مسکو درصدد «پاسخ در زمان مقتضی» به هلسینکی

فرشاد گلزاری

از ابتدای جنگ اوکراین که با حمله نظامی روسیه به این کشور در 24 فوریه به راه افتاد، برخی از کشورهای اروپایی نسبت به افزایش خطر حضور روسیه در قاره اروپا هشدار دادند. دلیل این هشدارها هم به نوعی ترس آنها از آینده بود که در پرتو تغییر رفتار گاه و بیگاه مسکو رخ می‌داد. این کشورها از سال‌ها پیش به‌ویژه پس از وقایع 2014 اوکراین به این نتیجه رسیده بودند که روس‌ها بالاخره یک روز یا به این کشور حمله می‌کنند یا به هر ترتیب سعی دارند آرایش جغرافیای شرق اروپا را به‌ هم بزنند.

نمونه این اقدامات را حمله اشغال نظامی اوستیا و آبخازیای جنوبی در سال 2008 میلادی می‌دانستند. در این میان ایالات متحده و دستگاه عریض و طویل دیپلماسی و امنیتی آن هم به خوبی طی این سال‌ها به این برآورد رسیده بودند که کشورهای اروپا از اقدامات روسیه نگران شده‌اند و این دقیقاً همان نقطه‌ای است که واشنگتن سعی کرد از آن به نفع خود استفاده و دولت‌های مستقر در اتحادیه اروپا را به سمت خود جذب کند.

 اینکه منظور روس‌ها از «پاسخ در زمان مقتضی» درخصوص پیوستن فنلاند به ناتو، چیست و قرار است چه اقدامی انجام دهند هنوز مشخص نیست؛ اما به نظر می‌رسد که استقرار تسلیحات اتمی تاکتیکی روسیه در مرز بلاروس با این موضوع ارتباط دارد!

در این میان توپخانه رسانه‌ای ایالات متحده طی این سال‌ها سعی کرد تا هماهنگ با ساختار سیاسی، امنیتی و اقتصادی آمریکا، تهدید روسیه و سپس چین را برای اروپایی‌ها برجسته کند تا بتواند از این طریق چسبندگی میان بروکسل با واشنگتن را پررنگ‌تر و عمیق‌تر کند. در این میان اتفاق دیگری هم رخ داد و آن تحریک روسیه از سوی ایالات متحده و بریتانیا بود.

این دو کشور دقیقاً بر خلاف مواضع سایر کشورهای اتحادیه اروپا که معتقد بودند باید با روسیه تعامل کنترل شده داشت، تمام سعی خود را انجام دادند تا مسکو را برای حمله به اوکراین ترغیب کنند که این موضوع در نهایت رخ داد. در طول این مدتی که لندن و واشنگتن از سال 2014 سعی داشتند روس‌ها را بر اساس سناریوی خود تحریک کنند، کشورهایی مانند لهستان، مجارستان و برخی دیگر از دولت‌های اروپای شرقی مجبور شدند تا با بریتانیا و آمریکا در اصول کلی علیه روسیه هماهنگ شوند؛ اما در مورد چین به دلیل مسائل اقتصادی و تجارت دوجانبه و سرمایه‌گذاری‌های خارجی چنین اتفاقی رخ نداد. این روند البته یک محور فقراتی را هم در درون خود دارد و آن «ناتو» است.

غرب به هر ترتیب بعد از جنگ جهانی دوم و به‌ویژه پس از فروپاشی شوروی در دهه 90 میلادی سعی کرد تا گسترش ناتو علیه روسیه را مدیریت و مهندسی کند و به همین جهت است که روس‌ها ناتو یا همان سازمان پیمان آتلانتیک شمالی را تهدید درجه یک و دارای اولویت خود می‌دانند. روند گسترش ناتو که در نوک هرم آن آمریکا قرار دارد تا به امروز شاید یک خط سیر مستقیم و بدون نوسان را طی کرده است؛ چراکه این نهاد نظامی- امنیتی تاکنون صرفاً 30 عضو داشته است اما حالا و در زمانی که تنش سیاسی و میدانی میان روسیه و غرب بر سر اوکراین بالا گرفته، فنلاند هم به جمع آنها پیوسته و از چند روز پیش این نهاد 31 عضو را درون خود جای داده است.

