جهان بعد از ماتیس

مریم علامه‌زادهترامپ هر روز خطرناک‌تر از دیروز می‌شود، به طور دائم از تعداد عقلایی   اطراف او، که خودخواسته یا به طور اجباری، پراکنده می‌شوند، کاسته شده است؛ گویی معاونین و ناظمان مدارس را دانش آموزان اخراج کنند. حالا کلانتری در شهر نیست و ترامپ هر لحظه ممکن است تصمیماتی بداهه بیرون بریزد. نیویورک‌تایمز در مقاله‌ای با اشاره به شرایط آمریکا و تأثیر آن بر جهان بعد از دوران ماتیس نوشته است:

جیم ماتیس، به عنوان وزیر دفاع آمریکا همه تلاش خود را به کار گرفته بود تا نظام جهانی متحدان ایالات متحده آمریکا را که 70 سال ساخت و راهبری آن زمان برده بود را حفظ کند. او در نامه استعفای خود نوشت که ایالات متحده آمریکا در دنیای آزاد، ملتی غیر قابل اجتناب بود؛ قدرت ما به عنوان یک ملت، به شکل جدایی ناپذیری به قدرت نظام یگانه و جامع متحدان و شرکایمان پیوند خورده است.

البته ظاهراً این دیدگاه از سوی ترامپ پذیرفته نیست؛ کسی که به محض روی کار آمدن، خواستار کاهش اقدامات آمریکا و هزینه کرد بیشتر متحدان و دعوت از ملت‌های رقیب برای عرض اندام بیشتر شد.

برخی از مردم بر این تصور بودند که با آمدن ترامپ بر سر کار و قبول مسئولیت‌های ریاست جمهوری، دیدگاه‌های بداهه کمتری را در مورد اینکه چگونه ملت را ایمن و دنیای آزاد را آزاد نگه‌ دارد اتخاذ می‌کند.

ماتیس که فردی محترم  و منظم در دولت ترامپ به شمار می‌رفت، بیشتر از رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه سابق آمریکا و مک مستر، مشاور امنیت ملی سابق، جلوی دیدگاه‌های پر هرج و مرج ترامپ ایستادگی کرد. او جلوی اقدامات به وضوح خطرناک و تصمیمات تحریک‌آمیز ریاست‌جمهوری ایستاد و همیشه در آن‌ها تغییراتی ایجاد کرد.

ماتیس در ترغیب ترامپ برای عدم خروج از ناتو بسیار کمک کرد و برای تضمین اینکه آمریکا متعهد به دفاع مشترک از قاره اروپا است، تلاش فراوان کرد.

ماتیس چنین تضمینی را به همتایان آسیایی آمریکا نیز داد؛‌ متحدانی که نسبت به خودنمایی‌های چین و کره‌شمالی غیرقابل پیش‌بینی هشدار داده بودند.

در همین حال ترامپ در مورد ارزش روابط با کره‌جنوبی قانع نشد و تهدید کرد اگر سئول سهم بیشتری برای هزینه‌های پایگاه آمریکا در کره نپردازد، نیروهایش را از این کشور خارج می‌کند.

هنگامی که آمریکا برای کره‌شمالی شاخ و شانه می‌کشید، ترامپ قصد داشت، دستور خروج خانواده‌های نظامی آمریکایی را از کره‌جنوبی صادر کند، اقدامی که می‌توانست از سوی پیونگ‌یانگ به عنوان آمادگی برای حمله از سوی آمریکا تلقی شود؛ بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، ماتیس برای نرم‌تر کردن این دستور، تلاش بسیار کرد؛ دستوری که نهایتاً هیچ‌وقت اجرایی نشد.

هر وقت که یک دستور ‌بیمارگونه از سوی ریاست‌جمهوری در شرف ابلاغ بود ماتیس به سرعت به واسطه بروکراسی‌های پنتاگون برای نرم‌تر کردن این طرح‌ها اقدام می‌کرد؛ از جمله تصمیم ظالمانه ترامپ برای جلوگیری از ورود دگرجنس‌گرایان به ارتش و تصمیم نابخرادانه مانور نظامی.

هرچند ماتیس نمی‌توانست جلوی تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران را بگیرد، با این حال آن را به تأخیر انداخت؛ همچنان که او نتوانست جلوی تغییر سیاست بلندمدت خاورمیانه را بگیرد و ترامپ بدون دستاوردی در مسیر صلح سفارت آمریکا را در سرزمین اشغالی به بیت‌المقدس انتقال داد.

در نهایت این تصمیم ترامپ برای خروج ناگهانی نیروهای ارتش از سوریه بود که جیم ماتیس را از کوره به در برد.

روز چهارشنبه (28 آذر ماه) ترامپ اعلام کرد تمامی دو هزار نیروی ارتش آمریکا را خارج می‌کند، تصمیمی که به عقیده کارشناسان به سلیقه روسیه، ایران و ترکیه خوش می‌آید. در واقع این یک خیانت تلخ به گروه‌هایی همچون کردها بود که یک دهه در کنار سربازان آمریکایی جنگیدند و کشته شدند.

اگرچه رئیس‌جمهور آمریکا این اختیار را داشت که چنین تصمیمی را اتخاذ کند. اما روسای‌جمهور به صورت متعارف برای انتخاب چنین تصمیماتی با دقت و همکاری با متحدان عمل می‌کردند، به ویژه اگر پای جنگی در میان بود.

اگر سربازی در سنگرکناری شما ناگهان جنگ را رها کند و به خانه بازگردد؛ شمایی که در جنگ باقی مانده‌اید، حق دارید احساس خیانت کنید. در مورد اخیر، ترامپ در یک تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان،‌ رئیس‌جمهور ترکیه، به طور تلویحی عنوان کرد اگر ترکیه به سوریه تجاوز و به نیروهای کرد، از جمله متحدان آمریکا، حمله کند، آمریکا شکایتی نمی‌کند. کردهایی که از دید آنکارا تروریست به شمار می‌آیند. ماتیس نتوانست ترامپ را از این تصمیم بازگرداند و حالا ترامپ یک تخلیه نیروی یک‌جانبه نیروها از افغانستان را نیز زیر سر دارد.

رئیس‌جمهور، قدرت بلامنازعی برای ایجاد سیاست‌های امنیت ملی دارد؛ اما کنگره نیز باید نقش خودرا  بازی کند و اکنون لازم است این مسئولیت به طور قانونی اعمال شود.

قوانینی که استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را ملزم به تأیید وزرای امور خارجه و دفاع ‌کنند، نقطه خوبی برای شروع است؛ در گام دوم می‌توان ترک ناتو و دیگر معاهدات توافق شده را منوط به اجازه کنگره کرد. از جمله پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد.

البته پیش از چنین اقداماتی، سنای آمریکا باید برای انتخاب نامزدهایی برای وزارت دفاع که بیشتر شبیه ماتیس باشند تا شبیه ترامپ، هشیاری به خرج دهد.