رهبران خمرهای سرخ متهم به نسل‌کشی شدند

سیدمحمد میرزامحمدزاده

با حکم دادگاهی که میلیون‌ها شهروند کامبوجی به دنبال آن بودند، دو رهبر ارشد حکومت موسوم به خمرهای سرخ که هنوز زنده هستند، بعد از حدود 40 سال، متهم به نسل‌‌کشی شناخته شدند. حکومت وحشیگرانه کمونیستی که از سوی پل پوت بنیان گذاشته شده بود، 40 سال پیش ساقط شد.

نون چائو 92 ساله که جانشین پل پوت بود و همچنین خوی سامفان 87 سال که رئیس دولت خمرهای سرخ به شمار می‌رفت، هر دو به حبس ابد به دلیل نسل‌کشی بین سال‌های 1977 تا 1979 میلادی شدند که نقطه عطفی برای دادگاه‌های خمرهای سرخ به شمار می‌رود.

به عنوان مقامات ارشد رژیم خمر، دادگاه هر دو نفر را محکوم و مسئول کشتار، نابودی، برده‌داری، زندانی‌ کردن، شکنجه، اعدام به دلیل عقاید سیاسی و مذهبی و تجاوز گسترده با استفاده از سیاست ازدواج‌های اجباری کرد.

نون چائو، محکوم به همه اتهامات نسل‌کشی در ویتنام، مقامات سابق جمهوری خمر و اقلیت مسلمانان چام است. خوی سامفان نیز محکوم به نسل‌کشی مردم ویتنام شد اما از اتهام مشارکت در کشتار اقلیت چام تبرئه شد.

این دو نفر پیش از این احکام نیز به اتهام جنایت علیه بشریت متهم به حبس ابد بودند.

دیوید شفر، متخصص ویژه دبیر کل سازمان ملل متحد برای کمک به دادگاه خمرهای سرخ و سفیر سابق ایالات متحده در مسائل جنایی جنگی بزرگ، احکام نسل‌کشی را بسیار مهم توصیف کرد. شفر به گاردین در این‌باره گفت: می‌توان دادگاه کامبوج را با دادگاه‌های جنگ جهانی دوم در نورنبرگ مقایسه کرد. هزینه و تلاشی که برای این دادگاه‌ها صرف شد ارزشش را داشت.

روز جمعه دادگاه در پنوم‌پن، پایتخت کامبوج، مملو از خانواده‌های یک میلیون و 700هزار شهروند کامبوجی بود که بین سال‌های 1975 تا 1979 در جریای اعدام‌های گسترده، گرسنگی و کمپ‌های کار اجباری وحشیگرایانه در یکی از شنیع‌ترین جنایات قرن بیستم کشته شده بودند.

نیکولاس کومجیان، دادستان دادگاه گفت: این شیطانی‌ترین رژیم و بدترین مثال از کارهایی بود که یک دولت می‌توانست انجام دهد. فکر می‌کنم این حکم بسیار به موقع و لازم بود. این حقیقت که این جنایات 40 سال پیش اتفاق افتاده است، نمی‌تواند از تسکین این حکم برای کسانی که از این جنایت‌ها متأثر شدند، مردمی که والدینشان مورد شکنجه و قتل قرار گرفتند، بکاهد.

همچنان که نون چائو و خوی سامفان نقش محوری خود در رژیم کمونیست خمرهای سرخ را انکار می‌کنند، اتهام نسل‌کشی را نیز رد کرده‌اند. این در حالی است که سیاست‌های سرکوب‌گر آن‌ها در جمع‌آوری محصولات کشاورزی و مهندسی اجتماعی، منجر به قحطی و به کارگیری صدها هزار نفر در کمپ‌های کار اجباری شده بود. زمانی که این رژیم از سوی مخالفان کامبوجی و ارتش ویتنام در سال 1979 ساقط شد، نزدیک به 25 درصد جمعیت این کشور مرده بودند.

