سوءاستفاده چین از بحرانی به نام اوکراین!

فرشاد گلزاری

 دیروز (سه‌شنبه) جنگ اوکراین 20 روزه شد. شاید باور سخت باشد اما کشوری که حالا آماج گلوله قرار گرفته، هنوز نمی‌داند که چگونه باید از خود در برابر قدرت‌های سیاسی دفاع کند. جنگی که در اوکراین جریان دارد به زعم بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی و نظامی، یک فرآیند به شدت پیچیده است. دلیل این امر هم وجود بازیگران متعدد در زمینِ بازی اوکراین است. بدون شک اقدام روسیه علیه کی‌یف نمی‌تواند توجیه منطقی از حیث سیاسی داشته باشد، اما روس‌ها سعی می‌کنند با «رنگ‌آمیزی دلایل امنیتی» آنها را به مسائل سیاسی و سرزمینی تبدیل کنند و به دنیا بگویند که دستور حمله به اوکراین درست بوده است. شکی نداریم که این روند نه تنها تحولات شرق اروپا و به صورت کلی قاره سبز یا اوراسیا و قفقار را تغییر می‌دهد، بلکه با اطمینان می‌توان گفت که جهان از 24 فوریه 2022 میلادی وارد یک برهه جدید شده است. شاید برخی‌ این سخنان را در روزهای پایانی سال 1400 «تحلیل عجولانه» بدانند، اما واقعیت صحنه سیاست و اعداد و ارقامی که از اجساد، تعداد تحریم‌ها، ابعاد ویرانی‌ها، صف‌بندی‌های سیاسی - اقتصادی در غرب و غیره طی این 20 روز منتشر شده نشان می‌دهد که حداقل سال 2022 میلادی سالی بسیار سخت از حیث اقتصادی خواهد بود و از حیث سیاسی - امنیتی هم قطب‌بندی‌ها و تغییرات ماهوی در حوزه ژئوپلیتیک و نظم نوین جهانی را شاهد خواهیم بود. بر اساس آنچه طی روز گذشته مخابره شده، بیستمین روز حمله روسیه به اوکراین با ادامه گلوله‌باران شهرهای مهم این کشور از جمله کی‌یف، پایتخت، آغاز شد و تصاویر ویدیویی حاکی از وقوع آتش‌سوزی در یک ساختمان مسکونی در غرب کی‌یف پس از شنیده شدن صدی انفجارهای بزرگ در پایتخت است. این تصاویر اگرچه ممکن است پس از 20 روز تکراری به نظر برسد، اما نشان می‌دهد که هنوز مذاکرات میان طرفین به نتیجه نرسیده است. در این میان شهردار کی‌یف، دیروز (سه‌شنبه) اعلام کرد که تا صبح روز پنجشنبه مقررات منع رفت و آمد در شهر به مدت ۳۶ ساعت به اجرا درخواهد آمد که این اقدام احتمالاً به دلیل تشدید حملات روسیه به کی‌یف خواهد بود. از سوی دیگر گفته شده که خروج غیرنظامیان از طریق گذرگاه امن در ماریوپل ادامه دارد و قرار است امروز (چهارشنبه) ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین برای کنگره آمریکا سخنرانی کند. او پیشتر در مجلس عوام بریتانیا نیز به طور ویدیویی سخنرانی کرده است که به نوعی می‌تواند یک دیپلماسی چند سویه برای تحریک غرب علیه روسیه و اجرایی کردن کمک‌هایشان به کی‌یف قلمداد شود. از سوی دیگر آخرین آمار سازمان ملل متحد نشان می‌دهد شمار افرادی که از زمان آغاز جنگ مجبور به فرار از اوکراین شده‌اند به دو میلیون و ۸۰۰ هزار نفر رسیده است. این مسائل صرفا ً گوشه‌ای از وضعیت فعلی بحران اوکراین به حساب می‌آید. در سوی مقابل اما (با کنار گذاشتن تنش میان روسیه و مجموعه غرب) یک بازیگر وجود دارد که چندان از این وضعیت و به خاک و خون کشیده شدن اوکراین، ناراحت نیست و آن «چین» است.

آمریکا معتقد است چین در حال حمایت تسلیحاتی و اقتصادی از روسیه در بحران اوکراین است؛ به گونه‌ای که سازمان سیا سفر اخیر پوتین به چین برای شرکت در المپیک زمستانی پکن را نوعی هماهنگی میان مسکو و پکن برای سناریوهای بعد از حمله به اوکراین ارزیابی کرده است

زیستن در شکافِ بحران!

