خط‌ونشان برنده صلح نوبل برای ملل متحد!

فرشاد گلزاری

از سال گذشته که تنش میان دولت اتیوپی به رهبری آبی احمد و اقلیم تیگرای که در شمال این کشور قرار دارد، بیشتر شد، شاهد حوادث عجیب و غریب و البته دلخراش بودیم. تعداد کشته‌ها طی سال‌ 2021 میلادی به شدت افزایش پیدا کرد و بارها سازمان ملل در اینباره هشدار داد، اما باز هم درگیری میان دو طرف به قوت ادامه پیدا کرد و اوضاع نابسامان شد. در این میان علاوه بر کشته شدگان دو طرف (نظامیان و غیرنظامیان) هزاران نفر از شهروندان اتیوپی و به خصوص کسانی که در اقلیم تیگرای و اطراف آن زندگی می‌کردند آواره و بی‌خانمان شدند و دنیا شاهد موج جدید کوچ اجباری در این کشور بود که حالا به بالاترین سطح خود رسیده است. در این میان حتی گزارش شده که حمله هوایی به اردوگاه آوارگان اریتره در شمال اتیوپی از سوی دولت انجام شده و این موضوع واکنش‌های زیادی را دربرداشته است. در این راستا فیلیپو گراندی، کمیسر عالی امور پناهندگان سازمان ملل، اعلام کرد که «ما به شدت از کشته شدن سه آواره اریتره‌ای از جمله دو کودک در حمله هوایی به اردوگاه آوارگان در شمال اتیوپی ناراحت هستیم، اما براساس اطلاعاتی که ما دریافت کرده‌ایم چهار آواره دیگر نیز زخمی شده‌اند اما خوشبختانه حالشان خوب است.» این دقیقاً همان نابسامانی است که در اتیوپی رخ داده و حالا دامان غیرنظامیان را گرفته و هیچکس هم به داد آنها نمی‌رسد. در این میان ایالات متحده بیش از هر کشور دیگر پیگیر این پرونده است که البته آن هم به دلیل منافعی است که این کشور در اتیوپی و شاخ آفریقا دارد. اوایل ژانویه سال جاری میلادی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که قرار است جفری فلتمن، فرستاده این کشور در اتیوپی با برخی مسئولان عالی‌رتبه دولتی دیدار و افق‌های مذاکرات صلح را بررسی کنند. در واقع این سفر پس از آن مطرح شد که نیروهای تیگرای عقب‌نشینی خود را به داخل این اقلیم در شمال اتیوپی اعلام کردند؛ به گونه‌ای که این عقب‌نشینی امید به آغاز مذاکرات صلح در اتیوپی را پس از ۱۳ ماه درگیری زنده کرد. این سفر اگرچه به گفته بسیاری از ناظران توانست نتایج خوبی را ثبت و ضبط کند، اما به نظر می‌آید که فرستاده ویژه آمریکا به اتیوپی چندان موفق عمل نکرده است؛ چراکه این سفر صرفاً جنبه دیپلماتیک داشته و در اصل نتوانسته اوضاع را به سمت بهبود پیش ببرد. در این میان البته گزارش دیده‌بان حقوق بشر هم بسیار مهم است. دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی اعلام کرد که دولت اتیوپی هزاران تن از ساکنان اقلیم تیگرای را هنگام بازگشت به اتیوپی به شکل غیرقانونی بازداشت کرد. این دیده‌بان در گزارش خود اعلام کرد که مصاحبه‌هایی را با تیگرایی‌هایی که بر اساس توافق اتیوپی و عربستان از دسامبر ۲۰۲۰ تا سپتامبر ۲۰۲۱ از عربستان اخراج شدند، انجام داده است. در این گزارش تاکید شده که تیگرایی‌ها به محض ورودشان به خاک اتیوپی بازداشت شدند. همچنین به برخی از آنها که هویتشان در مسیرها و یا فرودگاه‌ها شناسایی شدند، اجازه بازگشت به تیگرای داده نشده و آنها به بازداشتگاه‌ها منتقل شدند که در اصل باید آن را نوعی ممانعت از حق در شرایط جنگی که حقوق بشردوستانه بر آن ناظر بوده، بدانیم.

