گزارشی از پشت‌پرده رژیم سعودی؛
مشاورانی که با عربستان ماندند
کالورت جونز استاد دانشگاه مریلند که نقش مشاوره را در خاورمیانه بررسی می‌کند میگوید: مشاوران عمدتا حقیقت را تسلیم منافع و سودهایشان می‌کنند. آنها از اینکه حقیقت را بگویند، می‌ترسند؛ چرا که ممکن است قراردادشان فسخ شود بوز آلن به دولت سعودی برای برنامه ارائه کمک‌های بشردوستانه به یمن مشاوره داده است. اما این پروژه، موسوم به عملیات بشردوستانه جامع یمن، از دید گروه‌های امداد تلاشی غیر موثر است که موجب تخریب برنامه خود سازمان ملل متحد نیز می‌شود در گزارش مشاوره‌ای مک‌کنزی به عربستان، منتقدان از جمله خالد الالکامل، نویسنده منتقد سیاست‌های سعودی و عمر عبدالعزیز، شهروند سعودی که هم‌اکنون در کانادا اقامت دارد، با جزئیات به همراه عکس‌هایی از آنها، تشریح شده بودند
سیدمحمد میرزامحمدزاده
روزنامه نیویورک تایمز روز یکشنبه (سیزدهم آبان) در گزارشی با اشاره به شرکت‌هایی مشاوره‌ای که حتی پس از قتل خاشقجی حاضر به ترک قراردادهای خود در عربستان نشدند، با رونمایی از اسناد شگفت‌انگیز، پرده از اسرار پشت‌پرده این شرکت‌ها برداشته است و می‌نویسد: در یک مهمانی با حضور مدیران رده‌پایین، تنها دو خیابان پایین‌تر از کاخ سفید، مقامات سعودی، قراردادی را با شرکت بوز آلن همیلتون، شرکت مشاوره‌ای معروف، امضا کردند تا این شرکت برای ارتقا سطح جنگجویان سایبری عربستان، کمک کند.
بر اساس این قرارداد، شرکت متعهد بود، «افق‌های وسیعی» را با بهبود مهارت‌های امنیت سایبری کارشناسان، پیش روی عربستان بگذارد. سعود القحطانی، یکی از مشاوران ارشد شاهزاده، در بیانیه رسمی که برای رسانه‌ها ارسال کرد، خود را ناظر این قرارداد معرفی کرد. ماه گذشته، پس از آنکه مقامات عربستان او را به قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی، متهم کردند، از کارش اخراج شد. مقامات عربستان گفتند که قحطانی با ایجاد یک فضای خشونت‌آمیز، بستر را برای قتل ایجاد کرده بود. اما با وجود آنکه مرگ خاشقجی سرمایه‌گذاران سرتاسر جهان را تحریک کرد تا خود را از دولت سعودی دور نگه دارند، بوز آلن و رقبایش مک‌کینزی اند کمپانی و گروه مشاوره‌ای بوستن پس از آنکه نقش حیاتی در نگه‌داشتن شاهزاده محمد در قدرت بازی کردند، در کنار این دولت ماندند.
مشاوره‌هایی به نرخ جان مردم
علاوه بر مشاوره‌های معمولی همچون مشاوره‌های اقتصادی و کمک به جلا دادن به تصویر جهانی شاهزاده محمد، آنها تکالیف نامتعارفی را برای دولت سعودی بر عهده گرفتند. بوز آلن به آموزش نیروی دریایی سعودی پرداخت که هم‌اکنون محاصره یمن را برعهده دارد؛ فاجعه‌ای که جان میلیون‌ها نفر را با گرسنگی تهدید می‌کند. شرکت مک‌کنزی نیز، گزارشی تدوین کرد که ممکن است به قحطانی در سرکوب مخالفان کمک کند. گروه مشاوره‌ای بوستن هم به موسسه شخصی شاهزاده محمد مشاوره می‌دهد.
این شغل پر درآمدی است، هر سه شرکت صدها میلیون دلار در پروژه‌های عربستان سعودی به جیب زدند. کاسبی مک‌کنزی در سلطنت سعودی از دو پروژه در سال 2010 شروع شد و حالا در سال جاری به تقریبا 50 پروژه رسیده است و همچنان در حال رشد است، عدد پروژه‌هایی که این شرکت از سال 2010 تا 2016 برای عربستان سعودی انجام داده است، به 600 می‌رسد.
