بیروت؛ یک قدم تا فروپاشی

فرشاد گلزاری

وضعیت در لبنان روز به روز بدتر و گنگ‌‌تر از گذشته می‌شود. هر روز یک اتفاق جدید در این کشور رخ می‌دهد و متاسفانه تمام این رویدادها درون‌مایه منفی دارد و هیچ امیدی در لایه‌های این تحولات دیده نمی‌شود. بسیاری از تحلیلگران حوزه غرب‌آسیا، پس از انفجار بندر بیروت و نابود شدن بخشی از پایتخت لبنان، معتقد بودند که رفت و آمدهای امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه و بسیاری از مقامات غربی به خاکِ‌ عروس خاورمیانه می‌تواند اوضاع را در کوتاه یا میان مدت درست کند، اما این تحلیل‌ها از ریشه و بنیان غلط از آب درآمدند. واقعیت این است که لبنان از زمان انفجار بندر بیروت تا امروز اسیرِ  یک خودخواهی سیاسی و منافع‌طلبیِ عجیب و غریب است که نه تنها صدای شهروندان این کشور، بلکه فریاد کشورهای عربی و غربی را هم درآورده است. همه معتقدند که انفجار بندر بیروت اساساً یک سناریوی کثیف برای حاشیه‌نشینی حسان دیاب، نخست‌وزیر وقت لبنان و کنار زدن تیم او و حامیانش بود که البته تا حد زیادی این موضوع درست؛ چراکه علاوه بر آمریکا، کشورهایی مانند عربستان، امارات، رژیم صهیونیستی و حتی برخی دولت‌های اروپایی، به هیچ وجه نسبت به نفوذ این طیف از سیاسیون لبنان در بیروت خوش‌بین نبودند و به دلیل ارتباط پنهان و نهان این جریان‌ها با حزب‌الله لبنان از آنها دفاع نکرده و نخواهند کرد. بر این اساس اگر انفجار بندر بیروت را سناریویی برای کنار زدن کابینه حان دیاب بدانیم، باید توجه کنیم که اوضاع در آنموقع به سمتی رفت که باز هم ما شاهد روی کار آمدن یک مهره قدیمی بودیم. مهره‌ای که به گفته خودش سه پاسپورت در کیفش دارد و نه تنها پاریس و ریاض روی آن حساب باز کرده بودند، بلکه ایالات متحده هم به دنبال آن است تا او را در نقشه راهِ خود راهبری کندو او کسی نبود جز سعد الحریری. وارد شدن حریری به ساختار قدرت لبنان و تلاش برای تشکیل دولت بیروت در اصل، معطل گذاشتن کشور برای پیش رفتن سناریویی بود که سر آن تحریم‌های آمریکا یا همان تحریم‌های سزار بود و طرف دیگرش تزریق بحران اقتصادی - معیشتی و تبدیل آن به یک آنومی اجتماعی با رگه‌های امنیتی بود. حریری به خوبی می‌دانست که نمی‌تواند با سهم‌خواهی‌های مطرح شده از سوی احزاب مختلف لبنان، کابینه را تشکیل دهد اما او حدود 10 تا 11 ماه این روند را ادامه دارد. تا جایی که بسیاری از خبرنگاران داده‌هایی را از اختلاف میان حریری و مشل عون، رئیس جمهوری لبنان منتشر کردند و کاملاً مشخص بود که یک دعوای سیاسی در پشت پرده میان این دو چهره در جریان است که حاصل ان در نهایت کناره‌گیری سعد حریری از تشکیل کابینه و نخست‌وزیر مکلف لبنان بود. با آمدن نجیب میقاتی که قبلاً نخست‌وزیر لبنان بوده و ثروتی در حدود 3 میلیارد دلار را برای خود دست و پا کرده، بسیاری از ناظران مسائل بین‌المللی اعلام کردند که او می‌تواند ائضاع لبنان را روبه‌راه کند؛ چراکه اولاً او سیاست را به خوبی میشناسد و از سوی دیگر سال‌ها به امر تجارت مشغول بوده و می‌تواند بحران اقتصادی فعلی بیروت را آرام کند.