سخنگوی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل اعلام کرد که از ابتدای سال جاری میلادی (2022) در پی حملات هوایی به منطقه تیگرای دست کم ۱۰۸ غیرنظامی کشته و ۷۵ تن دیگر زخمی شدند و این به معنای بروز یک فاجعه در اتیوپی است

حمله «آبی احمد» به سازمان ملل

ایالات متحده بیش از هر کشور دیگر پیگیر پرونده اتیوپی بوده که البته آن هم به دلیل منافعی است که این کشور در اتیوپی و شاخ آفریقا دارد، اما نماینده واشنگتن در پرونده اتیوپی هم نتوانسته کاری از پیش ببرد و درگیری کمابیش ادامه دارد

این مسائل به خوبی نشان می‌دهد که هنوز برای اظهارنظر در مورد وضعیت نهایی اتیوپی و راهبردهای دولت این کشور در قبال اقلیم تیگرای، زود است و باید منتظر باشیم و ببینیم چه اتفاقی رخ خواهد داد. اما در این میان آمارهایی وجود دارد که نمی‌گذارد در مورد تحولات اتیوپی کاملاً بی‌طرف و ساکت باشیم و آن هم ممانعت از رسیدن کمک‌های ملل متحد به اقلیم تیگرای است. چندی پیش سخنگوی برنامه جهانی غذا وابسته به سازمان ملل اعلام کرد که اتیوپی به دلیل نبود غذا و سوخت در آستانه یک فاجعه انسانی است. در همین راستا، سازمان ملل اعلام کرد که اقلیم تیگرای تحت محاصره واقعی قرار گرفته است و این مسأله منجر به ممانعت از ورود کمک‌های بشردوستانه به این منطقه می‌شود. به موازات این مسائل، الیزابت تروسل، سخنگوی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل در جریان کنفرانسی مطبوعاتی خاطرنشان کرد از ابتدای سال جاری میلادی (2022) در پی حملات هوایی به منطقه تیگرای که احتمال دارد توسط نیروهای هوایی اتیوپی انجام شده باشد، دست کم ۱۰۸ غیرنظامی کشته و ۷۵ تن دیگر زخمی شدند. سخنگوی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل همچنین تصریح کرد که ارتش اتیوپی حملات متعددی انجام داده است که از جمله آنها هدف قرار دادن یک دستگاه اتوبوس، فرودگاه و اردوگاه آوارگان است که در نتیجه حمله به اردوگاه پناهجویان دست کم ۵۹ تن کشته شدند. در همین راستا او معتقد است که دولت اتیوپی مانع رسیدن کمک به دست غیرنظامیان می‌شود، اما از سوی دیگر، دولت اتیوپی به صورت مستقیم «جبهه مردمی برای آزادسازی تیگرای» را به ممانعت از ارسال کمک‌های بشردوستانه به اقلیم تیگرای متهم کرد که از بیش از یک سال پیش شاهد درگیری مسلحانه است. اما این اظهارات سخنگوی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل گویا به ذائقه نخست‌وزیر اتیوپی خوش نیامد زیرا علاوه بر وی، مدیر سازمان بهداشت جهانی سازمان ملل متحد را به مداخله در امور داخلی این کشور متهم کرد. داستان از این قرار است که دویچه‌وله اخیراً گزارشی را منتشر کرده که تدروس آدهانوم، مدیرکل سازمان بهداشت جهانی، شرایط منطقه جنگ‌زده تیگرای در اتیوپی را به جهنم تشبیه کرده و همین موضوع باعث خشمگین شدن آبی احمد، نخست‌وزیر اتیوپی شده است که همه او را به دلیل دریافت جایزه صلح نوبل می‌شناسند. وزارت امور خارجه اتیوپی هم در نامه‌ای به هیأت اجرایی سازمان بهداشت جهانی، رئیس سازمان بهداشت جهانی را به نشر اطلاعات مضر و خدشه‌دار کردن شهرت، استقلال و اعتبار این سازمان متهم کرد. در این میان اما آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد هم با انتشار توئیتی در حساب کاربری خود اعلام کرد که زمان گفت‌وگو و آشتی میان طرف‌های درگیر در اتیوپی فرارسیده است. گوترش همچنین از تمامی طرف‌های اتیوپی خواست انواع جنگ و درگیری را متوقف کنند؛ چراکه تمامی اشخاصی که نیاز به کمک‌های بشردوستانه دارند باید در نزدیک‌ترین زمان ممکن به این کمک‌ها دست پیدا کنند. این اظهارات دبیرکل سازمان ملل دقیقاً پس از حمله نخست‌وزیر اتیوپی به سازمان بهداشت جهانی رخ داد که  به نوعی می‌خواهد اوضاع را آرام کند تا شاید صلح سراسری در این کشور برقرار شود. حال باید دید که خط‌ونشان برنده نوبل برای ملل متحد تمام شده یا باید منتظر اظهارات جدید وی باشیم.