داده‌های مشاهده شده از سوی روزنامه نیویورک‌تایمز نشان می‌دهد که شرکت مشاوره‌ای مک‌کنزی در سال‌های اخیر در کل سلطنت سعودی ریشه دوانده تا به نهادهای دولتی همچون وزارت برنامه‌ریزی که از سوی برخی شهروندان سعودی «وزارت مک‌کنزی» خوانده می‌شود، دربار سلطنتی و همچنین مجموعه‌ای از شرکت‌های صنعتی در حوزه‌هایی همچون بانکداری، رسانه، ارتباطات، املاک و انرژی، مشاوره دهد.
سال گذشته، شرکت مک‌کنزی، یک شرکت مشاوره‌ای مرتبط از لحاظ سیاسی در عربستان را خرید و 140 کارمند این شرکت را به 300 کارمند کنونی خود در منطقه اضافه کرد.
آموزش سرکوب مردم
ماه گذشته پس از آنکه مجله بریتانیایی تایمز از گزارشی رونمایی کرد که مک‌کنزی در آن منتقدان برجسته آنلاین سلطنت را معرفی کرده بود، این شرکت به صورت گسترده مورد محکومیت قرار گرفت. در این گزارش منتقدان از جمله خالد الالکامل نویسنده منتقد سیاست‌های سعودی و عمرعبدالعزیز، شهروند سعودی که هم‌اکنون در کانادا اقامت دارد، با جزئیات به همراه عکس‌هایی از آنها، تشریح شده بودند.
نویسنده این گزارش، که به گفته مک‌کنزی محقق ساکت عربستان سعودی است، به صورت برجسته نوشته بود: عمر توئیت‌های منفی بسیاری در مورد موضوعاتی همچون فشارهای حکومتی و احکام سلطنتی منتشر کرده است. الکامل چندین توئیت منفی در ارتباط با فشارها دارد.
هرچند مک‌کنزی اعلام کرده بود که این گزارش برای مخاطبان داخل سازمانی تهیه شده بود، اما الکامل بعد از آن دستگیر شد و به گفته عبدالعزیز، دو برادر وی نیز به زندان افتاده‌اند. یک حساب کاربری با نام مستعار در توئیتر نیز بسته شد و سرنوشت فردی که این اکانت را می‌گرداند در ابهام باقی ماند.
این سرکوب‌ها نشان‌‌های اولیه تدابیر سخت دولت سعودی برای منحل کردن انتقادهایی است که بعد از قتل خاشقجی به اوج رسیده بودند.
مک‌کنزی عنوان کرده که از احتمال سو‌استفاده اطلاعات تهیه شده از سوی این شرکت، «هراسان» شده است. در یادداشتی که این شرکت برای کارکنان سابق خود ارسال کرده، گفته است، محققی که این تحلیل را در ماه ژانویه 2017، (دی- بهمن 96) منتشر کرده هدفش تنها «ارائه روش‌هایی برای سنجش میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بازخوردها» است.
یاران دیرینه بن‌سلمان
به گفته دو فرد آگاه، پس از آنکه شاهزاده محمد در سال 2015 به عنوان وزیر دفاع انتخاب شد، گروه مشاوره‌ای بوستن قراردادی را به منظور کمک به تعمیرات اساسی سیستم‌های تدارکات این وزارت‌خانه و همچنین بهبود مدیریت منابع مالی و نیروهای آن به امضا رساند. مسئولین رسانه سفارت سعودی در واشنگتن به ایمیل‌هایی که در این مورد سوالاتی را مطرح کرده بودند، پاسخ ندادند.
گروه مشاوره‌ای بوستن، به شدت درگیر طرح اقتصادی کشور با نام چشم‌انداز 2030 است که با هدف جدا‌سازی اقتصاد عربستان سعودی از وابستگی به درآمد‌های نفتی در حال انجام است. گزارش مک‌کنزی در سال 2015 نیز خطوط برجسته این طرح را ترسیم کرد.