ویکتور کوپ، وکیل مدافع نون چائو، به گاردین گفت که دادگاه‌های فوق‌العاده خمرهای سرخ، غیرمنصفانه و تنها برای پیش‌کشیدن تاریخ به منظور سرپا نگه‌داشتن دولت فعلی است. بسیاری از دولت‌مردان کنونی، از جمله هان‌ سن، نخست‌وزیر کنونی کامبوج، پیش‌تر قبل از شکست خمرهای سرخ، در آن رژیم مسئولیت داشتند.

وی افزود: 10، 20 سال بعد، وقتی که آب‌ها از آسیاب بیفتند، مردم به عقب می‌نگرند و متوجه می‌شوند که زمان و انرژی و منابع خود را هدر داده‌اند.

صحبت‌های وی از سوی آنتا گوئیس، وکیل خوی سامفان، مورد تأکید قرار گرفت؛ کسی که معتقد است به دلیل ایجاد حاشیه امن برای اعتقادات سمبولیک، هیچکدام از متهمین مورد قضاوت عادلانه قرار نگرفتند.

دادگاه‌های خمرهای سرخ که از سال 1997 با تلاش مشترک سازمان ملل متحد و دادگاه کامبوج برگزار شد، تا ارشدترین مقامات عضو خمرهای سرخ را مورد قضاوت قرار دهند، همواره مورد انتقاد بوده است. در ابتدا 9 سال زمان برد تا اولین مورد به دادگاه رود، سپس 12 سال و 320 میلیون دلار هزینه و زمان صرف شد تا تنها سه مرد محکوم شوند. کلیدی‌ترین افرادی که مسئول قتل‌ها بودند، از جمله پل پوت، پیش از آنکه دادگاهی برگزار شود، به مرگ طبیعی مردند.

اولین فردی که در این دادگاه‌ها محکوم شد، کانگ کگ لو، معروف به رفیق دوش، بود که اداره کمپ موسوم به S-21  را در پنوم پن، برعهده داشت و حداقل 14 هزار نفر در آنجا شکنجه و کشته شدند. در سال 2014، نون چائو و خوی سامفان نیز محکوم به جنایت علیه بشریت شدند.

دادگاه دوم آن‌ها برای نسل‌کشی و تجاوز گسترده ژوئن سال گذشته (خرداد - تیر96) به پایان نزدیک شد، اما 18 ماه زمان برد تا سه قاضی کامبوجی و دو قاضی بین‌المللی احکام را صادر کنند.

بسیاری از مردم حرکت کند این دادگاه‌ها و هزینه‌های هنگفت آن‌ها و دخالت سیاسی از سوی دولت هان سن را مورد انتقاد  قرار داده‌اند.

دادستان کومجیان، گفت امیدوار بوده کارها سریع‌تر پیش می‌رفت و افراد بیشتری مورد قضاوت قرار می‌گرفتند. اما الکساندر هینتون، مدیر مرکز مطالعات نسل‌کشی و حقوق بشر و رئیس بخش جلوگیری از نسل‌کشی یونسکو در دانشگاه راتگرز گفت: عدالت کامل نیست. اما از عدم عدالت بهتر است. جایگزین آن چیست؟ مجازات برای جنایات گسترده؟

هنوز سه فرمانده خمرهای سرخ باقی مانده‌اند که منتظر برگزاری دادگاه هستند، اما در مورد آینده دادگاه‌های فوق‌العاده خمرهای سرخ تردید وجود دارد. به ویژه آنکه شخص هان سن، که همواره مخالف برگزاری این دادگاه‌ها بوده، بر این باور است که دادگاه‌های بیشتر می‌تواند کامبوج را وارد جنگ داخلی کند.

هینتون قبول دارد که دخالت‌های سیاسی رژیم هان سن، حقانیت دادگاه‌های فوق‌العاده را زیر سوال برده است. وی در این باره گفت: این دادگاه‌ها سیاسی و مورد دخالت سیاست هستند و این یکی از همه بیشتر مورد دخالت است. این دادگاه همواره متهم به فساد، دخالت سیاسی و در مواقعی متهم به ناتوانی بوده است. اما در نهایت این دادگاه به نتیجه رسید، شاید تنها سه نفر محکوم شده باشند؛ اما در نهایت مر قانون اجرا شد. فکر می‌کنم بیشتر مردم کامبوج این دادگاه‌ها را در نهایت بپذیرند