شروع منازعه تجاری با محوریت جنگ اوکراین

فرشاد گلزاری

شروع هر جنگ و منازعه‌ای برای طرفین تخاصم، ویرانگر است، اما در این میان جریان‌هایی هستند که به نوعی از بروز هر جنگ و خونریزی حمایت می‌کنند. این جریان‌ها در واقع همان کارخانه‌های اسلحه‌سازی هستند که در ظاهر فعالیتشان پژوهش و ساخت تسلیحات، مهمات و تجهیزات است اما در باطن روسای آنها با دلالان سلاح و برخی از چهره‌های امنیتی- نظامی در ارتباط مستقیم هستند و به نوعی سعی دارند منازعات و مخاصمات مسلحانه را از دستیابی به صلح دور کنند؛ چراکه منافع آنها در ایجاد و توزیع بحران است.

زمانی که ارتش ایالات متحده در سال 2001 به افغانستان حمله کرد و پس از آن قوای مسلح آمریکا در سال 2003 وارد خاک عراق شد، پس از مدتی اخباری منتشر شد که نشان می‌داد گروه‌های نظامی خصوصی مانند «بلک واتر» در حال کشتار مردم هستند و به یک ارتش خصوصی تبدیل شده‌اند.

بعد از وقوع چنین رسوایی در سطح بین‌المللی یکباره مطالبی علیه کارخانه‌های تولید اسلحه و همچنین شرکت‌های مخابراتی و فناوری منتشر شد که باعث شد یک جو روانی علیه ایالات متحده و شرکای اروپایی آنها به وجود بیاید. فضای روانی خلق شده در آن دوران به این جهت اهمیت دارد که بدانیم تمام این شرکت‌ها در دامن زدن به جنگ از طُرق مختلف نقش داشتند و اساساً سودشان در تعمیق جنگ بود.

نمونه دیگر از این دست درحال‌حاضر اوکراین است. از 24 فوریه 2022 تاکنون که روسیه حمله نظامی علیه این کشور ترتیب داد، میلیاردها دلار تسلیحات سبک و سنگین راهی اوکراین شده است که اعم این تسلیحات از سوی ایالات متحده و دلالان خارج از چارچوب رسمی دولت تامین شد. روسیه هم از کشورهایی مانند ایران و کره شمالی تسلیحاتی را دریافت کرد که البته بسیاری (از جمله مقامات اروپا) معتقدند که در پس این تامین تسلیحات، چینی‌ها حضور دارند. اتحادیه اروپا به انضمام ایالات متحده بر این عقیده‌اند که حتی اگر چین به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در تامین تسلیحات و تجهیزات جنگ اوکراین به نفع روسیه حضور نداشته باشد، بدون تردید قطعات یا بخشی از تکنولوژی ساخت این تسلیحات و تجهیزات را طی ادوار مختلف تامین کرده است.

اینکه اروپا تحریم شرکت‌های چینی‌ را در دستور کار قرار می‌دهد و چینی‌ها نیز آنها را تهدید به مقابله به مثل می‌کنند، به این معناست که اگر تحریم‌ها علیه پکن عملیاتی شود، چینی‌ها یک جنگ تجاری به راه میندازند که سود آن قطعا به جیب ایالات متحده خواهد رفت

بر همین اساس در ادامه جنگ اوکراین بارها و بارها از مقامات غرب شنیده شده که چین اگرچه در قبال جنگ اوکراین یک مشی آرام و محافظه‌کارانه را پیش گرفته، اما در پس این منازعه خونین در حال پیش بردن سناریوی مدنظر خود و کسب سود سرشار از این جنگ است. به یاد داریم که چند ماه پیش ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در سفر به چین علاوه بر رئیس‌جمهوری این کشور با برخی دیگر از مقامات پکن ملاقات کرد که البته در آن مقطع حرف و سخن‌هایی در مورد حمایت نظامی چین از روسیه مطرح شد.

تهدید متقابل از پکن تا بروکسل!

آنچه در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد کنشگری چین و رشد اقتصادی و فعال شدن دیپلماسی در این کشور است که باعث شده اتحادیه اروپا بدان توجه ویژه‌ای داشته باشد.