در سال 2016، زمانی که مجله آمریکایی اکونومیست از شاهزاده در مورد تخمین نیاز سرمایه‌گذاری 4 تریلیون دلاری برای تحول اقتصاد سلطنت سوال پرسید، او فورا این رقم را شناخت و گفت: این رقم را مک‌کنزی گزارش کرده است نه دولت سعودی. مک‌کنزی در بسیاری از مطالعات با ما مشارکت دارد.
کنفرانس ماه گذشته در ریاض با نام طرح سرمایه‌گذاری آتی، که از سوی خود شاهزاده محمد حمایت شد، اهمیت عربستان سعودی را برای شرکت‌های مشاوره‌ای برجسته کرد. با وجود آنکه مدیران، شرکت‌ها و خبرنگاران، به دلیل عصبانیت بر سر قتل خاشقجی از حضور در این کنفرانس انصراف دادند؛ شرکت‌های مشاوره‌ای در آن حضور یافتند.
مک‌کنزی در این کنفرانس پنلی با عنوان پول و انرژی را هدایت می‌کرد. گروه مشاوره‌ای بوستن هم به صورت نامشخص روی «اطلاعات» تمرکز کرده بود.
گروه مشاوره‌ای بوستن بعدا در بیانیه‌ای عنوان کرد که در عربستان سعودی روی کارهایی که «می‌تواند به صورت مثبت در تحولات اقتصاد یا اجتماعی این کشور اثر بگذارد» تمرکز کرده است و گفت که این شرکت همکاری برخلاف قوانین را رد کرده است. سخنگوی این شرکت گفت: این شرکت پروژه‌هایی که شامل استراتژی‌های نظامی و اطلاعاتی می‌شود را قبول نمی‌کند.
شرکت بوز آلن، برای سال‌های متمادی، مسئولیت تعلیم نیروی دریایی سعودی را به عنوان بخشی از برنامه دولت آمریکا برای کمک به ارتش‌های متحد، برعهده داشته است. بر اساس اعلام بوز آلن در سال 2012، این شرکت با نیروی دریایی عربستان در عملیات‌ها، جنگ‌های اطلاعاتی و الکترونیک و نیز لوجستیک و مدیریت مالی همکاری داشته است. سخنگوی این شرکت اعلام کرد که این قرارداد در سال گذشته به پایان رسیده است.
پیش‌کسوتان آمریکایی
در خدمت بن‌سلمان
ده‌ها کهنه سرباز آمریکایی برای عربستان سعودی، در موسسه بوز آلن، فعالیت می‌کنند. یکی از دریاسالاران بازنشسته که سابقه حضور در جنگ‌های منطقه را دارد، به افسران ارشد سعودی برای برنامه‌ریزی نظامی مشاوره می‌دهد. دیگران سوابق کشتیرانی دارند که می‌تواند برای آموزش سعودی‌ها در مورد اینکه چطور محاصره را پیش ببرند یا چطور از تجهیزات جنگی الکترونیک برای شناسایی و درگیری با رادارها و موشک‌های دشمن استفاده کنند، به کار آید.
سخنگوی بوز آلن عنوان کرد که کار این شرکت شامل آموزش در مورد نحوه محاصره یا استفاده از تجهیزات جنگی الکترونیک نمی‌شود. این سخنگو گفت که چنین کاری خارج از پارامترهای لیسانس تأیید شده شرکت از سوی دولت آمریکا برای همکاری با سعودی‌ها است.
بوز آلن همچنین به ارتش سعودی مشاوره می‌دهد؛ این شرکت برنده قراردادی بود که به پشتیبانی ارتش شامل نگهداری از تانک‌های آبراهام سعودی‌ها کمک کند.
در بیانیه‌ای از این شرکت آمده است که آنها برای تأمین جنگ عربستان علیه یمن اقدام نمی‌کنند و همواره با دولت آمریکا به منظور تأیید فعالیت‌هایشان همسو با سیاست خارجه آمریکا و قوانین تجاری همکاری دارد. البته این شرکت عنوان نکرده که آیا سربازان و دریانوردانی که آموزش می‌دهد در محاصره یمن حضور دارند یا خیر.
