هدف‌گذاری آتی در خاورمیانه و شمال‌آفریقا

فرشاد گلزاری

«در ماه ژانویه گذشته، من همانند خیلی از شهروندان اسرائیل، از حملات جنایتکارانه پهپادی علیه کشور زیبایتان شوکه شدم. اسرائیل علیه هر حمله تروریستی، در کنار شماست و با شماست. متاسفانه دارای تجربه بسیار طولانی در این زمینه هستیم. می‌دانیم احساس شما چیست و می‌دانیم کدام کشور عامل این حملات است، اما اسرائیل می‌داند چگونه و با چه وسایل و ابزاری باید به این حملات جواب بدهد».

این اظهارات در واقع یک سیاهه مکتوب علیه تهران نیست که در توئیتر یا فضای مجازی منتشر شده باشد، بلکه سخنان یائیر لاپید، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی است که اخیراً در دیدار با عبدالله بن‌زاید، وزیر امور خارجه امارات در سرزمین‌های اشغالی مطرح کرده است. شاید بسیاری از خوانندگان این متن و حتی برخی تحلیلگران داخلی این اظهارات را یک موضع‌گیری تکراری یا بی‌پایه و اساس بخوانند و اساساً آن را تکرار مکررات قلمداد کنند که البته جای تعجب هم ندارد! مساله اینجاست که در شرایط فعلی منطقه، سفر وزیر خارجه امارات به اسرائیل یک امر عادی و یک عرف دیپلماتیک نیست و به نظر می‌رسد که از قبل تمام عوامل همانند قطعات پازل کنار هم چیده شده است.

سفر عبدالله بن‌زاید از چهارشنبه هفته گذشته 14 سپتامبر آغاز شده است و بر اساس اخبار موجود قرار بر این بوده که این سفر 5 روز به طول بینجامد. او شامگاه چهارشنبه وارد تل‌آویو شد و یائیر لاپید، نخست‌وزیر اسرائیل به استقبال او رفت. منابع عبری اعلام کرده‌اند که وزیر انرژی، مشاور امنیت ملی، رئیس دفتر نخست‌وزیر، مدیرکل وزارت خارجه و سفیر اسرائیل در امارات از جمله حاضران در این دیدار بودند و داستان از آنجایی شروع می‌شود که لاپید در بدو ورود و کمی پس از دیدارش با بن‌زاید مستقیماً به حملات پهپادی انصارالله یمن به امارات اشاره و اعلام می‌کند که راه مقابله با این موضوع را تل‌آویو به خوبی آموخته است.

اینکه لاپید هیچ نامی از ایران در این‌باره نمی‌برد ولی به صورت علنی و عریان مقابله با این حملات را مورد اشاره قرار می‌دهد به نوعی نشان‌دهنده این است که او و تیمش قرار بوده تا محور اصلی گفت‌وگوها با مقامات امارات را بر ایران متمرکز کنند که این اقدام هم صورت گرفته است.

فارغ از اینکه نخست‌وزیر اسرائیل یک تورات ترجمه شده به عربی را به وزیر خارجه امارات هدیه داد، باید توجه داشت که دیدارهای بن‌زاید با مقامات اسرائیلی در عالی‌ترین سطح انجام شده و استقبالی نادر از یک مقام کشور عربی را شاهد هستیم. به عنوان مثال وزیر خارجه امارات در شهر قدس با اسحاق هرتزوگ و همسرش به صرف ناهار در اقامتگاه شخصی او دیدار و گفت‌وگو کرد. چندی بعد هم خبرگزاری رسمی امارات از دیدار عبدالله بن‌زاید با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر پیشین رژیم صهیونیستی خبر داد. نتانیاهو نیز پس از این دیدار در توئیتی مدعی شد که توافقنامه‌های عادی‌سازی چهره خاورمیانه را به طور کامل تغییر داده است.

شاید بسیاری سفر رئیس‌جمهوری مصر به دوحه را در راستای حواشی سیاسی جام جهانی 2022 قطر بدانند؛ اما رفت و آمدهای اینچنینی آن هم در شرایط فعلی منطقه و جهان نمی‌تواند عادی تلقی شود

تحرک دیپلماتیک جدید اسرائیل در منطقه

شاید آنچه در باب سفر عبدالله بن‌زاید به اسرائیل باید موردنظر قرار بگیرد این باشد که در حال تحکیم روابط کشورش با تل‌آویو است و او هم صرفاً همانند تمام وزرای خارجه نماینده حاکمیت برای پیگیری سیاست‌ خارجی و روابط دوجانبه است. این تحلیل از حیث شکلی کاملاً درست است اما باید توجه داشت که در مورد این سفر چند موضوع به موازات و چند محور در پشت صحنه در حال رخ دادن است. همه دنیا می‌دانند که تل‌آویو از عادی‌سازی روابطش با کشورهایی مانند امارات، مراکش، بحرین و سودان در پوست خود نمی‌گنجد و به تفسیری دیگر آنها توافق ابراهیم را نوعی مجرا برای نفس کشیدن و فرار از انزوای منطقه‌ای می‌دانند.

