسیه در زمینه سیاست‌های نفتی ادامه داد و برای تبادل زندانیان بین کی‌یف و مسکو میانجیگری کرد.

در اینجا باید به این نکته اشاره شود که ماکرون علناً به دنبال متقاعد کردن کشورهای غیرمتعهد مانند چین و هند و همچنین عربستان سعودی است تا مسکو را برای پایان دادن به جنگ با اوکراین تحت فشار بگذارد، اما بحث اینجاست که هر کدام از این کشورها از جنگ مذکور منافعی را کسب می‌کنند و یا به دلیل هماهنگی با ایالات متحده نمی‌خواهند بیش از این با مسکو هماهنگ باشند. علاوه بر این بن سلمان 10 روز در پاریس خواهد بود و به همین دلیل به سراغ مسائل دیگری نیز خواهد رفت به گونه‌ای که یورونیوز گزارش داده بن سلمان و ماکرون برای یک نشست آتی جهانی آماده می‌شوند که با هدف «تجمیع بودجه‌های خصوصی و عمومی» برای مبارزه با فقر، حمایت از محیط زیست و حفاظت از تنوع زیستی برگزار می‌شود و انتظار می‌رود بیش از ۵۰ رئیس دولت و سازمان‌های مردم‌نهاد و کنشگران برجسته محیط زیست در این رویداد حضور پیدا کنند. این در حالیست که بن سلمان در این سفر سعی در جلب موافقت برای برگزاری اکسپو ۲۰۳۰ در ریاض را دارد، اما در نهایت سعی می‌کند مانوری برای تطهیر چهره و ایفای نقش جدید در عرصه‌ جهانی را در دستور کار قرار دهد.