جدال اسلام‌گرایان و سکولارها برای قبضه قدرت

فرشاد گلزاری

پس از هفته‌ها کش و قوس میان نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، بالاخره امروز برابر با 14 می 2023 شهروندان ترکیه برای انتخاب گزینه خود پای صندوق‌های رای می‌روند. باید دانست که یک نامزد انتخابات ریاست جمهوری ترکیه برای رسیدن به ریاست جمهوری در دور اول، باید بیش از ۵۰ درصد آرا را به دست آورد. اگر هیچ نامزدی نتواند بیش از نیمی از آرا را به دست آورد، دور دوم این انتخابات در ۲۸ مه بین دو نامزد که بیشترین آرا را به دست آورده‌اند، برگزار خواهد شد. اختیارات سمت ریاست جمهوری در ترکیه در سال ۲۰۱۷ پس از تصویب تغییر نظام حاکم در ترکیه از پارلمانی به ریاست جمهوری با برگزاری یک همه‌پرسی مهندسی شده از سوی اردوغان افزایش یافت و این تغییر موجب شد، پست نخست‌وزیری در ترکیه لغو شده و ریاست جمهوری به سمت رئیس دولت این کشور برسد. رأی‎‌دهندگان ترکیه‌ای در انتخابات امروز همچنین ۶۰۰ نماینده پارلمان را نیز انتخاب خواهند کرد که این نمایندگان در قالب ۸۷ حوزه انتخابیه و از طریق لیست‌های انتخاباتی احزاب انتخاب می‌شوند. بر اساس سوابق گذشته معمولاً صدها هزار داوطلب در سراسر ترکیه بر روند برگزاری انتخابات این کشور نظارت می‌کنند و البته که احزاب سیاسی نیز ناظرانی خواهند داشت.

تقابل دو تفکر حاکم بر انتخابات آن هم در جامعه‌ای که غالباً زن‌ستیز است و از سوی دیگر رأی اولی‌های آن بیش از مابقی شهروندانش به لائیسیته گرایش دارند، به نوعی این مفهوم را می‌رساند که قلیچداراوغلو پیروز میدان است، چراکه آرای این طیف می‌تواند به صندوق وی ریخته شود

در انتخابات امروز بیش از ۶۴ میلیون رای دهنده ترکیه‌ای واجد شرایط رای دادن وجود دارند که شامل بیش از شش میلیون رای اولی می‌شوند. ۳.۴ میلیون رای دهنده ترکیه‌ای نیز در خارج از این کشور وجود دارند که رای دادن را تا ۹ مه تکمیل کردند. حدود ۴.۹ میلیون نفر برای اولین بار در کشور رای خواهند داد. تعداد رای دهندگان زندانی ۵۳۱۷۲ نفر است. بر اساس اعلام ستاد انتخابات ترکیه، حوزه‌های رای‌گیری در ساعت ۰۸:۰۰ صبح امروز (14 مه) به وقت محلی باز شده و در ساعت 17:۰۰ بسته می‌شوند. در مجموع ۱۹۱۸۸۵ صندوق رای در ۹۷۳ شهرستان و ۱۰۹۴ هیأت انتخابات شهرستان‌ها در سراسر کشور برای انتخاب رئیس جمهور و اعضای پارلمان که به مدت پنج سال فعالیت خواهند کرد، دایر خواهد شد. آنچه در این میاین مهم به نظر می‌رسد این است که مشارکت در انتخابات در ترکیه به طور معمول بالا بوده است؛ به گونه‌ای که در انتخابات سال ۲۰۱۸، حدود ۸۷ درصد از رای دهندگان واجد شرایط شرکت کردند، اما مساله اینجاست که رقابت فعلی در سراسر ترکیه دیگر همانند سال 2018 و حتی سال‌های قبل از آن نیست و به گونه‌ای دیگر معنا می‌شود؛ چراکه جامعه ترکیه اساساً طی ماه‌های اخیر این پیام را به اردوغان و حتی به مخالفان وی داد که به هیچ وجه قرار نیست از مطالبات خود عقب‌نشینی کنند و به هیچ چیز غیر از تغییرهای بنیادین راضی نخواهند شد. در این میان باید متوجه بود که آنچه مردم ترکیه را در شرایط کنونی این کشور به میدان کشانده، بحث تقابل‌های سیاسی نیست، بلکه برخی از آنها از مشی حاکم بر ترکیه خسته شده‌اند و معتقدند که نباید سیاستمدارانشان بیش از حد بر روی گسل‌های اجتماعی و مذهبی سرمایه‌گذاری کنند.