بر همین اساس آمدن بن زاید به تل‌آویو آنهم در دومین سالروز امضای توافق ابراهیم برای تل‌آویو هم جنبه تبلیغاتی دارد و هم اینکه به موازات آن یکسری از پروژه‌های تل‌آویو در عالم سیاست خارجی دنبال می‌شود. به عنوان مثال همزمان با این سفر و درست در زمانی که بن‌زاید در اسرائیل مشغول دیدار با مقامات تل‌آویو است،‌ مکتوم بن بطی آل مکتوم، مدیر دفتر وزارت امور خارجه امارات در دبی، استوارنامه لیرون زسلانسکی، سرکنسول اسرائیل در دبی و شیخ‌نشین‌های شمالی امارات متحده عربی را دریافت کرد. ‌به عبارت دیگر اسرائیلی‌ها دقیقاً صبر کرده بودند تا بن‌زاید به تل‌آویو بیاید تا آغاز به کار سرکنسول خودشان را به صورت رسمی در این حال و هوا به سمع و نظر دنیا برسانند.

درست در زمانی که بن‌زاید در اسرائیل مشغول دیدار با مقامات تل‌آویو بود،‌ مدیر دفتر وزارت امور خارجه امارات در دبی، استوارنامه سرکنسول اسرائیل در دبی و شیخ‌نشین‌های شمالی امارات متحده عربی را دریافت کرد که نشان از هماهنگی‌های دوجانبه به موازات این سفر داشت

از سوی دیگر باید توجه داشت که برجام و گفت‌وگوهای ایران با طرفین در روزهای اخیر با فراز و فرودهای زیادی روبرو بوده است و به نظر می‌رسد که اسرائیل از تعلل طرفین برای امضای نهایی برجام به نفع خود استفاده و حالا تحرکات دیپلماتیک خود را فعال کرده است.

نمونه دیگر این موضوع را باید سفر آتی اسحاق هرتزوگ، رئیس‌ رژیم صهیونیستی به بحرین دانست. او روز شنبه و دقیقاً همزمان با گشت و گذار بن‌زاید در تل‌آویو اعلام کرد که ماه‌های آینده به عنوان میهمان حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین به این کشور سفر خواهد رفت تا راه‌های جدید ارتقای همکاری دو طرف را بررسی کند. هرتزوگ پس از ستودن نقش عبدالله بن‌زاید در عادی‌سازی روابط، او را مرد صلح توصیف کرد و از عادی‌سازی با سودان سخن گفت. اینکه او از سودان حرف می‌زند به این دلیل است که پرونده توافق عادی‌سازی روابط با این کشور همانند بحرین و مراکش یا امارات پیش نرفته و آنگونه که تل‌آویو می‌خواهد علنی نشده است که به نظر می‌آید این موضوع هم به زودی در دستور کار اسرائل قرار خواهد گرفت.

در این میان یک اتفاق مهم دیگر هم رخ داده است که می‌تواند نشانه‌های تغییرات جدید در منطقه باشد و آنهم سفر رئیس جمهوری مصر به قطر است. قبل از سفر عبدالله بن‌زاید به اسرائیل الجزیره اعلام کرد که عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر در اولین سفر رسمی خود به دعوت تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر و برای نخستین‌بار وارد

دوحه شد.

شاید بسیاری این سفر را در راستای حواشی سیاسی جام جهانی 2022 قطر بدانند اما آنچه مهم خواهد بود این است که رفت و آمدهای اینچنینی آن هم در شرایط فعلی منطقه و جهان نمی‌تواند عادی تلقی شود. حال باید دید پیامدهای سفر بن‌زاید برای تهران و منطقه چه خواهد بود؛ چراکه دقیقاً یک روز قبل از این سفر، سیف محمد عبید الزعابی، سفیر امارات در ایران بعد از ۷ سال به تهران بازگشت و به صورت رسمی فعالیت خود را در نمایندگی کشور ما مجددا آغاز کرد!