مخالفان لوکاشنکو زیر چتر غرب

فرشاد گلزاری

 بلاروس همچنان نقطه محوری میان رویارویی غرب و شرق است؛ یعنی ناتو و روسیه. این چنین به نظر می‌رسد که این موقعیت فعلی به مذاق رهبران مینسک خوش می‌آید؛ چراکه طی روزهای اخیر تلاش‌ها برای استفاده از آن شدت بیشتری گرفته است. «الکساندر لوکاشنکو»، رئیس‌جمهوری بلاروس حدود سه روز پیش اعلام کرد که اگر لازم باشد، آماده دعوت از سربازان روسی است اما اعلام کرده که در حال حاضر ضرورتی برای انجام این کار نیست.

لوکاشنکو همچنین تاکید کرد که بدون حضور نیروهای مسلح دیگر کشورها با اعتراضات سال گذشته میلادی علیه دولت مینسک روبرو شد و ادامه داد که اگر لازم باشد تردیدی در حضور نیروهای روسی در کشور ندارد. او و همقطارانش معتقدند که بلاروس قادر است به سرعت ۵۰۰ هزار سرباز ارتش را مستقر کند و اگر این تعداد کافی نباشد، تمامی نیروهای مسلح روسیه را به بلاروس می‌آورند. این اظهارات از سوی لوکاشنکو در حالی مطرح شد که دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین چندی بعد اعلام کرد که مسکو هیچ‌گونه درخواست رسمی از سوی مینسک برای استقرار نیروهای روسی دریافت نکرده و تنها زمانی این اقدام صورت می‌گیرد که درخواست رسمی دریافت شود.

دیدار جانسون و تیخانوفسکایا چند ساعت پس از آن برگزار شد که جسد رهبر گروهی که به بلاروسی‌ها در فرار از آزار و اذیت‌ها کمک می‌کرد در پارکی در کی‌یف، پایتخت اوکراین پیدا شد، پرونده‌ای که نشان می‌دهد جوخه ترور پوتین و لوکاشنکو همچنان مشغول به کار است

این در حالیست که روسیه و بلاروس از سال‌ها قبل روابط نزدیک نظامی و دفاعی دارند؛ به گونه‌ای که دو ایستگاه ارتباط راداری روسیه با زیردریایی‌های مستقر در اقیانوس اطلس، هند و پاسیفیک در بلاروس مستقر هستند و در سپتامبر، دو کشور قرار است مانورهای مشترک نظامی در مقیاس بزرگ برگزار کنند. این نزدیکی نظامی به نوعی برای غرب و به خصوص اعضای ناتو یک تهدید علنی به حساب می‌آید که تبعات آن بارها متوجه ایالات متحده و اروپا شده است و نمونه دیگری از آن را می‌توان در اوکراین مشاهده کرد.

این در حالیست که تاکنون، دولت لوکاشنکو در مقابل تلاش‌های روسیه برای بسط و گسترش حضور نظامی روسیه در بلاروس مقاومت کرده و درخواست‌ها برای افتتاح یک پایگاه هوایی و استقرار نیروهای بیشتر در این کشور را رد کرده است. اما در بحبوحه سیاسی، در بلاروس پس از انتخاب مجدد لوکاشنکو به عنوان رئیس‌جمهوری این کشور در اوت ۲۰۲۰ که با اعتراضات گسترده همراه شد، روسیه به همسایه خود وعده کمک نظامی داد و وامی به ارزش بیش از یک میلیارد دلار برای کمک به اقتصاد بیمار این کشور اختصاص داده است.

از سوی دیگر، بلاروس در گامی تلافی‌جویانه علیه تحریم‌های اقتصادی اتحادیه اروپا راه را بر هزاران پناهجو گشوده است. اتحادیه اروپا نیز در واکنش به اقدام بلاروس دست به اعزام نیرو برای حفاظت از مرزهای خارجی اروپا زده است. بر این اساس پس از این اقدام دولت بلاروس، کارل نهامر، وزیر کشور اتریش در واکنش به این اقدام در وین از اعزام واحدهای ویژه «کبرا  ۱۳» به کشور لیتوانی خبر داد. این نیروهای یگان ویژه عازم شده‌اند تا در بیش از هزار و ۱۰۰ کیلومتری شمال شرقی کشور خود از مرزهای خارجی اتحادیه اروپا حفاظت کرده و آن را نفوذناپذیر کنند. لیتوانی، این کشور حوزه دریای بالتیک به‌تازگی در تعداد پناهجویان و مهاجرانی که از طریق بلاروس وارد این کشور می‌شوند، رکورد شکسته است؛ به گونه‌ای که شمار آنها سال گذشته تنها ۸۱ نفر بود و در سال جاری شمارشان به بیش از سه هزار نفر رسیده و این برای کشوری که جمعیت آن تنها سه میلیون نفر است چالش واقعی محسوب می‌شود.

