نقش فیس‌بوک در اعتراضات فرانسه چشمگیر است
انقلابی در میان انقلاب‌ها
سیدمحمد میرزامحمدزاده
دنیا هر روز در حال تغییر است. حالا ماهیت همه چیز با گذشته متفاوت به نظر می‌آید. دیگر انقلاب هم آن انقلاب‌های قدیم نیست. اینکه عده‌ای دست یکدیگر را بگیرند و زنجیره انسانی تشکیل دهند، از مد افتاده است و حالا برای رساندن پیام رهبران، دوده دستگاه چاپ به چشم کسی نمی‌رود. رهبران جنبش‌های اعتراضی دیگر به دلیل جمع شدن در خانه‌های تیمی بازداشت نمی‌شوند و حتی دیگر سی‌دی و فلش هم برای رساندن پیام اعتراضات به توده مردم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. حالا مردم در شبکه‌های اجتماعی با سرعتی غیرقابل باور اقدام به انتشار محتوی می‌کنند؛ انواع محتوی، چه مستند و چه غیر مستند، چه منصفانه و چه غیر منصفانه و در نهایت چه صحیح و قابل باور و چه کذایی و دروغ با سرعت درون گروه‌های پر تعداد منتشر می‌شود؛ رهبران اعتراضات جلیقه زردها بر این عقیده‌اند که کنترل از دست بیشتر مدیران گروه‌ها خارج شده است و دیگر نمی‌توان هدایت گروه‌ها را بر عهده گرفت. به عقیده آن‌ها اینکه به فیس‌بوک یا دیگر شبکه‌های اجتماعی به عنوان هدایت‌گر جنبش نگاه کنیم کاری اشتباه است و با توجه به نو بودن این تجربه، آن‌ها در این روزها دچار تردید در استفاده از این شبکه‌ها شده‌اند. با این حال نقش شبکه‌های اجتماعی در زندگی روزمره ما خیلی وقت است که پر رنگ شده بود و حالا نقش برجسته آن را می‌توان در زندگی اجتماعی و سیاسی نیز دید. جنبش اعتراضی جلیقه زردها در فرانسه نمونه تام یک انقلاب در نوع و شیوه انقلاب‌های دنیا به شمار می‌رود.
اعتراضات مجازی
شنبه گذشته، (هفدهم آذر ماه) توماس میرالس، جلیقه زردی برتن کرد و در شهر خود در جنوب فرانسه، به جمع معترضان به رئیس‌جمهور این کشور و نارضایان از مالیات‌های بالا پیوست. پس از تظاهران، او و دیگر معترضان در سرتاسر کشور همچون برنامه هر هفته که در کل طول ماه گذشته به آن مشغول بودند، به خانه‌های خود بازگشتند.
اما از آنجا که آن‌ها همچون گذشته نمی‌توانستند در میادین شهر و خیابان‌ها دور هم جمع شوند و دیگر معترضان به دلیل مشغله‌های کاری و زندگی و از طرفی به دلیل آنکه او و دیگر معترضان همچون وی، بسیار پراکنده بودند و بی‌حوصلگی هم مزید بر علت شده بود، آن‌ها باید راهی برای ارتباط پیدا می‌کردند. راهی که همچون گذشته بتوانند از مسیر آن به هدایت توده‌ها بپردازند و بنابراین دور از چشم دوربین‌های تلوزیونی و نظارت پلیس، آن‌ها ارتباطات خود را در دنیای آنلاین ادامه دادند؛ فیس‌بوک محل همایش‌های معترضان شد.
در حالی که بیشتر توجهات به تجمعات گسترده خیابانی روزهای شنبه در سرتاسر فرانسه معطوف است، بیشتر اتفاقات و اقدامات درون شبکه‌های اجتماعی در طول هفته رخ می‌دهد. فیس‌بوک، توئیتر و پیام‌رسان تلگرام حالا به مرکز توجه معترضان و مردمی که اخبار اعتراضات را رصد می‌کنند بدل شده است.
