حرکت نخست‌وزیر اتیوپی بر خط سرخ

فرشاد گلزاری

 روز دوشنبه خبرگزاری الجزیره اعلام کرد که دو نماینده آفریقایی و آمریکایی به آدیس آبابا (پایتخت اتیوپی) سفر کردند تا تلاش‌های خود برای حل بحران میان دولت فدرال اتیوپی و اقلیم تیگرای را ادامه دهند. همچنین خبرها در سحرگاه سه‌شنبه حاکی از آن بود که دولت و جبهه مردمی آزادسازی تیگرای با پیشنهاد آمریکا در مورد رساندن کمک‌ها به غیرنظامیان در مناطق درگیری موافقت کردند، اما خبرهایی که پس از آن منتشر شد نشان داد که اوضاع چندان روبراه نیست. اسپوتنیک در اولین ساعات روز سه‌شنبه اعلام کرد که جبهه آزادسازی مردمی تیگرای و متحدانش بر شهر شواروبیت در اقلیم امهره واقع در شمال اتیوپی مسلط شدند و مقامات اتیوپی هم در همانموقع اعلام کردند با حملات شورشیان در چهار اقلیم مقابله خواهند کرد. پس از انتشار این اخبار بسیاری از تحلیلگران به این جمع‌بندی رسیدند که هر لحظه احتمال دارد اوضاع در اتیوپی به سمت یک بحران تمام عیار برود و به همین دلیل بود که وزیر خارجه ایالات متحده هم به این موضوع واکنش نشان داد. بر اساس اعلام رویترز، آنتونی بلینکن وزیر خارجه ایالات متحده که در کنیا به سر می‌برد هم خواستار توقف فوری خشونت و درگیری‌ در اتیوپی شد و بر لزوم ارسال کمک‌های بشردوستانه تأکید کرد اما در این میان اتفاقی رخ داد که یکباره تمام طرف‌هایی که از دولت مرکزی اتیوپی حمایت می‌کردند، ساکت شدند؛ چراکه سخنگوی جبهه تیگرای در توییتی اعلام کرد که ارتش اتیوپی حملات پهپادی را به اقلیم تیگرای و مناطق مسکونی در شهر مکله انجام داده است که چندین غیرنظامی در این حملات کشته شده‌اند. درست است که ارتش اتیوپی به این خبر واکنشی نشان نداد، اما همین سکوت برای آبی احمد، نخست‌وزیر اتیوپی تبعات سیاسی زیادی به دنبال داشت. یکی از همین تبعات تماس سریع و فوری نخست‌وزیر کانادا با آبی احمد از طریق «هات لاین» بود. کسانی که بر مسائل سیاسی و دیپلماتیک اشراف دارند به خوبی می‌دانند که دولت‌های سراسر کره زمین برای آنکه بتواند در مواقع بحرانی با همتایان خود به مذاکره بپردازند یا نظرات آنها را جویا شوند، خط مستقیم یا اضطراری برای خودشان در نظر می‌گیرند که به هات لاین یا خط سرخ معروف است. در پرونده فعلی اتیوپی هم گفته می‌شود که جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا در تماس تلفنی که با آبی احمد در مورد درگیری های اقلیم تیگرای داشت، به وی اعلام کرده که همه طرف‌ها در اتیوپی باید به منظور حل مسالمت‌آمیز این درگیری، دستیابی به راه حل سیاسی و گفتگوی ملی جامع تلاش کنند. ترودو همچنین بر لزوم توقف فوری اقدامات خصمانه، تضمین وصول کمک‌های انسانی به دست نیازمندان و احترام به حقوق بشر تاکید کرد. اما گویا نخست‌وزیر اتیوپی جنگ را در سر می‌پروراند. او سه‌شنبه شب به صورت مستقیم و علنی اعلام کرد که به صفوف مبارزه و نبرد علیه جبهه آزادسازی تیگرای خواهد پیوست و از همه مردم اتیوپی خواست در مقابل حملات نیروهای تیگرای در دفاع از کشور شرکت کنند. این مواضع به صورت علنی و آشکار نشان از یک جنگ تمام عیار داشت تا اینکه روز گذشته (چهارشنبه) ورق برگشت و آنچه که نباید اتفاق افتاد.

