مولداوی؛ مدارِ جدید تنش روسیه و اوکراین

فرشاد گلزاری

 جنگ اوکراین حالا وارد دوران جدیدی شده است. بر اساس اسناد و تحلیل‌های موجود در محافل غرب و شرق، روسیه به دنبال آن بود تا بتواند پلان اول خود را در این میان اجرایی کند که در نهایت منظور از عملیاتی کردن آن، تسخیر کی‌یف و مناطق شمالی بود. در این میان غربی‌ها و به خصوص مجموعه شرقی ناتو (بالتیک) طی هفته‌های گذشته و از ابتدای حمله نظامی به اوکراین، به صورت مستقیم دو اقدام را در دستور کار قرار دادند که منجر به تغییر تاکتیک نظامی روس‌ها شد. اقدام اول روانه کردن میلیاردها دلار تسلیحات انفرادی و همچنین برخی از تسلیحات سنگین به کی‌یف بود و اقدام دوم هم ارائه اطلاعات نظامی به ارتش اوکراین. ناتو با ارائه مختصات و مناطق دپوی تسلیحات و همچنین مسیرِ حرکت ستون‌های زرهی و ادوات روسیه به اوکراین باعث شد تا اوکراینی‌ها بتوانند روس‌ها را متوقف و به عقب‌نشینی وادار کنند؛ چراکه اساساً ارتش این کشور دسترسی به ماهواره و دیگر تجهیزات جنگ الکترونیک نداشته و ندارد و صرفاً ناتو به آن در جهت ضربه زدن به روسیه یاری رسانده است. در این میان باید توجه کرد که همین دو مولفه موجب شد تا اوضاع برای روسیه از حیث میدانی با مشکل و موانع جدی روبرو شود و در نهایت حالا «پلان بی» یا نقشه جایگرین توسط رئیس‌جمهوری روسیه طرح شده است. این نقشه به زعم بسیاری از کارشناسان داخلی صرفاً محدود به شرق اوکراین می‌شود، اما آرام آرام صداهایی به گوش می‌رسد که نشان می‌دهد اوضاع به سمت و سوی دیگر در حال میل کردن است. توجه داشته باشید که روسیه در سال 2014 میلادی و زمانی که جزیره استراتژیک کریمه را به خاک خود الحاق کرد و تاتارستانی‌های مقیم این جغرافیا به همه‌پرسی رای مثبت دادند، همه فکر می‌کردند که دیگر تنش تمام شده است، اما واقعیت این است که در این میان دو منطقه لوهانسک و دونتسک هم در دست جدایی‌طلبان وابسته به روسیه در شرق اوکراین باقی ماند. حالا و در شرایط کنونی روس‌ها از همان ابزار خود، یعنی استقرار در شرق اوکراین به نفع خود استفاده کرده و در حال پیشروی از این ناحیه هستند. به عنوان مثال اشغال بندر ماریوپل در همین راستا شکل گرفته و بر اساس داده‌هایی که از پیشروی روس‌ها موجود است، می‌توان به این تحلیل رسید که هیچ عقب‌نشینی از جانب مسکو در اوکراین انجام نخواهد شد. واقعیت غیرقابل انکار این است که پوتین تا زمانی که یک پیروزی قابل اتکا به دست نیاورد از این سرزمین عقب نمی‌نشیند و در این میان ایالات متحده و متحدانش در ناتو هم این موضوع را درک کرده‌اند. بر همین اساس غرب در حال تجدید ساختار نظامی اوکراین است. روز گذشته (شنبه) روزنامه هیل به نقل از جان کربی، سخنگوی پنتاگون به خبرنگاران اعلام کرد که آمریکا آموزش نیروهای اوکراینی برای کار با سیستم‌های توپخانه و رادارهای هویتزر را در تاسیسات نظامی آمریکا در آلمان آغاز کرده است. او گفت که این تلاش‌ها آموزش‌های اندک توپخانه‌ای را که در جای دیگر به تعداد کمی از سربازان اوکراین داده شده است، مبنا قرار خواهد داد و همچنین شامل تمرین سامانه‌های راداری و خودروهایی زرهی است که آمریکا اخیرا وعده‌شان را به کی‌یف داده بود و بر همین اساس گارد ملی فلوریدا که پیش از آغاز حمله روسیه به اوکراین نیز مشغول آموزش نیروهای اوکراینی بود، مسئول این آموزش‌ها شده است.

