اردوغان و تُرک‌تازی‌های هدفمند

فرشاد گلزاری

زمانی که رجب طیب اردوغان در آگوست سال 2014 میلادی به‌عنوان رئیس‌جمهور ترکیه انتخاب شد، احمد داوود اوغلو، به عنوان نخست‌وزیر این کشور از سوی اردوغان انتخاب شد و همه از یکدیگر می‌پرسیدند که چرا داوود اوغلو به این سمت انتخاب شد؟ پاسخ این پرسش را بسیاری از تحلیلگران حاضر در ترکیه می‌دانستند؛ داوود اوغلو از سال 2009 تا 2014 به مدت پنج سال وزیر خارجه ترکیه بود و به دلیل فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه آمریکایی بغازیچی، کارنامه خوبی از خود به عنوان یک دانش آموخته روابط بین‌الملل و سیاست به جای گذاشته بود. او در این مدت، کتابی با نام «عمق استراتژیک» را به رشته تحریر درآورد که بسیاری از استراتژیست‌های دنیا معتقدند این کتاب نقشه راه سیاست خارجی ترکیه به حساب می‌آید. علیرغم اختلاف اردوغان با داوود اوغلو و کنار گذاشته شدنش از شطرنج سیاست، راهبردهای او در سیاست خارجی ترکیه همچنان در حال اجرایی شدن است و این نشان می‌دهد که او به درستی توانسته بود نقطه‌گذاری راهبردی خود را صورت دهد. این موضوع البته با کمی تغییر در حال پیاده‌سازی است؛ بدین مفهوم که اردوغان آنگونه که داوود اوغلو و یار قدیمی‌اش گفته بود، عمل نمی‌کند. داوود اوغلو در کتاب خود و حتی در کلام و اندیشه‌ خود معتقد بود که باید یک مصالحه در سطح ملی میان دولت و حکومت ترکیه با کردهای این کشور و در رأس آنها پ.ک.ک صورت بگیرد. او بارها به این سمت رفت که باید به این جریان در داخل کشور سهم سیاسی داده شود و در این میان بارها به گفت‌وگو با کردهای ترکیه پرداخت. در این میان حتی داوود اوغلو اوضاع را به سمتی هدایت کرد که  صلاح‌الدین دمیرتاش، یکی از رهبران حزب دموکراتیک خلق‌ها وارد عرصه سیاسی شد و حتی به آنها امتیازهای زیادی داده شد ولی این مسیر چندان دوام نیاورد و اردوغان با حمله به سوریه و هدف قرار دادن کردهای مستقر در شمال این کشور، تمام طراحی‌های داوود اوغلو را بهم ریخت و از بین برد. در این مسیر او نه تنها کردهای سوریه را به بهانه مبارزه با تروریسم آماج حملات گاه و بیگاه قرار داد، بلکه در داخل هم دمیرتاش را روانه زندان کرد و احزاب کُردی را به شدت محدود و یا حتی منحل کرد. این روند همین حالا هم به نوعی دیگر ادامه دارد؛ چراکه اردوغان روز گذشته بازهم بار دیگر به صورت مستقیم کردهای شمالِ سوریه را به صورت دیگر تهدید کرد. رئیس جمهوری ترکیه دیروز (سه‌شنبه) با اشاره به اوضاع فعلی در شمال سوریه نسبت به این مساله هشدار داد که کشورش بابت کشته شدن دو افسر پلیس ترکیه در تیراندازی شبه نظامیان کرد سوریه واکنش نشان می‌دهد و دست به اقدام متقابل می‌زند. در این رابطه روزنامه دیلی صباح از قول رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه نوشت: «ما در حال از دست دادم صبر خود هستیم. ترکیه مصمم است که تهدیدهای رو به رشد در شمال سوریه را یا با همکاری نیروهای فعال در آن منطقه یا با تلاش خودش از بین ببرد». این سخنان اردوغان نه تنها بوی تهدید کردنشین‌های سوریه را می‌دهد بلکه به نوعی می‌تواند باعث ورود نظامیان بیشتر به سوریه شود که این خود می‌تواند آتش درگیری را مجدداً در شمال سوریه همانند دو سال پیش روشن کند، اما مساله اینجاست که تهدیدها فقط به سوریه ختم نمی‌شود.

