«بندبازی سیاسی» برای نزدیکی به دمشق

فرشاد گلزاری

«ترکیه قاطعانه به استراتژی خود برای ریشه‌کن کردن منابع تروریسم ادامه می‌دهد و تلاش می‌کنیم که حین مبارزه با آنها به غیرنظامیان آسیبی وارد نشود». این عبارت بخشی از اظهارات خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه در مورد توجیه عملیات نظامی علیه مناطق شمالی سوریه است؛ مناطقی که هم‌اکنون در دستان کردهای این کشور قرار دارد و آنکارا سال‌های سال است که آنها را یک جریان تروریستی می‌داند. اینکه چرا وزیر دفاع ترکیه با وجود هشدارهای متعدد روسیه و سایر کشورهای دخیل در تحولات سوریه باز هم در حال حمله به مواضع پ.ک.ک است به نوعی نشان می‌دهد که آنکارا به هر ترتیب در سطوح بالای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری خود حمله به مواضع کردها در شمال سوریه را در دستور کار دارد و حالا هم در فاز روانی و رسانه‌ای به دنبال آن است تا بتواند به هر ترتیب اقدام خود را با مقاصد سیاسی متعدد مُهر تایید بزند. آنچه در مورد دور جدید حملات ترکیه به شمال سوریه باید موردنظر قرار بگیرد صرفاً مسائل نظامی و میدانیِ نیست بلکه در این میان نکاتی وجود دارد که به نوعی نشان می‌دهد ما با یک سناریوی کاملاً سیاسی و البته چند شاخه روبرو هستیم. در فاز اول بهتر است که به سخنان رئیس جمهوری ترکیه توجه کنیم. رجب طیب اردوغان روز دوشنبه در سخنانی گفت که هیچکس نمی‌تواند کشور ما را با تهدیدات توخالی به اتخاذ رویکردی مغایر با منافعمان در عرصه‌های سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی وادار کند. او در بخش دیگری از سخنانش صراحتاً اعلام کرد که آنکارا مجبور نیست ریاکاری کسانی را که با ترفند تغییر نام از گروه‌های تروریستی حمایت می‌کنند، تحمل کند و ما بر اساس صلاحدید خودمان در قبال این جریان‌ها عمل می‌کنیم. اینکه اردوغان چنین سخن می‌گوید و حامیان کردهای سوریه را مورد اشاره مستقیم قرار می‌دهد در اصل ایالات متحده را مورد خطاب قرار داده است. دلیل این امر هم مشخص است؛ حدود دو روز پیش وزارت خارجه ایالات متحده از ترکیه خواست موشک‌های اس-۴۰۰ ساخت روسیه در زرادخانه‌های خود را از بین ببرد و هشدار داد که ادامه معاملات این کشور با ولادیمیر پوتین ممکن است بر اساس قانون فدرال موسوم به «مقابله با مخالفان آمریکا از طریق تحریم‌ها» (قانون کاتسا) به تحریم‌های جدید بینجامد. این دقیقاً همان شاخه اول یا به عبارت دیگر دلیل نخست است که نشان می‌دهد چرا ترکیه باز هم حمله به کردهای سوریه را به نفع خود مهندسی کرده است.

تلاش برای نزدیک شدن به دمشق

اما دلیل دوم که چرا ترکیه به دنبال ادامه روند عملیاتی در شمال سوریه بوده و از اهرم فشارِ «عملیات زمینی» علیه کردها به نفع خود استفاده می‌کند، موضوعی است که بطن آن به روابط این کشور با سوریه بازمی‌گردد. باید بدانید که ترکیه و شخصِ اردوغان تا قبل از زایش بحران در خاک همسایه جنوبی خود در سال 2011 رابطه بسیار قوی و مستحکمی با دمشق در حوزه‌های سیاسی و خصوصاً اقتصادی داشته است. در این سال‌ها علاوه بر حمایت ترکیه از جریان‌های تروریستی و زیرمجموعه‌های القاعده و داعش، سعی کرده تا بتواند با بهره‌برداری از بحران سوریه به نفع خود، کردهای این کشور را فراتر از واقعیت تهدید امنیت ملی خطاب کند و بر آنها بتازد. بر همین اساس و با توجه به سیگنال‌هایی که آنکارا طی روزها و ماه‌های اخیر صادر کرده، این مساله برجسته می‌شود که ترکیه می‌خواهد از حمله به کردهای سوریه برای نزدیک شدن به دمشق و بازسازی روابط اردوغان با بشار اسد استفاده کند که باید بدان «بندبازی سیاسی» بگوییم. در این رابطه روز گذشته (سه‌شنبه) منابع خبری اعلام کردند که ترکیه شروط جدیدی را برای کُردهای سوریه تعیین کرده و در ازای عدم انجام عملیات زمینی در مناطق شمالی سوریه خواستار خروج آنها از سه شهر مهم این منطقه یعنی منبج، عین‌العرب (کوبانی) و تل‌رفعت شده است. نکته اینجاست که طبق گفته این منابع، ترکیه موافق بازگشت «نهادهای دولت سوریه» به این سه شهر پس از خروج کردها از آنها است. گفته شده طرف روسی تلاش می‌کند تا خواسته‌های آنکارا را برآورده کرده و از عملیات نظامی ترکیه جلوگیری کند؛ اما طبق اطلاعات منتشر شده آنکارا برای پاسخ به خواسته‌هایش ضرب‌الاجل تعیین کرده و در صورت برآورده نشدن این خواسته‌ها عملیات نظامی (زمینی) در شهرهای منبج، عین العرب و تل رفعت را کلید می‌زند. از سوی دیگر و همزمان با این اقدامات و انتشار چنین تحلیل‌هایی، پارلمان سوریه دوشنبه شب در بیانیه‌ای اعلام کرد که بازپس‌گیری منطقه «لواء اسکندرون» از ترکیه در اولویت مبارزات ملت این کشور قرار دارد؛ چراکه این منطقه 83 سال پیش توسط تُرک‌ها اشغال شده است. اینکه سوریه هم در این اثنا ادعای تاریخی خود را مطرح می‌کند چندان اهمیت ندارد و صرفاً یک فشار سیاسی علیه ترکیه را نمایان می‌کند اما باید توجه داشت که شرط آنکارا در مورد سه شهر کُردنشین به نوعی نشان می‌دهد که ترکیه در میانة راهِ حمله به مناطق شمالی سوریه به دنبال این است تا کردها را مقابل دمشق قرار دهد تا در نهایت اردوغان به اسد نزدیک‌تر شود. حال باید دید که آیا دمشق به این ضرب‌الاجل واکنش مثبت نشان می‌دهد یا در مورد آن سکوت اختیار می‌کند؟