دیدار در کاخ سفید معمولا برای رهبران و روسای جمهوری دیگر کشورها در نظر گرفته می‌شود و حضور رهبر اپوزیسیون بلاروس در کاخ سفید نشان از حمایت دولت بایدن از این اپوزیسیون دارد

مأموریت نیروهای یگان ویژه اتریش در اول ماه اوت (دهم مرداد) شروع شده و قرار است هفته‌ها ادامه یابد اما زمان پایان این مأموریت بستگی به چگونگی پیشرفت امور دارد. به نوشته روزنامه اتریشی استاندارد، این تحولات حاصل سیاست‌های الکساندر لوکاشنکو است؛ چراکه او مرزهای کشور خود را به روی پناهجویان خاورمیانه باز کرد تا از لیتوانی برای همیاری با تحریم‌های غرب انتقام بگیرد.

حمایت از اپوزیسیون

اقدام لوکاشنکو به نوعی حمله علیه غرب قلمداد می‌شود  این روند باعث شده تا کشورهای اروپایی مجدداً اقدام‌های سیاسی انفرادی و جمعی خود را مورد بازبینی قرار دهند. بر این اساس روز گذشته شاهد بودیم که بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا میزبان دشمن شماره یک لوکاشنکو یعنی سوتلانا تیخانوفسکایا، رهبر اپوزیسیون بلاروس بود. دیداری که نه تنها برای مینسک، یبکه برای مسکو هم بسیار مهم و البته عصبانی کننده به شمار می‌رود. فارغ از دشمنی دیرینه بریتانیا و روسیه که ریشه آن به سال‌های جنگ سرد باز می‌گردد باید توجه داشت که هدف لندن از این دیدار به نوعی هشدار و مخابره پیام تهدید به مسکو و مینسک بوده است. نخست‌وزیر بریتانیا در این دیدار حمایت کامل خود را از رهبر اپوزیسیون بلاروس که به زعم او در خط مقدم تلاش‌ها برای احیای دموکراسی در مقابل سرکوب جامعه مدنی در این کشور شرق اروپا قرار دارد، ابراز کرد. این دیدار چند ساعت پس از آن برگزار شد که جسد رهبر گروهی که به بلاروسی‌ها در فرار از آزار و اذیت‌ها کمک می‌کرد در پارکی در کی‌یف، پایتخت اوکراین پیدا شد؛ پرونده‌ای که نشان می‌دهد جوخه ترور پوتین و لوکاشنکو همچنان مشغول به کار است. نکته‌ای که در این دیدار باید مورد توجه قرار بگیرد این است که جانسون در این دیدار صراحتاً افزایش فشار بر بلاروس را خواستار شده است. او بر سرعت لندن در اعمال تحریم علیه دولت بلاروس پس از ربودن هواپیمایی که حامل رومان پروتاسویچ، خبرنگار مشهور مخالف لوکاشنکو بود، تاکید کرد؛ چراکه اواخر ماه مه دولت بلاروس پس از به زمین نشاندن اجباری یک فروند هواپیمای مسافربری شرکت رایان ایر، رومان پروتاسویچ را بازداشت کرد و هنوز از سرنوشت وی خبری در دست نیست! این موضع بریتانیا در حالی اتخاذ شده که چند روز پیش هم رهبر اپوزیسیون بلاروس با جو بایدن در کاخ‌سفید دیدار داشت. رئیس جمهوری آمریکا ۲۸ ژوئیه پس از دیدار با سوتلانا تیخانوفسکایا در توییتر خود اعلام کرد که دولت آمریکا از مردم بلاروس در تلاش برای دموکراسی و حقوق بشر حمایت می‌کند. این توئیت بایدن به خوبی نشان می‌دهد که ایالات متحده آمریکا صراحتاً در مقابل بلاروس وحامی آن یعنی روسیه ایستاده است.

از نکات جالب دیدار اخیر بایدن با سوتلانا تیخانوفسکایا این بود که او با وی در کاخ سفید دیدار کرد. دیدار در کاخ سفید معمولا برای رهبران و روسای جمهوری دیگر کشورها در نظر گرفته می‌شود و حضور رهبر اپوزیسیون بلاروس در کاخ سفید نشان از حمایت دولت بایدن از این اپوزیسیون دارد. بر این اساس باید به این درک رسید که دو دیدار اخیر سوتلانا تیخانوفسکایا با رئیس جمهوری آمریکا و نخست‌وزیر بریتانیا به صورت مشهود نشان می‌دهد که مخالفان بلاروس و روسیه زیر چتر آن قرار گرفته‌اند و به زودی منازعه جدید در راه است.