دستیابی به «راه‌حل میانه»؛ محور چانه‌زنی واشنگتن- ریاض

فرشاد گلزاری

وزارت خارجه آمریکا جمعه گذشته دوم ژوئن اعلام کرد آنتونی بلینکن، رئیس دستگاه دیپلماسی این کشور به مدت دو روز از ششم تا هشتم ژوئن برای انجام مذاکرات پیرامون طیفی از مسائل منطقه‌ای و جهانی و نیز تقویت همکاری‌های دوجانبه به عربستان سعودی سفر خواهد کرد. براساس اطلاعیه‌ای که وزارت خارجه آمریکا منتشر کرده، بلینکن قرار است امروز (چهارشنبه) در اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در راستای گسترش روابط دوجانبه، تقویت ثبات و تنش‌زدایی در منطقه، همچنین گسترش روابط اقتصادی آمریکا با متحدان عرب خود شرکت کند. اساساً ورود بلینکن به عربستان سعودی را نمی‌توان یک امر صرفاً دیپلماتیک دانست؛ چراکه از ماه‌ها پیش رفت و آمدهایی به عربستان از سوی مقامات ارشد آمریکا انجام شده که نشان می‌دهد واشنگتن علیرغم آنکه اختلاف‌هایی با ریاض در موارد گوناگون سیاسی و اقتصادی دارد، اما نمی‌تواند از سعودی‌ها غافل شود. در جولای 2022 جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده به عربستان سفر کرد و سپس جیک سالیوان، طی ماه‌های گذشته وارد ریاض شد. در میانه این دو سفر هم ویلیام برنز، رئیس سازمان سیا به عربستان سفر کرد و حالا هم نوبت به آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده رسیده که هم‌اکنون در خاک عربستان به سر می‌برد و در حال رایزنی‌های موردنظر خود با مقامات سعودی است. تحلیل سفر بلیکن به ریاض باید از دو منظر سیاسی و اقتصادی صورت بگیرد. خبرگزاری بلومبرگ در این باره نوشته است که آمریکا و عربستان گام‌های اولیه برای ترمیم «شکاف عمیق» میان خود را برداشته‌اند و این سفر نشانه‌ای از بهبود روابط میان دو کشور پس از اختلافات سال گذشته بر سر تولید نفت به شمار می‌رود. به باور تحلیلگران بلومبرگ، دولت بایدن، بر اصلاح روابط با ریاض تاکید دارد؛ چراکه عربستان پیش از اتفاقات اوپک پلاس یکی از نزدیک‌ترین هم‌پیمانان واشنگتن در خاورمیانه بوده است اما همزمان با برنامه‌ریزی ریاض برای کاهش تولید نفت، به نظر می‌رسد که دو کشور در حال حرکت به سمت حل و فصل اختلافات پیچیده میان خود هستند. این دقیقاً همان ابعاد اقتصادی سفر بلینکن به عربستان است اما رایزنی‌های تجاری به اینجا ختم نمی‌شود. در محور سیاسی و به خصوص مسائل مربوط به سیاست خارجی عربستان سعودی، مباحث مفصلی در دستور کار بلینکن قرار دارد.

هشدار به ریاض بابت چین!

در محوز سیاسی اما اتفاق‌هایی در سطح منطقه رخ داده یا در شرف وقوع است که ایالات متحده نمی‌تواند نقش عربستان را در آنها نادیده بگیرد. یکی از این مسائل بحث نفوذ چین و سپس روسیه در خاورمیانه و حاشیه خلیج فارس است. هدف نهایی واشنگتن در حوزه سیاست خارجی و راهبردهای کلان، کنترل چین در مقیاس گسترده اقتصادی، نظامی و سیاسی است. ایالات متحده تمام تحرکات چین از شرق آسیا گرفته تا خاورمیانه، آفریقا و حتی اروپا را در زیر ذره‌بین قرار داده و حالا می‌داند که پکن صرفاً میانجی آشتی تهران و ریاض نیست، بلکه یک شریک مهم برای عربستان سعودی به شمار می‌آید تا بتواند با رخنه در سیاست‌های منطقه‌ای، نفوذ واشنگتن را کم کرده و در فاز دوم برای ایالات متحده در این منطقه هزینه‌تراشی کند. به همین جهت هشدار آمریکا درباره تحرکات چین در خاورمیانه بدون شک یکی از محورهای گفت‌وگوی مقامات آمریکا با عربستان سعودی خواهد بود. اما در سوی دیگر بحث سودان مطرح است. سفر بلینکن به عربستان سعودی، هم‌زمان در میانۀ تلاش دو کشور برای میانجی‌گری میان ارتش سودان و واحد واکنش سریع جهت پایان دادن به جنگ داخلی انجام می‌شود. ریاض و واشنگتن اگرچه هر کدام منافع خاص خود را در خارطوم دنبال می‌کنند اما در نهایت برای آنها ثبات در سودان ارجحیت دارد. موضوع بعدی که قطعاً در این سفر از سوی بلینکن بدان اشاره خواهد شد، عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل است. گره این موضوع به نظر برخی از ناظران بین‌المللی به دست محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی باز می‌شود اما عربستان به دنبال آن است تا از تل‌آویو و واشنگتن تضمین‌هایی از جمله دستیابی به انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز را بگیرد موضوعی که اسرائیل فعلاً با آن مخالفت کرده است. البته در این میان پرونده ایران، سوریه و حتی لبنان هم به احتمال زیاد مطرح خواهد شد اما در نهایت آنچه اهمیت دارد، تلاش واشنگتن برای دستیابی به یک «راه‌حل میانه» است تا بتواند ریاض را در کنار خود حفظ و البته منافعش را هم تامین کند.