ارتش آمریکا کمک‌های محدود اما مهمی به کمپین عربستان در جنگ علیه یمن برعهده داشته است که شامل سوخت‌رسانی به هواپیماها، اشتراک اطلاعات و اعزام کماندوهایی ارتش به مرزهای یمن برای جانمایی و تخریب انبارهای موشک‌های بالستیک حوثی‌ها می‌شود. بوز آلن به دولت سعودی برای برنامه ارائه کمک‌های بشردوستانه به یمن مشاوره داده است. اما این پروژه، موسوم به عملیات بشردوستانه جامع یمن، از دید گروه‌های امداد تلاشی غیر موثر است که موجب تخریب برنامه خود سازمان ملل متحد نیز می‌شود.
این شرکت گفت: ما کنترلی بر روی اینکه چطور این طرح یا بخشی از آن مورد استفاده قرار گرفته است، نداریم. نقش بوز آلن اولین بار از سوی آژانس خبری حقوق بشری با نام IRIN معرفی شد.
بوز آلن، بعد از امضای قرارداد در ماه مارس (اسفند - فروردین) به منظور کمک به امنیت سایبری سعودی، به صورت مستقیم برای حفاظت از سیستم‌های وزارت‌های دولت وارد عمل شد و علت آن را «حملات سایبری مخرب در شرکت‌های سلطنت» نامید. این شرکت همچنین دوره آموزش هک را در ایالات متحده برای آموزش مردم به منظور نفوذ به کامپیوتر برای کشف آسیب‌هایشان را برگزار کرد.
بوز آلن همکاری با سعودی در زمینه هک یا استفاده از برنامه‌های سایبر برای اهداف تهاجمی را رد کرد؛ اما کارشناسان سایبر عنوان می‌کنند که آموزش‌های دفاعی مشابه برای کشف آسیب‌پذیری‌ها یا حفاظت از شبکه‌های کامپیوتری، می‌تواند برای هدف قراردادن دولت‌ها یا منتقدین مورد استفاده قرار گیرد.
خوش‌خدمتی با طعم دروغ
مشاوران ارشد، شامل شرکای این شرکت، می‌گویند که مک‌کنزی برای قضاوت فرهنگ و ارزش‌های مشتریان خود وارد این تجارت نشده است و بهترین راه برای بهبود سلطنت، مدرنیزه کردن اقتصاد و افزایش کارایی شرکت‌ها است. و به این ترتیت مکنزی به جای عقب‌نشینی از عربستان، تجارت خود را در آن دو برابر کرد.
یکی از مشاورانی که در رده‌های بالای سلطنت خدمت کرده است میگوید: بیشتر شرکت‌های مشاوره‌ای خارجی نمی‌توانند فرهنگ محلی و اینکه چطور باید با مقامات دولتی هر کشور برخورد داشته باشند، را درک کنند و شکست می‌خورند و همین موضوعی است که شرکت‌ها از آن بهره می‌برند که منافعشان حفظ شود. کالورت‌جونز استاد دانشگاه مریلند که نقش مشاوره را در خاورمیانه بررسی می‌کند میگوید: مشاوران عمدتا حقیقت را تسلیم منافع و سودهایشان می‌کنند. آنها از اینکه حقیقت را بگویند، می‌ترسند؛ چرا که ممکن است قراردادشان فسخ شود. همزمان با تصمیم بن‌سلمان برای تحول در کشور، کسب و کار، گروه مشاوره‌ای بوستن، مک‌کنزی و آلن، رونق گرفت. به گفته سه مشاور که با سلطنت همکاری داشته‌اند، وابستگی او به خدمات مشاوره آنقدر زیاد است که شرکت‌های مشاوره‌ای افرادی را در دربار سلطنتی گمارده‌اند تا به سرعت به این نیاز پاسخ دهند. برخی از آنها گزارش کرده‌اند که از آنها خواسته می‌شود طی 24 ساعت طرح خود را ارئه دهند. شاهزاده در برخی موارد از شرکت‌های مختلف می‌خواهد که طرح ارائه دهند و سپس آنها را با هم ادغام می‌کند. بسیاری از مشاورانی که پنج روز از هفته را در ریاض می‌گذارند و آخر هفته به دیدار خانواده خود می‌روند، سال گذشته به دلیل بیرون گذاشتن آنها از هتل مورد علاقه‌شان ریتز-کارلتون ناراحت شدند؛ در آن زمان هتل برای زندانی کردن متهمین به فساد مورد استفاده قرار گرفت.
دیدگاه تان را بنویسید