فنلاند بزرگترین توپخانه نظامی قاره اروپا را در اختیار دارد که از زمان جنگ جهانی و جنگ سرد تا به امروز در بهترین وضعیت قرار داشته و هر چند وقت یکبار نوسازی می‌شود و این به معنای افزایش توان رزمی ناتو علیه روسیه تلقی می‌شود

مسکو به دنبال تلافی‌جویی!  

از زمان تشدید درگیری‌ها در اوکراین و پیشروی ارتش روسیه در این کشور، فنلاند و سوئد به عنوان دو همسایه روسیه درخواست پیوستن به ناتو را رسماً ارائه دادند.

در این مسیر ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو بارها و بارها به صورت حضوری و تلفنی با مقامات هر دو کشور گفت‌وگو کرد تا بتواند شرایط را برای پیوستن هلسینکی و استکهلم مهیا کند اما در این میان ترکیه به عنوان یکی از اعضای مهم و موثر ناتو با این اقدام مخالفت کرد. آنکارا معتقد بود که هر دو کشور اروپایی برای آنکه بتوانند به عضویت ناتو درآیند باید نظر آن را هم جلب کنند که یکی از خواسته‌های ترک‌ها تحویل دادن رهبران و فعالان پ.ک.ک به دولت اردوغان بود.

بر اساس مستندات و آنچه که طی دو هفته پیش رخ داد ترکیه با عضویت فنلاند در ناتو موافقت کرد؛ اما در مورد سوئد باید گفت که هنوز استکهلم نتوانسته نظر آنکارا را جلب کند. بر همین اساس پکا هاوسیتو، وزیر خارجه فنلاند روز سه‌شنبه در دفتر کوچک، نمایندگی فنلاند در مقر ناتو در بروکسل، اسناد مربوط به پیوستن کشورش به ائتلاف ناتو را امضا کرد.

چندی بعد هم رویترز اعلام کرد که این اسناد به آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا تحویل داده می‌شود و پس از آن فنلاند رسما سی و یکمین عضو ناتو خواهد شد. در این میان دبیرکل ناتو ساعاتی بعد از امضای این اسناد توسط دولت فنلاند اعلام کرد که از این پس نه تنها پرچم این کشور در میان پرچم اعضای ناتو به اهتزاز درمی‌آید، بلکه هلسینکی در تمام ماموریت‌های ناتو در تمام دنیا حضور خواهد داشت. اهمیت بیش‌ازپیش فنلاند برای ناتو دو دلیل عمده دارد. نخست اینکه فنلاند به دلیل داشتن حدود 1400 کیلومتر مرز مشترک با روسیه، همسایه غربی مسکو به شمار می‌آید و این به معنای گسترش ناتو بیخ گوش روس‌هاست.

دلیل دوم هم این است که فنلاند بزرگترین توپخانه نظامی قاره اروپا را در اختیار دارد که از زمان جنگ جهانی و جنگ سرد تا به امروز در بهترین وضعیت قرار داشته و هر چند وقت یکبار نوسازی می‌شود و این به معنای افزایش توان رزمی ناتو علیه روسیه به حساب می‌آید. در این میان حالا روسیه هم تمام توان خود را گذاشته تا به فنلاند بفهماند پیوستن به ناتو برای آنها هزینه دربرخواهد داشت. سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه روز سه‌شنبه اعلام کرد که اقدام فنلاند در پیوستن به ناتو بدون شک امنیت شمال اروپا و همچنین مرزهای غربی روسیه را به خطر خواهد انداخت. وزارت خارجه روسیه هم در بیانیه‌ای اعلام کرد که این اقدام فنلاند موجب تنش سیاسی می‌شود و به این ترتیب مسکو معتقد است که جایگاه بین‌المللی فنلاند که کشوری بی‌طرف بود افول کرده است. روز گذشته (چهارشنبه) هم سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه در گفت‌وگو با راشاتودی اعلام کرد که مسکو برای واکنش به این اقدام فنلاند عجله نداشته و در زمان مقتضی پاسخ خواهد داد. اینکه منظور از «پاسخ در زمان مقتضی» چیست و روس‌ها قرار است چه اقدامی انجام دهند هنوز مشخص نیست؛ اما به نظر می‌رسد که استقرار تسلیحات اتمی تاکتیکی روسیه در مرز بلاروس با این موضوع ارتباط دارد!