شانزه لیزه در آتش

سیدمحمد میرزامحمدزاده

روز شنبه (سوم آذر ماه)، در خیابان شانز‌لیزه پاریس، فریادهای «ماکرون استعفا بده» و «ماکرون برو گم شو» صدای ماشین‌های آب‌پاش و گازهای اشک‌آور را خفه کرده بود. پلیس در تلاش بود تا معترضان جنبش موسوم به «جلیقه زردها» را از اطراف کاخ ریاست‌جمهوری در خیابان شانز‌لیزه پراکنده کند.

جنبش‌های اعتراضی در فرانسه می‌آیند و می‌روند، اما این جنیش که در اینترنت بنا نهاده شده، متفاوت است. این جنبش مردم‌نهاد گسترده که از مناطق غیر شهری و فراموش شده فرانسه شروع شد، به یکی از چالش‌های جدی دولت حامی کسب و کار امانوئل ماکرون از سوی مخالفان سیاسی و حتی بسیاری از طرفداران وی بدل شده است.

روز شنبه هزاران به اصطلاح جلیقه زرد، که نامشان را به دلیل جلیقه‌های شبرنگی گرفته‌اند که بر اساس قانون، همه رانندگان فرانسوی باید در ماشین خود داشته باشند، برای دومین آخر هفته متوالی به‌منظور اعتراض به افزایش مالیات سوخت و در مجموع ابراز نارضایتی از فشار مالی به خیابان‌ها ریختند. گفتنی است فرانسه بیشترین دریافت کننده مالیات در بین کشورهای اروپایی است و مالیات، 45 درصد از درآمد ناخالص ملی را به خود اختصاص می‌دهد.

البته تعداد اعتراض کنندگان نسبت به هفته پیش کاهش چشم‌گیر چند صد هزار نفری داشت و به تخمین پلیس نزدیک به هشت هزار نفر در پاریس و بیش از 80 هزار نفر در سراسر فرانسه در این روز به خیابان‌ها ریختند. اما در اعتراض این روز، معترضان بیشتر بر روی اهداف نمادین تمرکز داشتند: پایتخت و شخص ماکرون.

ابری از دود و گاز، سراسر شانزلیزه را فرا گرفته بود، پلیس درگیر با اعضایی از معترضان بود که اقدام به سنگ‌پراکنی به سوی مأمورین می‌کردند؛ در حالی که معترضین این جنبش اصرار دارند، این افراد با آن‌ها نیستند.

معترضان فقط خواهان پایان دادن به شرایط کنونی هستند. یکی از آن‌ها با اشاره به برنامه دولت برای کاهش استفاده از خودرو با افزایش مالیات سوخت گفت: چرا ما باید هزینه تأمین پروژه‌های آن‌ها را بر عهده بگیریم؟ به عقیده بسیاری از معترضان، آن‌ها اهداف زیست‌محیطی دولت را زیر سوال نمی‌برند، اما نجات خودشان اهمیت بیشتری دارد. به نظر می‌رسد این جنبش رهبری ندارد و احزاب اپوزوسیون در فرانسه به دنبال کنار آمدن با آن هستند.

دومنیک رینی، یک دانشمند سیاسی در ساینسزپرو با اشاره به ضعف سازمانی معترضان گفت: این آماتور بودن نشانه بحران در سیستم سیاسی فرانسه است. از زمان به روی کارآمدن ماکرون، این موثرترین اتفاق بوده است؛ یک بحران عمیق.

این جنبش خود را به توجه ناخواسته دولت بدل کرده است و به عقیده کارشناسان به زودی به اتمام نمی‌رسد. معترضان روز شنبه از سرتاسر فرانسه آمده بودند و به عقیده بسیاری از آن‌ها که در اینترنت از این اعتراض مطلع شدند، این جنبش دنباله‌رو دیگر جنبش‌ها نیست و تأکید دارند که آنها صرفاً نمی‌توانند دیگر به زندگی ادامه دهند. «من اسباب زندگی یا مردن را ندارم» این شعار یکی از پلاکاردهایی بود که جنیفر هورا آن را حمل می‌کرد، وی که فروشنده‌ای در حومه شهر با قراردادی موقت رو به پایان است، گفت: من 1600 یورو در ماه دریافتی دارم که 550 یورو از آن برای پرداخت اجاره بها می‌رود. حالا من نمی‌دانم چکاری می‌خواهم انجام دهم. به عقیده تحلیل‌گران، بی‌نظمی این جنبش آن را متمایز می‌کند، چیزی که آن را قدرمند و خطرناک برای آقای ماکرون می‌سازد.