مقامات لبنانی با کاهش یارانه‌های واردات سوخت موافقت کردند که به افزایش قیمت‌ بنزین منجر می‌شود و حالا اوضاع خراب‌تر از قبل شده است، اما واردکنندگان سوخت در لبنان می‌گویند بانک مرکزی برای گشایش اعتبارنامه با نرخ یارانه‌ای به کندی عمل کرده و باعث تاخیر و انتظار طولانی شده است

سازمان یونیسف در بیانیه‌ای اعلام کرد تا زمانی که اقدامات فوری اتخاذ نشود، احتمالا طی روزهای آینده بیش از چهار میلیون تن در سرتاسر لبنان که بیشترشان از کودکان و خانواده‌های حساس‌تر خواهند بود، در معرض کمبود شدید یا قطعی کامل آب قرار خواهند گرفت

بحران سوخت و آب

کمتر از یکماه است که از انتصاب نجیب میقاتی به عنوان نخست‌وزیر مکلف می‌گذرد و او همچنان مشغول رایزنی برای تشکیل کابینه لبنان است اما نکته اینجاست که از زمان ورود میقاتی به ساختار سیاسی لبنان، یکباره همه‌چیز در حال خراب‌تر شدن است. قبل از انتصاب وی به عنوان نخست‌وزیر مکلف، ما شاهد یک بهم‌ریختگی اقتصادی بودیم ولی حال یک بحران تمام عیار آنهم با محریت سوخت را شاهد هستیم. به عنوان مثال بانک مرکزی لبنان هفته گذشته اعلام کرد که دیگر نمی تواند دلار برای واردکنندگان سوخت با نرخ یارانه‌ای تامین کند و به نرخ بازار روی می‌آورد که طبق پلتفرم رسمی صراف‌ها، حدود ۱۶۵۰۰ پوند به ازای هر دلار محاسبه می‌شود. بر این اساس مقامات لبنانی دیروز (یکشنبه) با کاهش یارانه‌های واردات سوخت موافقت کردند که به افزایش قیمتها در پمپ بنزین منجر می‌شود و حالا اوضاع خراب‌تر از قبل شده است. واردکنندگان سوخت در لبنان می‌گویند بانک مرکزی برای گشایش اعتبارنامه با نرخ یارانه‌ای به کندی عمل کرده و باعث تاخیر و انتظار طولانی شده است اما اسناد دیگری وجود دارد که نشان می‌دهد احتکار و قاچاق سوخت دلیل اصلی این بحران است. بر این اساس ارتش لبنان اخیراً در صفحه کاربری خود در توییتر اعلام کرد که ۹۰ هزار لیتر سوخت بنزین در منطقه «الرمادیه» واقع در جنوب این کشور کشف و ضبط شده است. این امر ساعاتی پس از آن صورت گرفت که ارتش لبنان از مصادره 100 هزار لیتر بنزین از پمپ بنزینی در شهرک «رمیش» و ضبط و مصادره ۱۵۰ هزار لیتر بنزین در جایگاه سوخت در حال تاسیس در شهرک «البرباره» در جبیل خبر داد اما باز هم در داخل لبنان بحران سوخت زندگی همه را فلج کرده است. اما این پایان کار نیست، بلکه یک بحران دیگر هم برای این کشورِ مدیترانه‌ای به تازگی رقم خورده است که اینبار محوریت آن «آب» است. در مورد بحران جدید لبنان با محوریت آب، سازمان یونیسف در بیانیه‌ای اعلام کرد تا زمانی که اقدامات فوری اتخاذ نشود، احتمالا بیش از چهار میلیون تن در سرتاسر لبنان که بیشترشان از کودکان و خانواده‌های حساس‌تر خواهند بود، در معرض کمبود شدید آب یا قطعی کامل آب طی روزهای آینده قرار خواهند گرفت. یونیسف در ماه میلادی گذشته هشدار داده بود که بیش از ۷۱ درصد ساکنان لبنان احتمالاً این تابستان به آب دسترسی نخواهند داشت اما مسئولان لبنانی به این موضوع توجهی نکرده بودند. حالا و با تعمیق دو بحران سوخت و آب در این کشور، گویا مسئولان لبنان متوجه شده‌اند که اوضاع در بیروت چندان خوب نیست و باید زودتر تکلیف کابینه را مشخص کرد. میشل عون، رئیس جمهور لبنان روز گذشته (یکشنبه) در سخنانی در کاخ بعبدا اعلام کرده که دولت با ریاست و همکاری نجیب میقاتی به زودی تشکیل می‌شود تا قادر به انجام اصلاحات باشد و اعتماد فراکسیون‌های پارلمانی را به دست آورد. این سخنان میشل عون اگرچه در ظاهر و باطن شاید کور سوی امیدی در دل لبنانی‌ها ایجاد کند، اما واقعیت این است که لبنان عملاً در یک قدمی فروپاشی و سقوط قرار دارد و مشخص نیست که کابینه جدید تا چه حد می‌تواند اوضاع را سر و سامان بدهد.