دعوا بر سر بی‌اعتمادی و پول!

فرشاد گلزاری

روزها و هفته‌های اخیر شاهد آن بودیم که طالبان پس از استقرار در کابل همانند گذشته وعده‌های زیادی درمورد بهبود اوضاع افغانستان دادند؛ اما آمارهایی که از این کشور منتشر می‌شود، دقیقاً خلاف سخنان آنها را به اثبات می‌رساند. اینکه یک جریان مسلح آنهم با کارنامه‌ای که همه دنیا از آن اطلاع دارند، وارد پایتخت یک کشور می‌شوند و قدرت را به دست می‌گیرند، یک موضوع کاملاً مهندسی شده است که تبعات آن هم بدون تردید از گذشته توسط ایالات متحده و شرکایش در چارچوب پیمان ناتو هدفگذاری شده است. اخیراً حامد کرزای، نخستین رئیس‌جمهوری افغانستان در پی شکست طالبان در ۲۰۰۱ توسط نیروهای آمریکایی که به مدت 13 سال در این کسوت قرار داشت، مصاحبه‌ای با خبرگزاری آسوشیتدپرس داشت که در نوع خود بی‌نظیر بود و به صورت واضح نشان می‌دهد که اساساً اشرف غنی، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان به دستور ایالات متحده از کابل خارج شده است. کرزای در بخشی از این مصاحبه می‌گوید که «شمارش معکوس برای توافق احتمالی از 14 اوت، یک روز قبل از به قدرت رسیدن طالبان آغاز شد. من و عبدالله عبدالله با غنی ملاقات و توافق کردیم که روز بعد با فهرستی متشکل از 15 نفر دیگر برای مذاکره درباره توافقنامه تقسیم قدرت به دوحه برویم. طالبان در حومه کابل بود، اما رهبری طالبان در قطر قول داده بود که نیروهایش تا زمان انجام توافق در خارج از شهر بمانند». کرزای در ادامه این مصاحبه می‌گوید که «تا صبح و حتی ظهر 15 اوت به من اطمینان داده شد که طالبان دست به اقدامی نخواهد زد اما  حدود ساعت 2:45 بعدازظهر، اعلام شد غنی از شهر فرار کرده است. با وزیر دفاع و وزیر کشور تماس گرفتم دنبال فرمانده پلیس کابل گشتم، همه رفته بودند. اصلاً هیچ مقامی در پایتخت حضور نداشت، نه رئیس پلیس، نه فرمانده ارتش، نه واحد دیگری. همه رفته بودند و همین موضوع به عنوان یک دعوتنامه برای طالبان عمل کرد». این گفته‌های کرزای در حالی بیان می‌شود که او همچنان معتقد است باید با طالبان گفت‌وگوهای همه جانبه از سوی بسیاری از کشورهای دنیا انجام شود تا افغانستان بتواند به سرمنزل مقصود برسد، اما در این میان یک موضوع کاملاً در حال طی شدن در مسیر مخالف و عکس این روند است و آن هم سناریوهای گاه و بیگاه قدرت‌ها است. اساساً بازیگر اصلی این روزهای افغانستان را باید در وهله اول ایالات متحده و سپس چین و روسیه دانست. آنچه امروز در افغانستان شاهدش هستیم و به نوعی موجب شده تا وضعیت این کشور تا به اینجای کار متزلزل شود، سیاست‌هایی بوده که ایالات متحده آن را طی 20 سال گذشته در دستور کار قرار داد که یکی از آنها ریشه‌کن کردن احزاب و جریان‌های اصلی سیاسی افغانستان بود. واقعیت این است که در شرایط کنونی طالبان نه تنها نمی‌خواهد یک دولت همه شمول از تمام جریانات و اقوام تشکیل دهد، بلکه عملاً ما شاهد آن هستیم که یک صدای واحد یا یک صدای ملی در افغانستان وجود ندارد که بتواند اوضاع را به صورت درست و حساب شده جلو ببرد و حالا بحران جدید خلق شده است.