بین یک‌شنبه تا جمعه، افرادی همچون میرالس مباحث گسترده‌ای در فیس‌بوک به راه می‌اندازند، تصاویر احساسی از خشونت‌های پلیس علیه مردم را به اشتراک می‌گذارند، نظرسنجی‌های عمومی برگزار می‌کنند تا برای آنکه در مصاحبه‌های تلوزیونی چه بگویند، به جمع‌بندی برسند و در نهایت برای حرکات آتی خود برنامه‌ریزی کنند.
میرالس 27 ساله که کارمند بنگاه املاک در شهر پرپینیان و گرداننده یک گروه فیس‌بوکی برای معترضان است که 305 هزار عضو در آن حضور دارند، در این‌باره گفت: این دو مسئله همدیگر را تغذیه می‌کنند؛ بدون فیس‌بوک، چنین جنبشی شکل نمی‌گرفت. اما فعالیت‌های آنلاین نیز با انرژی اعتراضات خیابانی تغذیه می‌شوند.
تعاملات در شبکه اجتماعی فیس‌بوک، به تشدید اعتراضات فرانسه موسوم به جلیقه زردها دامن زده است و همین مسئله، دلیل ادامه حضور مرتب مردم در هر شنبه در خیابان‌های سرتاسر کشور است که ماکرون را مجبور به اعلام برنامه کاهش مالیات‌ها و افزایش درآمد مردم در این هفته کرد. درون صدها گروه فیس‌بوکی که همزمان با اعتراضات جلیقه زردها تکثیر شده‌اند، مباحثی که برخی از آن‌ها بی‌سروته و برخی هوشمندانه است، پیرامون اینکه دست‌آوردهای هر هفته اعتراضات چه بوده است، منتشر می‌شود.
برای شنبه هفته جاری، معترضان در گروه‌های فیس‌بوکی روی امتیازاتی که ماکرون داده بود تمرکز کردند. بر اساس پیام‌هایی که از سوی نیویورک تایمز مورد بررسی قرار گرفت، بیشتر پست‌ها به این موضوع تأکید داشتند که اقدامات ماکرون کافی نیست و اعتراضات باید ادامه یابد. از محتویات این گروه‌ها مشخص بود که تظاهرات روز شنبه (24 آذر ماه) باید پرشورتر از قبل باشد؛ اما با وجود حمله تروریستی که روز سه‌شنبه (بیستم آذر ماه) در استرانزبورگ در شمال شرق فرانسه روی داد، انتظار کاهش تعداد شرکت‌کنندگان می‌رفت.
یکی از کاربران در گروه فیس‌بوکی با نام La France en Colère یا فرانسه عصبانی روز سه‌شنبه با انتشار مقاله خبری در مورد خستگی نیروهای پلیس و احتمال پیوستن آن‌ها به معترضان جلیقه زرد نوشت که ما در مسیر درست قرار داریم، بیایید تسلیم نشویم.
نقش فیس‌بوک در جنبش جلیقه زردها
سابقه تاریخی اعتراضات سیاسی در فرانسه بسیار قوی است، این اعترضات با یا بدون فیس‌بوک اتفاق می‌افتد؛ اما با رفتن به سمت فیس‌بوک پنجره جدیدی به روی مباحث متمردانه جلیقه زردها باز شده است؛ ضمن آنکه این معترضان خواسته‌های مختلف و برنامه‌هایی گاهی رقابتی دارند. فیس‌بوک حدوداً 35 میلیون کاربر فعال در فرانسه دارد که حدود 52 درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد و حالا با اعتراضات، خوراک عمده این شبکه به تصاویر مربوط به این تظاهرات اختصاص یافته است.
اولیویر کوستا، کارشناس سیاسی بوردو و رئیس مرکز تحقیق در مرکز ملی تحقیقات کارشناسی، می‌گوید: فیس‌بوک همواره به عنوان وسیله‌ای برای سازمان‌های سیاسی به‌کار برده شده است، اما هیچوقت اینچنین برای تقویت یک جنبش اعتراضی درون یک دموکراسی غربی به کار گرفته نشده بود
در هفته‌های اخیر فیس‌بوک منجر به آن شده که بسیاری از شهروندان طبقه متوسط، از جمله پرستاران، رانندگان کامیون و صاحبان کسب و کارهای کوچک، به فعالین و موثرین جلیقه زرد بدل شوند. بر اساس داده‌های بدست آمده از کرواد تنگل، که فعالیت‌های روی شبکه فیس‌بوک را رصد می‌کند، ویدئوهای برخی از این افراد که با استفاده از موبایل تهیه شده و برای دیگران اعتراضات را گزارش می‌کنند، بازدید‌هایی بیش از سه میلیون نفر را ثبت کرده‌اند.