همانگونه که توماس فریدمن، ستون‌نویس پرآوازه روزنامه نیویورک تایمز گفته بود، چین می‌تواند برنده اصلی منازعه سیاسی - نظامی روسیه و اوکراین باشد. در این میان چند روزی است که چینی‌ها به تیتر یک اخبار تبدیل شده‌اند و دلیلش هم گرم شدن روابط و نزدیک شدن چین به روسیه است

بدون شک همانگونه که توماس فریدمن، ستون‌نویس پرآوازه روزنامه نیویورک تایمز گفته بود، چین می‌تواند برنده اصلی این منازعه سیاسی - نظامی باشد. در این میان چند روزی است که چینی‌ها به تیتر یک اخبار تبدیل شده‌اند و دلیلش هم گرم شدن روابط و نزدیک شدن چین به روسیه است. در این میان دو روز پیش جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده به سی.‌ان‌.ان گفت که آمریکا معتقد است چین از برنامه‌ریزی روسیه برای اقدام نظامی علیه اوکراین قبل از حمله‌اش به این کشور آگاه بوده، اگرچه پکن ممکن است ابعاد کامل آنچه که برنامه‌ریزی شده بود را درک نکرده باشد. در این میان دیروز (سه‌شنبه) روزنامه گاردین اعلام کرد که یانگ جیچی و جیک سالیوان، مشاور  امور خارجی دولت چین  و مشاور امنیت ملی دولت بایدن در رُم (پایتخت ایتالیا) با یکدیگر دیدار کردند که این دیدار حدود 8 ساعت به طول انجامیده است. در این میان باید توجه کرد که ایالات متحده معتقد است چین در حال حمایت تسلیحاتی و اقتصادی از روسیه در بحران اوکراین است؛ به گونه‌ای که سازمان سیا سفر اخیر پوتین به چین برای شرکت در المپیک زمستانی پکن را نوعی هماهنگی میان مسکو و پکن برای سناریوهای بعد از حمله به اوکراین ارزیابی کرده است. اما در این میان چینی‌ها صرفاً در حال تغییر دادن فضای اذهان عمومی در قضیه اوکراین هستند. به عنوان نمونه ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا دیروز (سه‌شنبه) اعلام کرد که نمی‌گذاریم چین تحریم‌های غرب علیه روسیه را با کمک به مسکو بی‌اثر کند. در مقابل وانگ یی، وزیر امور خارجه چین هم به سرعت اعلام کرد که پکن به نقش سازنده خود درخصوص پیشبرد مذاکرات صلح، کاهش تنش‌ها و جلوگیری از بحران انسانی در اوکراین ادامه خواهد داد. در واقع چین خود را به عنوان یک ناجی معرفی می‌کند اما این است که پکن در حال سوءاستفاده از قطع تنفس اقتصادی - سیاسی روسیه به نفع خود است. اگر به این جمله اعتقاد داشته باشیم که «در سیاست هیچ دوست دائمی و هیچ دشمن دائمی وجود ندارد، بلکه منافع دائمی وجود دارد»، آنوقت می‌توان فهمید که چرا چند رو پیش چند جنگنده نسل جدید چینی مدل جِی10 که به پاکستان تحویل داده شده بود، یکباره توسط اسلام‌آباد رونمایی شد. موضوع دیگر بحث تنش در دریای چین و اقیانوس آرام است. بدون تردید درگیری اوکراین می‌تواند به چین کمک کند تا کمی در جبهه هند و اقیانوس آرام اعتماد به نفس بگیرد و به نوعی آرام شود؛ چراکه این منطقه حیاتی برای رقابت سیاسی و اقتصادی پکن با جهان غرب به شدت اهمیت دارد. از سوی دیگر باید توجه داشت که جمهوری‌های جدا شده از شوروی سابق، عموماً به دلیل اعمال نفوذ مسکو، وابسته به اقتصاد روس‌ها هستند. به عنوان مثال بخش اعظمی از درآمد قزاقستان از طریق صادرات نفت این کشور تامین می‌شد که روس‌ها مسئول فروختن آن بوده‌اند. حالا که خودِ روسیه تحریم است، جمهوری‌های جدا شده از شوروی سابق مانند تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان، قزاقستان، مغولستان و غیره خود را در خطر می‌بینند. از منظری دیگر هم باید توجه داشت روسیه زمانی که تلاش می‌کند با چین در مورد معاملات و توافق‌نامه‌ها مذاکره کند، خود را از نظر چانه‌زنی در موقعیتی نازل خواهد یافت و این دقیقاً به نفع چین است. جالب اینجاست که همزمان با بحران اوکراین، تعداد کشتی‌های کانتینری که در نزدیکی چینگ‌دائو، یکی از بزرگ‌ترین بنادر چین منتظر ماندند همچنان در حال افزایش است؛ چراکه چین سیاست‌های مقابله با «کووید صفر» را دو برابر کرده و در همین راستا نرخ حمل‌ونقل کانتینری در بنادر چین افزایش یافته است. این دقیقاً سوءاستفاده چند جانبه چین از بحرانی است به نام اوکراین!