اظهارات مقامات روسیه از جمله شخص ولادیمیر پوتین مبنی بر اینکه «حمایت از روس‌تباران در هر جای جهان رسالت کرملین است»، این گمانه را تقویت می‌کند که جنگ احتمال دارد به سمت مولداوی برود

مولداوی و تنش جدید غرب و شرق!

میزان خسارت وارد شده از سوی روسیه به زیرساخت‌های اوکراین، حدود 500 میلیارد دلار برآورد شده که اگر این میزان به صورت نقد به کی‌یف داده شود، بازسازی آن حداقل حدود 25 تا 30 سال طول می‌کشد

اینکه آلمان‌ها و همچنین ایالات متحده چرا در حال ارسال ادوات و تسلیحات سنگین به اوکراین هستند و به آنها برای استفاده از این ابزارآلات نظامی آموزش می‌دهند، دلایل متفاوتی دارد اما مهمترین‌ این علل بحث ضربه به عمق روسیه با تخریب بالا است. توجه داشته باشید که میزان خسارت وارد شده از سوی روسیه به زیرساخت‌های اوکراین، حدود 500 میلیارد دلار برآورد شده که اگر این میزان به صورت نقد به کی‌یف داده شود، بازسازی آن حداقل حدود 25 تا 30 سال طول می‌کشد؛ چراکه زیرساخت‌ها از بین رفته است. در این شرایط غربی‌ها هم به دنبال ضربه زدن به مسکو و هزینه‌تراشی هستند اما آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که اخیراً مولداوی به مدارِ تنش میان روسیه و اوکراین و حتی حامیان هر دو طرف تبدیل شده است. این تنش زمانی شروع شد که مقامات دولت خودمختار ترانس نیستریا (واقع در شرق مولداوی)  هفته گذشته از وقوع چندین انفجار و حمله در این منطقه خبر دادند. ستاد امنیتی در تریاسپول (مهمترین شهر این منطقه) بعلاوه برج‌های فرستنده رادیویی دوران اتحاد جماهیر شوروی که از آن برای پخش خبرها به زبان روسی استفاده می‌شود و همچنین یک یگان نظامی در پارکانی (روستایی در کنار تریاسپول) از جمله مکان‌هایی هستند که مورد حمله قرار گرفتند. این منطقه که در همسایگی اوکراین قرار دارد در حال حاضر یک دولت خودخوانده به حساب می‌آید و واحد پول و نیروهای امنیتی مخصوص به خود را دارد ولی هرگز از سوی جامعه بین‌الملل به رسمیت شناخته نشده است. در این میان رستم مینکایف، یک مقام ارشد نظامی روسیه هفته گذشته و پیش از انفجارها گفته بود که نیروهای روسیه قصد دارند کنترل کامل جنوب اوکراین را به دست بگیرند و خاطرنشان کرد که چنین اقدامی یک کریدور زمینی میان روسیه و ترانس نیستریا ایجاد خواهد کرد. این اظهارات باعث اعتراض مولداوی و احضار سفیر روسیه در مولداوی شد. بر همین اساس اظهارات پیشین مقامات روسیه از جمله شخص ولادیمیر پوتین مبنی بر اینکه «حمایت از روس‌تباران در هر جای جهان رسالت کرملین است»، این گمانه را تقویت کرد که جنگ به سمت مولداوی برود. حالا جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرده که اتفاقات گزارش شده چند روز اخیر در منطقه ترانس‌نیستریا برای امنیت و ثبات مولداوی خطرناک هستند و اتحادیه اروپا از تمامی بازیگران مسئول می‌خواهد از بی‌ثبات کردن اوضاع اجتناب کنند. بورل همچنین بار دیگر بر حمایت اتحادیه اروپا از تمامیت ارضی و استقلال مولداوی در چارچوب مرزهایی که به صورت بین‌المللی به رسمیت شناخته شده‌اند و با در نظر گرفتن یک جایگاه ویژه برای منطقه ترانس‌نیستریا تاکید کرد. اینکه بورل بر جایگاه ویژه منطقه ترانس‌نیستریا اشاره می‌کند در واقع نشان‌ می‌دهد که او نمی‌خواهد اوضاع از این روند خارج شود و شاهد یک درگیری دیگر باشد؛ چراکه غرب شاید توان جلوگیری از این موضوع را نداشته باشد. حال باید دید که هراس آنها از درگیری در مولداوی می‌تواند جنگی مانند اوکراین را از طریق تحریک روسیه به وجود بیاورد یا اینکه یک سناریوی جدید از سوی مسکو با محوریت مولداوی مطرح می‌شود که می‌تواند غرب را شگفت‌زده کند.