تیم بایدن به هیچ وجه به طالبان اعتماد ندارند و آمریکا همچنان از ناحیه این جریانِ بومی احساس نگرانی می‌کند. در مقابل و در جبهه روس‌ها اعلام شده است که مسکو به دنبال اتصال مجدد بانک‌های افغانستان به سیستم پرداخت جهانی سوئیفت است و این اقدام در برابر سیاست‌های ضداقتصادی آمریکا علیه افغانستان انجام خواهد شد

افغانستان در محاصره بحران انسانی

در گزارش سازمان ملل آمده است که درآمد ناخالص داخلی افغانستان طی یک سال  20 درصد کاهش خواهد یافت و در سال‌های بعدی، انقباض اقتصادی می‌تواند به حدود 30 درصد برسد که این به معنای به وجود آمدن یک بحران اقتصادی وخیم در افغانستان خواهد بود

یکی از بحران‌هایی که از روز اول قابل‌تصور بود اما ابعاد آن قابل تحلیل و برآورد نبود، بحران انسانی و اقتصادی در سراسر افغانستان بود. واقعیت این است که همه می‌دانستند از زمان به روی کار آمدن طالبان در کابل، بدون تردید این جریان توسط کشورهای منطقه و فرامنطقه به رسمیت شناخته نخواهد شد و به همین دلیل بود که ما شاهد به وجود آمدن یک بحران پله‌کانی بودیم. حالا این بحران به نظر می‌آید به اواسط خود رسیده و دلیل آن هم بلوکه کردن منابع مالی ایالات متحده است. اخیراً و براساس اعلام رویترز و منابعی در سازمان ملل متحد، چیزی حدود 280 میلیون دلار از دارایی‌های افغانستان در صورت تصویب، از طریق صندوق امانت بازسازی افغانستان به سازمان برنامه جهانی غذا (WFP) و صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (UNICEF) انتقال داده خواهد شد که این رقم برای تهیه مواد غذایی و دارویی مصرف خواهد شد. این کمک 280 میلیون دلاری در حالی صورت می‌گیرد که سازمان ملل اخیراً با انتشار گزارشی خبر داد که پس از مسلط شدن طالبان در افغانستان و قطع میلیارد‌ها دلار کمک‌های بشردوستانه جامعه بین‌المللی به این کشور، میلیون‌ها افغان با بحران شدید روبرو شده‌اند. در این گزارش  پیش‌بینی شده است که درآمد ناخالص داخلی افغانستان در طول یک سال  20 درصد کاهش خواهد یافت و در سال‌های بعدی، انقباض اقتصادی می‌تواند به حدود 30 درصد برسد که این به معنای به وجود آمدن یک بحران اقتصادی وخیم در افغانستان خواهد بود. موضوع بسیار مهم دیگری که در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که ایالات متحده در این رابطه صریحا اعلام کرده که تمام کمک‌هایی که به افغانستان خواهد شد، از طریق طالبان انجام می‌شود؛ به عبارتی دیگر آمریکایی‌ها معتقدند هر کمکی که قرار است به مردم افغانستان شود، به هیچ وجه از مجرای طالبان عبور نخواهد کرد. واشنگتن معتقد است نباید این میزان از کمک‌ها به صورت مستقیم به طالبان داده شود، چراکه این جریان می‌تواند کمک‌های نقدی مذکور را صرف هزینه عملیات‌ها و یا اقدامات تروریستی علیه آمریکا و منافع این کشور کند. این اقدام ایالات متحده به خوبی نشان می‌دهد که تیم بایدن و مجموعه ساختار سیاسی - امنیتی واشنگتن به هیچ وجه به طالبان اعتماد ندارند و آمریکا همچنان از ناحیه این جریانِ بومی احساس نگرانی می‌کند. در مقابل و در جبهه روس‌ها اوضاع به صورتی دیگر است. روز گذشته (جمعه) ضمیر کابلوف، نماینده ویژه ریاست جمهوری روسیه در امور افغانستان در گفتگویی با خبرگزاری اسپوتنیک اعلام کرد که گفتگوها درباره فروش سلاح به طالبان افغانستان بی‌مورد است و روسیه تمایلی برای انجام چنین کاری ندارد. از سویی دیگر کابلوف اعلام کرد که مسکو به دنبال اتصال مجدد بانک‌های افغانستان به سیستم پرداخت جهانی سوئیفت است و این اقدام در برابر سیاست‌های ضداقتصادی آمریکا علیه افغانستان انجام خواهد شد. این مواضع کابلوف به عنوان کسی که دهه‌ها در پرونده افغانستان دخیل بوده و در زمان اتحاد جماهیر شوروی هم در این کشور حضور دیپلماتیک داشته است نشان می‌دهد اختلاف نظر در مورد آزادسازی پول‌های بلوکه شده افغانستان حداقل در رونما کاملاً مشخص است، اما واقعیت این است که در پشت صحنه معلوم نیست مسکو و واشنگتن چگونه با هم منافعشان را تقسیم کرده‌اند. حالا این سوال مطرح است که آیا دعوای طالبان بر سر پول‌های بلوکه شده به نتیجه می‌رسد یا خیر، اما آنچه مشخص خواهد بود این است که با رسیدن فصل سرما در افغانستان، بحران اقتصادی و انسانی عجیبی دامنگیر مردم و سپس همسایگان این کشور خواهد شد.