مقامات اتحادیه اروپا بارها ترکیه را بابت اشغال قبرس شمالی متهم کرده‌اند. این بار اما اوضاع و احوال به حدی وخیم شده که بسیاری از تحلیلگران درگیری نظامی را پیش‌بینی می‌کنند و معتقدند که طرفین در حال آماده شدن برای ضربه به یکدیگر در ابعاد مختلف هستند

سخنان اخیر اردوغان نه تنها بوی تهدید کردنشین‌های سوریه را می‌دهد بلکه به نوعی می‌تواند باعث ورود نظامیان بیشتر به این کشور شود که این خود می‌تواند همانند دو سال پیش آتش درگیری را مجدداً در شمال سوریه روشن کند

هجمه به یونان

ترکیه همانگونه که در تهدید کردنِ سوریه و کردهای تحت حمایت آمریکا، همیشه پیش قدم بوده، حالا یونان را هم به فهرست تهدیدهای خود افزوده است. داستانِ درگیری میان ترکیه و یونان به مسائلی از قبیل حفاری در مدیترانه شرقی و پرسه زدن‌های گاه و بیگاه  ترکیه در اطاف آبهای یونان و قبرس برمی‌گردد که چندی پیش قرار بود اوضاع آرامتر شود. با وجود اینکه جدیداً دور جدیدی از مذاکرات اکتشافی میان ترکیه و یونان در آنکارا آغاز شده، تحولات پرشتاب چند روز اخیر دو کشور حاکی از این هستند که پس از قرارداد دفاعی جدید یونان با فرانسه و ازسرگیری عملیات‌های حفاری، رهگیری و توقیف کشتی‌ها و جنگ لفظی همراه آن که از یک زمستان داغ حکایت دارد، شرایط به سمت دور جدیدی از تنش‌ها بر سر پرونده شرق مدیترانه پیش می‌رود. اوایل مهرماه بود که کریاکوس میتسوتاکیس، نخست وزیر یونان با سفر به پاریس قرارداد جدید شامل خرید ناوچه‌های بلارا و ناوچه‌های سبک گوویند را به امضاء رساند که این خریدهای نظامی نشان میداد آتن به دنبال تحکیم استقرار خود در شرق مدیترانه علیه ترکیه است. میتسوتاکیس اوایل ماه جاری همچنین از خرید غیرمنتظره ۶ فروند جنگنده رافال ساخت فرانسه خبر داده بود. حالا در مقابل آنکارا هم درخواست خرید ۴۰ فروند جنگنده اف-۱۶ ساخت لاکهید مارتین و حدود ۸۰ کیت بروزرسانی هواپیماهای فعلی خود را از آمریکا کرده است که نشان می‌دهد که یک آماده‌سازی آشکار نظامی در حال شکل‌گیری است که یک طرف آن ترکیه و سمت دیگر آن یونان خواهد بود. بسیاری معتقدند که جنگ میان دو کشور صورت نخواهد گرفت اما سخنان چند روز پیش وزیر خارجه ترکیه نشان داد که اوضاع چندان هم آرام نیست. مولود چاووش اوغلو صراحتاً نقض‌های پیش آمده میان کشورش با یونان را مطرح کرد و با انتقاد از آنها اعلام کرده که آنکارا برای جنگ با یونان آماده است. دامنه رد و بدل شدن تهدیدها حالا به قبرس هم کشیده شده است و دلیل این امر، همراهی این کشور کوچکِ عضو اتحادیه اروپا با یونان علیه ترکیه است. وزیر امور خارجه ترکیه اخیراً در کنفرانس مطبوعاتی با زبیگنیف رائو، همتای لهستانی خود در ورشو اعلام کرد که ترکیه از حقوق خود و ترک‌های قبرس تا حد امکان دفاع می‌کند و در مقابلِ هر گامی که این حقوق را نقض کند، اقدام لازم را انجام می‌دهد. ترکیه معتقد است که یونانی‌ها از طریق قبرس ترک‌نشین به دنبال آن هستند تا بتوانند در شرق مدیترانه و حوزه نفوذ آنکارا اقدامات مخرب انجام دهند، اما بحث اینجاست که مقامات اتحادیه اروپا بارها ترکیه را بابت اشغال قبرس شمالی متهم کرده‌اند. این بار اما اوضاع و احوال به حدی وخیم شده که بسیاری از تحلیلگران درگیری نظامی را پیش‌بینی می‌کنند، اما معتقدند که طرفین در حال آماده شدن برای ضربه به یکدیگر در ابعاد مختلف هستند. از سوی دیگر آنگلا مرکل قرار است در تاریخ ۱۶ اکتبر (۲۴ مهر) برای آخرین بار قبل از کناره‌گیری از صدارت اعظم آلمان به ترکیه سفر ‌کند تا پیرامون روابط دوجانبه و مسائل بین‌المللی با اردوغان صحبت کند؛ حال باید دید که او می‌تواند مقابل تُرک‌تازی‌های اردوغان را بگیرد یا خیر.