میانجیگری با اما و اگر

فرشاد گلزاری

 منازعه در یمن کماکان قربانی می‌گیرد. تقابلی که از سال 1394 با شلیک اولین موشک‌های هوا به زمین از سوی ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی شروع شد و حالا با گذشت شش سال از آن روزها اگرچه شدت حملات و درگیری‌ها دیگر مانند سابق نیست، اما تبادل آتش همچنان به قوت خود باقیست.

از روز اول که یمن آماج حملات موشک‌های بریتانیایی و اسپانیایی شلیک شده از سوی عربستان قرار گرفت، بسیاری بر این باور بودند که حملات مذکور به زودی پایان می‌یابد و اوضاع به حال و روز اول برمی‌گردد که البته این تحلیل از ریشه غلط از آب درآمد.

نه تنها سعودی‌ها حملات خود که سه نوبت و حتی پنج نوبت در شبانه‌روز انجام می‌شد را متوقف نکردند، بلکه امارات متحده عربی به مرکزیت ابوظبی و رهبری محمد بن زاید، ولیعهد و حاکم دوفاکتوی این کشور به شریک و متحد اصلی عربستان سعودی در تجاوز نظامی به یمن تبدیل شد. در طول این شش سال هر دو کشور سعی کردند به هر نحوی که شده اوضاع را به نفع خود رقم بزنند. سعودی‌ها پترودلارهای خود را به میدان جنگ یمن سرازیر کردند و اماراتی‌ها سعی کردند با استفاده از تمام توان نظامی و تسلیحاتی که از غرب طی یک دهه گذشته خریداری کرده‌ بودند، معادله در یمن را به اسم خود ثبت و ضبط کنند که این چنین نشد.

اینکه چه رقمی از سوی دو طرف برای شُخم زدن جغرافیای یمن و به خاک و خون کشیدن شهروندان این کشور هزینه شده، مشخص نیست و آمار دقیقی از آن در عرصه آشکار و رسانه‌ای وجود ندارد اما بر اساس اعلام منابع غیررسمی چیزی حدود 50 تا 100 میلیارد دلار از سوی سعودی‌ها در این جنگ هزینه شده است و امارات هم با کمی اختلاف در مقام دوم قرار دارد.

نکته بسیار مهمی که این میان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که بر اساس توافق نانوشته میان ریاض و ابوظبی قرار بر این شد تا سعودی‌ها در شمال یمن مستقر شوند و آنجا را زیر آتش خود داشته باشند و همزمان هم نیروهای زمینی و مرزبانی خود را به خاک یمن گسیل کنند. اماراتی‌ها هم بنا شد تا جنوب یمن را مدیریت کنند و حضور خود را در آنجا قبض و بست بدهند. این تقسیم‌بندی اگرچه عادلانه نبود اما باعث شد که اتحاد میان دو دوست و شاید برادر دیرینه در منطقه آن هم با محوریت یمن، از هم گسسته شود.

به نظر می‌رسد هانس گراندبرگ که به‌تازگی جایگزین گریفیث شده هم نمی‌تواند آنگونه که جامعه ملل و مردم یمن انتظار دارند، کاری از پیش ببرد و در ابتدا سعی می‌کند اختلافات میان عربستان و امارات را مدیریت کند

اماراتی‌ها سهم زیادی از آب‌های جنوب و جزایر یمن به خود اختصاص دادند و عربستان از این موضوع کاملاً عصبانی بود؛ مضاف بر اینکه اماراتی‌ها باعث شدند تا پای اسرائیل به حیاط خلوت عربستان یعنی یمن و جزیره سُقطری باز شود و این موضوع چندان خوشایند ریاض نیست.