اما داده‌های غلط هم به وفور در این شبکه‌ها به چشم می‌خورد که منجر به خشم و ناراحتی بیشتر مردم می‌شود. بعد از تیراندازی تروریستی در استراسبورگ، که در آن یک فرد مسلح اقدام به کشتن سه نفر و زخمی کردن 11 نفر دیگر در یک بازار کریسمس کرد، برخی از گروه‌های فیس‌بوکی به اشتباه دولت ماکرون را مسئول حمله به معترضان بر شمردند، مسئله‌ای که باعث شد برخی گروه‌ها اقدام به بستن موقتی کامنت‌های خود کنند. یکی از کاربران روز سه‌شنبه نوشت: تیراندازی در استرانسبورگ، دسیسه دولت برای ترساندن جلیقه زردها. این پست بعداً پاک شد.
غول بی‌افسار
میرالس که ماه گذشته ادمین گروه فرانسه خشمگین شد، می‌گوید او بارها تلاش کرده محتویات خیلی افراطی را از گروه فیس‌بوک پاک کند، اما این کار بسیار دشوار است، چرا که فعالیت‌ها خیلی سریع انجام می‌شوند و مطالعه همه آن‌ها زمان بر است.
حجم پست‌هایی که در گروه‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود و افرادی که به طور گسترده اقدام به پاسخگویی به کامنت‌های یکدیگر می‌کنند و عملاً ساعت‌های گسترده‌ای از زندگی خود را در این شبکه‌ها می‌گذرانند و با انتشار افکارشان به تفکرات مردم جهت می‌دهند، کار مدیران گروه‌ها را سخت‌تر کرده است.
او می‌گوید: تئوری‌های دسیسه بسیاری در این گروه‌ها منتشر می‌شود که باعث شرمساری است. ما هر روز به مدیران و واسطه‌های بیشتر برای مدیریت این گروه‌ها نیاز داریم. کار قدری پیچیده است.
بر اساس داده‌های بدست آمده از کرواد تنگل، که فعالیت‌های روی شبکه فیس‌بوک را رصد می‌کند، ویدئوهای برخی از افراد که با استفاده از موبایل تهیه شده و برای دیگران اعتراضات را گزارش می‌کنند، بازدید‌هایی بیش از سه میلیون نفر را ثبت کرده‌اند
پس از افزایش خشم نسبت به مالیات‌های بالا، میرالس در ماه اکتبر (مهر - آبان) به جنبش جلیقه زرها پیوست. او می‌گوید همزمان با افزایش تمایلات برای شرکت در اعتراضات رو به رشد، به گروه فرانسه خشمگین پیوست تا به صورت داوطلبانه به رصد سیل پست‌هایی که در این گروه منتشر می‌شد، کمک کند. در طی چند هفته او به یکی از هشت مدیر این گروه بدل شد که روزانه برای پاسخ دادن به سوالات فعالان همسو و مطالعه نظرات افراد، ساعت‌ها وقت می‌گذارد.
رسانه‌های نا مطمئن
استیون لبی، 31 ساله پدری از شهر اوت سووآ در کوه‌های آلپ که همیشه در خانه ساکن است و به صورت داوطلبانه در کنار میرالس مدیریت گروه را برعهده دارد، می‌گوید که بسیاری از معترضین به دلیل عدم اعتماد گسترده به رسانه‌های اصلی، به فیس‌بوک به عنوان منبع اخبار رجوع می‌کنند. هیچ جای دیگری نیست که ما بتوانیم این حجم از اطلاعات را بدون آنکه سانسور شود منتشر کنیم. به محض آنکه اطلاعاتی را به اشتراک می‌گذاریم، فیس‌بوک آن را منتشر می‌کند و هیچ تحریف رسانه‌ای رخ نمی‌دهد.