چندی پیش رئیس جمهوری فرانسه به همراه رئیس کمیسیون اروپا در سفر به چین و در دیدار با مقامات این کشور بر نقش چین در قبال جنگ اوکراین تاکید کردند. همین اتفاق موجب شد تا برخی کشورهای اروپایی به این اقدام واکنش نشان دهند. این واکنش در دو محور مشخص رخ عیان کرد؛ نخست، انتقاد از امانوئل مکرون و اورزلا فون‌درلاین بود و دوم انتقاد از نقش‌آفرینی چین در بحران اوکراین. بر اساس آنچه که از آن سفر به بیرون درز کرد، قرار بر این بوده تا چین با ترسیم یک طرح کلی در مورد صلح اوکراین،‌ گنشگری خود را در این میان بیش از پیش برجسته کند ولی این موضوع برای ایالت متحده چندان خوشایند نبود.

اتحادیه اروپا به انضمام آمریکا بر این عقیده‌اند که حتی اگر چین به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در تامین تسلیحات و تجهیزات جنگ اوکراین به نفع روسیه مشارکت نداشته باشد، بدون تردید قطعات یا بخشی از تکنولوژی ساخت این تسلیحات و تجهیزات را تامین کرده است

به همین دلیل جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی یک کنفرانس در شهر فلورانس ایتالیا که جمعه گذشته برگزار شد اعلام کرد که «ما اروپایی‌ها باید روش خودمان را در برخورد با چین داشته باشیم؛ چراکه قطعاً در مثلث روابط اتحادیه اروپا-آمریکا-چین، ما به آمریکا نزدیک‌تر هستیم. اینکه بورل می‌گوید باید روش خودمان را در برخورد با چین داشته باشیم و سپس اعلام می‌کند که قاره سبز به آمریکا نزدیک‌تر است، نشان از یک ترس مشخص در مورد ارتباط اروپا با چین و آمریکا دارد.

بر همین اساس و به دلیل اعمال فشارهای بیش از حد ایالات متحده بورل اعلام کرد که طرح پکن برای حل مناقشه در اوکراین را عملی و کارآمد نمی‌دانیم و تنها بر پیشنهادهای ارائه شده توسط کی‌یف متمرکز خواهیم شد. این سخنان بورل حالا به جایی رسیده که اروپایی‌ها درصدد تحریم شرکت‌های چینی برآمده‌اند. روز گذشته (دوشنبه) روزنامه فایننشال تایمز از قصد اتحادیه اروپا برای تحریم شرکت‌های چینی که به حمایت از ماشین جنگی روسیه از طریق فروش تجهیزات به این کشور متهم شده‌اند، خبر داد.

در فهرست مدنظر اروپایی‌ها دو شرکت چینی و پنج شرکت هنگ‌کنگی وجود دارد که در حال حاضر برخی از آنها توسط آمریکا تحریم شده‌اند. واشنگتن مدعی است که این شرکت‌ها تامین‌کننده مستقر در چین برای چندین شرکت در مجتمع صنعتی-نظامی روسیه هستند. در مقابل چینی‌ها هم بیکار ننشسته‌اند. وانگ ون‌بین، سخنگوی وزارت خارجه چین ضمن هشدار به اتحادیه اروپا درباره پاسخ پکن اعلام کرد که «از منافع خود در برابر تحریم‌های اتحادیه اروپا حفاظت خواهیم کرد.»

او در بخش دیگری از سخنانش گفت که «پکن مخالف هرگونه اقدامی است که از روابط چین و روسیه به عنوان بهانه‌ای برای آسیب زدن به همکاری‌های تجاری، سلاح می‌سازد و بدون تردید ما از منافع خود به صورت مستقیم و به طور قاطعانه حفاظت خواهیم کرد.» اینکه اروپا تحریم شرکت‌های چینی‌ را در دستور کار قرار می‌دهد و از سوی دیگر چینی‌ها آنها را تهدید به مقابله به مثل می‌کنند، هیچ دلیلی ندارد جز منافعی که در فروش تسلیحات نهفته است. به همین دلیل به نظر می‌رسد که اگر تحریم‌ها علیه پکن عملیاتی شود، چینی‌ها یک جنگ تجاری به راه میندازند که سود آن به جیب ایالات متحده خواهد رفت.