کناره‌گیری محمد اینجه از حضور در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه را باید یک ضربه نسبتاً کاری به اردوغان دانست؛ چراکه در نهایت اگر قرار بود انتخابات به دور دوم کشیده شود، او به نفع اردوغان کناره‌گیری می‌کرد

ابهام خطرناک در مورد نتایج!

در شرایطی که اکثر نظرسنجی‌ها از پیشتازی ناچیز کمال قلیچداراوغلو، رهبر اپوزیسیون ترکیه که مورد حمایت ائتلاف شش حزبی است و کشیده شدن انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به دور دوم حکایت دارند، دو مرکز نظرسنجی از احتمال پیروزی اردوغان در انتخابات با اختلاف اندک خبر داده‌اند. نتایج نظرسنجی مراکز تحقیقات «ای‌آرای‌دی‌ای» و «ای‌اس‌ای‌ال» نشان می‌دهند که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری کنونی ترکیه احتمالا در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری با اختلاف کمی پیروز خواهد شد. نظرسنجی ای.‌آر.ای.‌دی.‌ای نشان داد که ۵۱.۳ درصد از مردم ترکیه آمادگی دارند تا در انتخابات فردا به اردوغان رأی بدهند، در حالی که ۴۴.۲ درصد از قلیچداراوغلو حمایت می‌کنند. نامزد سوم، سینان اوغان هم تقریبا ۴ درصد رأی به دست می‌آورد. براساس این نظرسنجی، ائتلاف حزب حاکم عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی‌گرا بیش از ۵۱ درصد آرا را به دست خواهند آورد. همچنین نظرسنجی ای.‌اس.‌ای.‌ال پیش‌بینی کرد که اردوغان ۵۰.۶ درصد و قلیچداراوغلو ۴۶.۳ درصد آرا را به دست خواهند آورد. باید توجه کرد که در انتخابات ترکیه چهار نامزد اصلی حضور داشتند که عبارتند از رجب طیب اردوغان، کمال قلیچداراوغلو، محمد اینجه و سنان اوغان که با انصراف محمد اینجه از این رقابت‌های سیاسی در نهایت سه نامزد دیگر با یکدیگر رقابت می‌کنند. نکته این است که کناره‌گیری محمد اینجه از حضور در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه را باید یک نوع ضربه نسبتاً مهم به اردوغان دانست؛ چراکه در نهایت اگر قرار بود انتخابات به دور دوم کشیده شود، او به نفع اردوغان باید کناره‌گیری می‌کرد و حالا این سوال وجود دارد که آیا او کنار کشیده تا رقبای اردوغان بتوانند وی را کیش و مات کنند؟ با تمام این مسائل در شرایط کنونی صرفاً دو موضوع اصلی مطرح است و عملاً این دو موضوع تحت هر شرایطی مهم جلوه می‌کند. نخست بحث تغییرات احتمالی در سیاست خارجی ترکیه است. مهم نیست که اردوغان برنده شود یا بازنده، بلکه حتی اگر او مجدداً به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود، مجبور است به هر ترتیب که شده سیاست خارجی خود را حداقل از حیث منطقه‌ای تغییر دهد ولی از دید کلان پیروزی قلیچداراوغلو ترکیه را مجدداً بر روی ریل غرب‌گرایی قرار خواهد داد. اما مساله دوم که تا حد زیادی می‌تواند نسبت به هر چیز دیگر خطرناک به نظر برسد، فردای انتخابات و به صورت دقیق چند ساعت بعد از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری است. ما در انتخابات امروزِ ترکیه شاهد تقابل دو قطب مخالف از حیث ایدئولوژیک هستیم یک سو اسلامگرایان با انواع و اقسام سطح بینش و نگرش نسبت به دین حضور دارند که اردوغان آنها را همانند گذشته رهبری می‌کند، و در آنسوی میدان هم لائیک‌هایی حضور دارند که کمال قلیچداراوغلو آنها را هدایت و راهبری می‌کند که البته اجداد خود را ایرانی نامیده است! تقابل این دو تفکر آنهم در جامعه‌ای که غالباً زن‌ستیز است و از سوی دیگر رأی اولی‌های آن بیش از مابقی شهروندانش به لائیسیته گرایش دارند، به نوعی این مفهوم را می‌رساند که قلیچداراوغلو باید پیروز میدان باشد اما در نهایت خطر جدی و آنی این است که آیا اردوغان و حتی قلیچداراوغلو با وجود آنکه اعلام کرده‌اند در صورت باخت، نتیاج نهایی را می‌پذیرند، حاضر می‌شوند به آرامی کنار بروند؟ و اینکه آیا طرفداران آنها هم به این آرامی رفتار می‌کنند؟ این سوال بی‌پاسخی است که البته خطرناک جلوه می‌کند.