اما گسترش شایعات و پست‌های گمراه‌کننده در فیس‌بوک در ارتباط با اعتراضات منجر به نگرانی مقامات شده و اینکه این سایت افزایش شعله‌های خشم مردم را به دنبال داشته و مقامات را برای یافتن راهکار حل بحران دچار مشکل کرده است. جدای از اطلاعات غلط که در مورد تیراندازی‌های استراسبورگ منتشر شد، جلیقه زردها هفته گذشته پست‌های گمراه کننده‌ای را نیز در ارتباط با امضای یک بسته مهاجرت از سوی ماکرون در مراکش برای سازمان ملل متحد، منتشر کردند و عنوان کردند که این بسته حاکمیت فرانسه را تحت قیومت سازمان ملل قرار می‌دهد. تصاویری غلط از نیروهای پلیس و ارتش در حال حمایت از تظاهرکنندگان نیز هزاران بار در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.
گسترش شایعات و پست‌های گمراه‌کننده در فیس‌بوک در ارتباط با اعتراضات منجر به نگرانی مقامات شده و اینکه این سایت افزایش شعله‌های خشم مردم را به دنبال داشته و مقامات را برای یافتن راهکار حل بحران دچار مشکل کرده است
در شبکه اجتماعی توئیتر و پیام‌رسان تلگرام نیز، معترضان ویدئوهایی از خودروهای ارتش فرانسه با ادعای اشتباه اینکه برای زیرگرفتن معترضان به کارگرفته می‌شد، منتشر کردند.
فیس‌بوک که خود با اتهام انتشار اطلاعات غلط و تحریف انتخابات مواجه است، راهنماهایی را برای تشخیص اطلاعات غلط منتشر کرده و گفته است که با سازمان‌های بررسی واقعیت در فرانسه شروع به همکاری کرده است.
این شرکت در بیانیه‌ای اظهار داشت: اخبار غلط جایی در فیس‌بوک ندارد و ما تلاش خود را برای جلوگیری از انتشار اطلاعات غلط در این شبکه و همچنین آموزش مردم برای تشخیص و مخابره این نوع از محتوی دو برابر کردیم.
توئیتر از اظهار نظر در این مورد امتناع کرد و تلگرام هم پاسخی به سوالات نداده است.
نگرانی رهبران جنبش
انتشار داده‌های غلط برخی از رهبران برجسته جنبش جلیقه زردها را از تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر اعتراضات، نگران کرده است.
اینگرید لواواسیر، 32 ساله پرستاری در شهر نرماندی، که به سخن‌گویی برای جنبش بدل شده است می‌گوید: من از اینکه نقش تقویت کننده را به فیس‌بوک بدهیم، مطمئن نیستم. در بسیاری از گروه‌ها اختیار، از دست مدیران آن‌ها درآمده است.
اولیویر کوستا، کارشناس سیاسی بوردو و رئیس مرکز تحقیق در مرکز ملی تحقیقات کارشناسی، می‌گوید: فیس‌بوک همواره به عنوان وسیله‌ای برای سازمان‌های سیاسی به‌کار برده شده است، اما هیچوقت اینچنین برای تقویت یک جنبش اعتراضی درون یک دموکراسی غربی به کار گرفته نشده بود. در حالی که به دنبال امتیازات دولت، حجم اعتراضات جلیقه زردها در دو هفته گذشته کاهش چشم‌گیری داشته است، اما به گفته کوستا، این تجربه، الگویی برای فعالیت‌های آتی ایجاد می‌کند.
به گفته کوستا، چنین حجم اعتراضاتی برای خود جلیقه زردها هم سرگیجه می‌آورد؛ آن‌ها تصور نمی‌کردند که چنین جنبشی ایجاد کنند و دولت را وادار به سازش کنند.
افراد حاضر در این جنبش می‌گویند که قدرت شبکه‌های اجتماعی به قدری است که ارزش دارد این اشتباهات را تحمل کنیم.
میرالس می‌گوید: تشخیص اینکه فیس‌بوک وسیله است، یا تهدید و یا یک سلاح، بسیار دشوار است. اما امروز هیچ جلیقه زردی را نمی‌توان بدون فیس‌بوک تصور کرد.
دیدگاه تان را بنویسید