شبکه خبری سی‌.ان‌.ان به نقل از مقام نظامی و دو منبع دیگر در پنتاگون اعلام کرد که پیشروی گروه‌های مسلح متحد علیه دولت اتیوپی به سمت جنوب پایتخت (آدیس بابا) باعث نگرانی فزاینده ایالات متحده شده است و به همین دلیل نیروهای ویژه آمریکا و سه فروند کشتی جنگی مستقر در جیبوتی برای انجام عملیات تخلیه احتمالی از اتیوپی آماده می‌شوند

هشدارهای بین‌المللی

مدل واکنش آمریکایی‌ها به تنش‌ها میان دولت اتیوپی و جبهه آزادسازی تیگرای نشان می‌دهد که آنها از یک سو نگران اتباع خود هستند و از سوی دیگر شاید به دنبال آن خواهند بود که این درگیری را به دلیل مداخله خود در این کشور تبدیل کنند

بسیاری از مقامات آفریقایی معتقد بودند که اتیوپی به عنوان بزرگترین کشور شاخ آفریقا می‌تواند بر این درگیری و مشکلات فائق آید اما واقعیت این است که تحرکات میدانی نشان از آن دارد که اوضاع چندان هم خوب نیست. از سوی دیگر کشورهای غربی به دنبال آن هستند تا بتوانند اوضاع را به شدت بحرانی نشان دهند، اما باید دانست که آنچه در اتیوپی رخ می‌دهد، زنجیره‌ای است که به یکدیگر متصل است و هر لحظه ممکن است نمای جدیدی از آنرا مشاهده کنیم. اوایل روز گذشته (چهارشنبه) همزمان با پیشروی نیروهای جبهه آزادسازی تیگرای به سمت آدیس آبابا و سلطه این نیروها بر شهر دبری سینا واقع در شمال شرق پایتخت، تصاویری از استقرار گسترده نیروهای ارتش اتیوپی و خودروهای نظامی در پایتخت برای مقابله با حملات احتمالی تیگرای منتشر شد که نشان می‌دهد این جماعت به 100 کیلومتری پایتخت رسیده‌اند. بلافاصله پس از انتشار این تصاویر، سخنگوی دولت اتیوپی اعلام کرد که نخست وزیر این کشور برای رفتن به جبهه جنگ علیه شورشیان تیگرای، برخی اختیاراتش را به معاونش واگذار کرد و طی این دوره معاونش اداره امور را در دست خواهد گرفت. در ادامه بیانیه دولت اتیوپی هم اعلام شد که نخست‌وزیر این کشور لباس رزم بر تن کرده و شخصاً قرار است فرماندهی میدان را به عهده گیرد. این اقدام نخست‌وزیر اتیوپی می‌تواند به مثابه تزریق روحیه به نظامیان کشورش باشد اما واقعیت این است که مواضع دولت‌های خارجی دقیقاً نشان می‌دهد که این بحران بزرگتر از این حرف و سخن‌ها خواهد بود. دولت آلمان پس از مشاهده این اخبار و تحولات، از اتباعش خواست اتیوپی را ترک کنند. از سوی دیگر خبرگزاری آسوشیتدپرس هم اعلام کرد یک دستور امنیتی داخلی در سازمان ملل صادر شده تا هماهنگی‌ها درخصوص روند تخلیه و اطمینان حاصل کردن از خروج خانواده‌های نیروهای بین‌المللی این سازمان از اتیوپی تا پیش از ۲۵ نوامبر ۲۰۲۱ آغاز شود. این بدان معناست که سازمان ملل هم می‌داند که قرار است چه اتفاقی در این کشور بیفتد. سفارت فرانسه در آدیس آبابا (پایتخت اتیوپی) نیز دیروز (چهارشنبه) در ایمیلی به اتباع خود در اتیوپی اعلام کرد که از تمامی اتباع فرانسه به طور رسمی خواسته می‌شود بدون تاخیر این کشور را ترک کنند. سفارت ترکیه هم در پیامی همین درخواست را از شهروندان خود داشت. اما در این میان بازهم آمریکایی‌ها به گونه‌ای عمل کردند که به نظر می‌رسد سناریوی دیگری در آستین دارند. در این راستا شبکه خبری سی‌.ان‌.ان به نقل از مقام نظامی و دو منبع دیگر در پنتاگون اعلام کرد که پیشروی گروه‌های مسلح متحد علیه دولت اتیوپی به سمت جنوب پایتخت (آدیس بابا) باعث نگرانی فزاینده ایالات متحده شده است و به همین دلیل نیروهای ویژه آمریکا و سه فروند کشتی جنگی مستقر در جیبوتی برای انجام عملیات تخلیه احتمالی از اتیوپی آماده می‌شوند. یک مسؤول وابسته به وزارت دفاع آمریکا هم به این شبکه خبری گفت که سه فروند کشتی جنگی آبی-خاکی مستقر در خاورمیانه، اعم از «یو.اس.اس اسکس»، «یو.اس.اس پورتلند» و «یو.اس.اس پرل هاربر» برای ارائه پشتیبانی و کمک به عملیات تخلیه در صورت لزوم، در آمادگی کامل قرار دارند. این اقدام آمریکایی‌ها نشان می‌دهد که پایتخت اتیوپی علیرغم آنکه در حال دست و پنجه نرم کردن با بحران‌های داخلی است، اما احتمال دارد که هجمه‌های خارجی هم آن را محاصره کند.