مشت آهنین خانم رئیس‌جمهور بر دهان معترضان

فرشاد گلزاری

تحولاتی که در آمریکای جنوبی یا آمریکای لاتین رخ می‌دهد عموماً برای بسیاری از رسانه‌ها و خبرگزاری‌های مطرح دنیا جنبه یک «خبر مهم» را دارد. منظور از خبر مهم این است که آنها به چنین تحولاتی به چشم یک بحران یا رویداد جدید نگاه نمی‌کنند، بلکه صرفاً آن را برای چند ساعت به سرتیتر اخبار تبدیل می‌کنند و سپس خبر دیگری را جایگزین آن می‌کنند.

این رفتارِ رسانه‌ای در بسیاری از کشورهای منطقه هم دیده می‌شود و این پیام را مخابره می‌کند که اتفاق موردنظر چندان هم حیاتی و حائز اهمیت نیست. در این میان چنین تحولاتی برای ایالات متحده بسیار ارزشمند و قابل توجه است و به نوعی آنها این مدل از تحولات را برای خود مهم قلمداد می‌کنند؛ چراکه آمریکای جنوبی و آمریکای لاتین به صورت علنی حوزه نفوذ ایالات متحده به حساب می‌آید و واشنگتن در این مناطق برای خود منافعی را در نظر گرفته است.

رئیس‌جمهوری جدید پرو برای گفت‌وگو با معترضانی که خواستار استعفای او، تعطیلی کنگره و تشکیل مجلس موسسان هستند، دست به دامان کلیسا شده تا کاتولیک‌ها، مسیحیان و انجیلی‌ها نقش واسطه را ایفا کنند و او را از بحران فعلی و اتهام به نسل‌کشی نجات دهند

به عنوان مثال از چند ماه پیش و قبل از اتمام سال 2022 میلادی و دقیقاً زمانی که نزاع سیاسی- نظامی میان روسیه و آمریکا بر سر اوکراین بالا گرفته بود، ونزوئلا به رهبری نیکلاس مادورو خبر از مذاکره با آمریکا داد که این دقیقاً برای روسیه یک باخت استراتژیک تلقی شد که دلیل آن هم نفت و منابع انرژی کاراکاس بود.

این موضوع به نوعی نشان می‌دهد که اگر ایالات متحده بی سر و صدا در حال رصد تحولات حیاط خلوت خود طی این سال‌ها بوده، به معنای آن نیست که دیگر نمی‌خواهد یا نمی‌تواند جغرافیای آمریکای لاتین و آمریکای جنوبی را تحت سلطه خود قرار دهد، بلکه کاخ‌سفید به رهبری جو بایدن بدون شک در حوزه سیاست خارجی بسیار هوشمندانه‌تر از تیم دونالد ترامپ وارد میدان می‌شود در این میان باید متوجه بود که کشورهای آمریکای جنوبی هم چندان به جزیره ثبات شهره نیستند، بلکه طی کمتر از پنج ساعت ممکن است تمام معادلات بهم بریزد و یکباره بساط یک دولت جمع شود.

نمونه این موضوع را در پرو و در شرایط کنونی می‌توانیم مشاهده کنیم. بیش از دو هفته پیش یکی از شعب کیفری دیوان عالی پرو از تصمیم خود برای اجرای ۱۸ ماه حبس علیه پدرو کاستیو، رئیس جمهوری برکنار شده پیش از آغاز جلسه رسیدگی به پرونده او خبر داد. چند ساعت بعد هم یک بیانیه تکمیلی از سوی دستگاه قضایی پرو منتشر و در آن اعلام شد درخواست تجدیدنظر از سوی وکلای رئیس جمهوری سابق نیز رد شده است. دلیل این امر را نیز بی‌پایه و اساس بودن ادعاهای مندرج در تجدیدنظر اعلام کردند.

اگر ایالات متحده بی سر و صدا در حال رصد تحولات حیاط خلوت خود طی این سال‌ها بوده، به معنای آن نیست که دیگر نمی‌خواهد یا نمی‌تواند جغرافیای آمریکای لاتین و آمریکای جنوبی را تحت سلطه خود قرار دهد، بلکه تیم بایدن هوشمندانه‌تر از تیم ترامپ در حال برنامه‌ریزی هستند

اما سوال این است که چرا یکباره در پرو چنین اتفاقاتی رخ داد؟ مردم پرو و بسیاری از کشورهای حاضر در آمریکای لاتین و آمریکای جنوبی سالهاست که از بی‌ثباتی سیاسی رنج می‌برند و به همین دلیل منازعات سیاسی، کودتا و همچنین خیزش ارتش علیه دولت‌های این منطقه یک امر مرسوم و البته به شدت خطرناک به شمار می‌آید.