اما نکته مهمتر این است که در جنوب یمن درگیری‌ میان دولت نصفه و نیمه عبدربه منصور هادی، نخست‌وزیر مخلوع و مستعفی یمن و نیروهای تحت حمایت امارات به حدی بالا گرفت که حتی خروج نیروهای نظامی امارات از جنوب یمن هم نتوانست اوضاع را درست کند. این درگیری‌ها به حدی افزایش پیدا کرده که روز گذشته (شنبه) وب‌سایت الخبر الیمنی اعلام کرد که اظهارات تیم لندرکینگ، فرستاده ویژه آمریکا در امور یمن نشان‌دهنده درخواست کمک عربستان سعودی از آمریکا برای حل درگیری ریاض با امارات در یمن است. بر اساس گزارش این سایت، تیم لندرکینگ با انور قرقاش، وزیر مشاور دولت امارات در امور خارجه صحبت و بر ضرورت توقف همه اقدامات تنش‌زا در جنوب یمن از سوی تمام طرف‌ها با هدف بازگشت دولت منصور هادی به عدن که متحد ریاض به حساب می‌آید تأکید کرده است.

چهارمین میانجی!

گزارش درخواست عربستان از آمریکا برای میانجیگری با امارات در حالی منتشر شد که بامداد روز گذشته (شنبه) سازمان ملل اعلام کرد هانس گراندبرگ، دیپلمات سوئدی به عنوان نماینده جدید سازمان ملل در امور یمن تعیین شده است.

او پیش از این، رئیس بخش خلیج فارس در وزارت امور خارجه سوئد بوده است و قبل از آن در هیئت‌های دیپلماتیک سوئد و اتحادیه اروپا در قاهره، بیت‌المقدس و بروکسل حضور داشته است. رویترز هم در گزارش خود اعلام کرده که این دیپلمات سوئدی از سپتامبر ۲۰۱۹ میلادی سفیر اتحادیه اروپا در یمن بوده است و یکی از دلایلی که به نظر می‌رسد او را به عنوان نماینده جدید سازمان ملل در امور یمن منصوب کرده‌اند، همین  موضوع است.

با این حساب او پس از جمال بنومار مراکشی، اسماعیل ولد شیخِ موریتانیایی و مارتین گریفیثِ انگلیسی، چهارمین فرستاده سازمان ملل در یمن از سال ۲۰۱۱ به حساب می‌آید اما سوال مهمتر این است که آیا او می‌تواند اوضاع آشفته یمن را سر و سامان دهد یا خیر؟ پاسخ به این پرسش واقعاً سخت است، اما شواهد نشان می‌دهد از سال 2011 تاکنون، فرستادگان سازمان ملل به کشورهایی که با بحران بشردوستانه روبرو هستند و مخاصمات مسلحانه در آنها روز به روز افزایش پیدا می‌کند، عملاً نتوانسته‌اند اقدام خاصی برای آرام کردن اوضاع انجام دهند.

منابع خبری یمن اعلام کردند که اظهارات تیم لندرکینگ، فرستاده ویژه آمریکا در امور یمن نشان‌دهنده درخواست کمک عربستان سعودی از آمریکا برای حل درگیری ریاض با امارات در منطقه جنوبی این کشور است

سه سال پیش دقیقاً در زمانی که مارتین گریفیث به عنوان فرستاده سازمان ملل در یمن معرفی شد همه فکر می‌کردند که او به دلیل انگلیسی بودن و سابقه درخشانش در مورد منازعات بین‌المللی می‌تواند اوضاع را سر و سامان بدهد اما کمی بعد مشخص شد که او از روز اول در جریان استقرار نیروهای نظامی انگلیس و آمریکا در یمن بوده و همین موضوع نشان داد که نفوذ قدرت‌ها و همچنین کارخانه‌های ساخت تسلیحات در تمام دنیا بسیار بیشتر و عمیق‌تر از نفوذ او به عنوان فرستاده سازمان ملل در امور یمن است.

بر همین اساس به نظر می‌رسد هانس گراندبرگ که جدیداً جایگزین گریفیث شده هم نمی‌تواند آنگونه که جامعه ملل و مردم یمن انتظار دارند، کاری از پیش ببرد. او در وهله اول سعی می‌کند اختلافات میان عربستان و امارات را مدیریت کند تا یکپارچه‌سازی میدانی و سیاسی علیه انصارالله را رقم بزند و در خوشبینانه‌ترین حالت او شاید بتواند به عنوان یک میانجی برای پیشبرد مذاکرات صلح و آتش‌بس یکپارچه در یمن عمل کند. میانجیگریِ که با اما و اگر‌های زیادی روبرو است!