رینی، اندیشمند سیاسی گفت: احزاب دولت نمی‌دانستند که سیاست‌های مالیاتی آن ها چنین آشوبی را راه می‌اندازد و این جنبشی است که فکر می‌کند احزاب سیاسی قادر به ارائه راهکار برای آن نیستند و این فرمول پوپولیسم است. وی همچنین گفت که فشار مالیات از سال 2002 تا 2017 رشد 25 میلیارد یورویی سالانه داشته است.

ژان یو کامو، رئیس دیدبان رادیکالیسم سیاسی، در این‌باره گفت: این اولین باری است که یک جنبش از دل شبکه‌های اجتماعی نه با حمایت احزاب سیاسی و اتحادیه‌ها به وجود می‌آید. این جنبش به واقع یک حرکت از نوع پوپولیست است و اعتراضی قوی علیه فرانسه نخبه به شمار می‌رود. این اعتراض علیه سیاست مالیاتی است که محرمانه به شمار ‌می‌رود اما در واقع اعتراض به کاهش قدرت خرید غیرقابل انکار نه فقط قشر کارگر، بلکه حتی طبقه متوسط است.

به عقیده کامو سیاست دولت تاکنون در ارتباط با این اعتراضات مدارا بوده است. تا کنون هیچ مقام رسمی برای پاسخ به سخنگوی خود خوانده این جنبش، که هر روز در تلوزیون ظاهر می‌شود، حاضر نشده است. تنها برخی چهره‌های مالی وعده بازبینی قانون و تخفیف مالیاتی دادند؛ البته این وعده‌ها از سوی معترضان روز شنبه رد شد و وعده‌ها را غیر مرتبط با چالش‌های روزانه خود خواندند.

ماکرون در دیدار با شهرداران فرانسه، در جلسه پرسش و پاسخ، در واکنش به این اعتراضات گفت: این اتفاقات اندکی ناجوانمردانه هستند. آن‌ها هروقت باک خود را پر می‌کنند صورت من را به یاد می‌آورند. یک بحران اخلاقی در جامعه رخ داده است. خطر در عوام‌فریبی محیطی است. من صدای عصبانیت را می‌شنوم، اما نمی‌خواهم آن را در دل عوام‌فریبی بشنوم.

حتی برخی از حامیان ماکرون در مجلس نگران عصبانیت معترضان هستند؛ اما به عقیده آن‌ها ایجاد حزب ماکرون نیز از دل همین اعتراض‌ها بوده است. به گفته توماس مسنیر، معاون پارلمانی در حزب ماکرون: مردم عصبانیت خود را نشان می‌دهند و ما آن را می‌بینیم. مردم منتظر نتیجه هستند و خواهان بهبود زندگی روزانه خود.

به عقیده نیکلاس دمولین، یک ماکرونیست دیگر در مجلس: این جنبش بدون سابقه است و حزب تشخیص خوبی از آن ندارد. وی گفت: ما باید بین این شهروندانی برویم که فکر می‌کنند از دل سیاست کنار گذاشته شده‌اند.

دولت از تعیین سخنگو برای این اعتراضات سر باز زد، اما روز جمعه، بنجامین گریفو به تلوزیون فرانسه گفت که این بحران فراتر از بهای سوخت است، اما نباید جنگ زیست‌محیطی را علیه عدالت اجتماعی قرار دهیم.

در‌ گردهمایی‌بزرگ‌شهرداران فرانسه، نارضایتی‌ها و سردرگمی‌هایی نسبت به واکنش ماکرون به این اعتراضات به چشم می‌خورد. ایزابل هنیکو شهردار یک شهر مرزی گفت: درکی بین ماکرون و جمعیت وجود ندارد، او باید برای مردم توضیح دهد که چه برنامه‌ای دارد.

جسیکا مونیر، 28 ساله، یکی از معترضین که در کارخانه ساعت آلپز فرانسه کار می‌کند گفت: ما گرسنه هستیم و خسته. او که در ماه 970 یورو درآمد دارد گفت: وقتی همه قبض‌هایم را پرداخت می‌کنم، چیزی برای خوردن نمی‌ماند. ما فقط گرسنه‌ایم؛ همین.