تعویض قدرت و اتهام نسل‌کشی!

نکته بسیار مهم که به نوعی باید آن را مبدأ تحولات اخیر دانست این است که هفتم دسامبر 2022 میلادی پارلمان پرو کاستیو را استیضاح کرد و دینا بولوارته، نخست‌وزیر وقت به عنوان رئیس‌جمهوری جدید پرو آن هم ظرف مدت دو ساعت پس از استیضاح کاستیو، سوگند یاد کرد و بر صندلی ریاست جمهوری تکیه زد.

 رویترز همان زمان گزارش داد کاستیو که تلاش کرده بود پارلمان را پیش از رای‌گیری منحل کند، پس از استیضاح دستگیر شد و دفتر دادستانی پرو نیز به اتهام تلاش برای کودتا و ارتکاب جرم و قیام علیه کشور پرونده کیفری علیه وی تشکیل داده است. این رویدادها موجی از اعتراضات در سراسر پرو به راه انداخت که تا همین امروز هم ادامه دارد؛ به گونه‌ای که معترضان دولت جدید را محکوم کرده و خواستار برگزاری انتخابات فوری ریاست جمهوری و انحلال پارلمان شدند اما این روند به جایی نرسید و خانم رئیس جمهور به دنبال سرکوب معترضان رفت.

بر اساس آنچه که از منابع محلی منتشر شده و با استناد به موضع‌گیری برخی از مقامات پرو، طی اعتراضات یک ماه گذشته تاکنون چیزی حدود 70 نفر کشته شده‌اند. این درگیری‌ها تا جایی ادامه پیدا کرده بود که دولت پرو اجرای مقررات منع رفت‌وآمد در شهر پونو پس از مرگ ۱۸ نفر در جریان اعتراضات را اجرایی کرد؛ چراکه این منطقه که در مرز بولیوی واقع است در روزهای اخیر یکی از کانون‌های اعتراضات بود.

همچنین شهر خولیاکا در جنوب پونو، بدترین روزهای اعتراضات از زمان آغاز تظاهرات اجتماعی در ماه گذشته را تجربه کرده است. معترضان برگزاری انتخابات زودهنگام، تدوین قانون اساسی جدید، تعطیلی کنگره و استعفای رئیس‌جمهوری جدید را خواستارند که در ماه دسامبر (آذر) پس از پدرو کاستیو به قدرت رسید.

در این میان اگرچه دینا بولوارته، رئیس‌جمهوری پرو و سایر همکارانش به نسل‌کشی متهم شده‌اند و عده‌ای دیگر برخورد قهری این جماعت با معترضان این کشور را مصداق بارز جنایت خواندند، اما گویا دولت پرو قرار نیست از مواضع خود علیه معترضان عقب‌نشینی کند.

رئیس جمهوری پرو روز شنبه در نطق تلویزیونی خود با اشاره به درخواست‌ها مبنی بر استعفای وی اعلام کرد که از این سِمت کناره‌گیری نخواهد کرد. اما این سخنان بولوارته انتهای ماجرای اعتراضات در پرو نبود بلکه روز گذشته (یکشنبه) دولت این کشور وضعیت اضطراری برای مدت 30 روز در شهر لیما (پایتخت پرو) و سه منطقه دیگر را به اجرا درآورده و به ارتش اجازه مداخله برای حفظ نظم را داده و چند مورد از حقوق در قانون اساسی نظیر آزادی تحرک و تشکیل تجمع را معلق کرده است.

روزنامه گاردین هم اعلام کرده که بیش از 100 مانع خیابانی در روز شنبه از سوی معترضان در خیابان‌های سراسر پرو به ویژه در جنوب این کشور که از کانون‌های اصلی اعتراضات اخیر بوده با هدف مختل ساختن ترافیک برپا شده است.

این در حالیست که رئیس ‌جمهوری جدید پرو برای گفت‌وگو با معترضانی که خواستار استعفای او، تعطیلی کنگره و تشکیل مجلس موسسان هستند، دست به دامان کلیسا شده تا کاتولیک‌ها، مسیحیان و انجیلی‌ها نقش واسطه را ایفا کنند و او را از بحران فعلی و اتهام به نسل‌کشی نجات دهند. حال باید دید مشت آهنین خانم رئیس‌جمهور بر دهان معترضان تا کجا می‌تواند برای وی حاشیه امن ایجاد کند؟