هاوانا، صحنه مطالبه‌گری از سوسیالیست‌ها

فرشاد گلزاری

جغرافیای آمریکای جنوبی و آمریکای لاتین پر از ماجراهای ریز و درشتی است که طی دهه‌های گذشته باعث شده تا بسیاری از علاقه‌مندان به علم سیاست و روابط بین‌الملل حوزه مطالعاتی خود را به سمت این جغرافیا جهت‌دهی کنند. سرزمین‌هایی که منبع غنی محصولات کشاورزی و همچنین منابع زیرزمینی در دنیا به حساب می‌آیند. به عنوان مثال برزیل که بزرگترین کشور آمریکای جنوبی به حساب می‌آید، نه تنها از حیث مواد معدنی و خوراکی دارای جایگاه ویژه‌ای در دنیا است، بلکه همگان این کشور را به عنوان منبع تولید اکسیژن جهان می‌شناسند که تنها دلیلش وجود جنگل‌های آمازون است که به عنوان کاتالیزورِ کره زمین شناخته می‌شود. فارغ از این مسائل جغرافیای آمریکای لاتین همیشه پر بوده است از انقلاب‌های گسترده که به نوعی در تاریخ جاودانه مانده‌اند. از جنبش‌های چپگرای پرو و شیلی گرفته تا کارتل‌های مواد مخدر کلمبیا، همه و همه در کنار یکدیگر به نوعی شاخصه‌هایی را از آمریکای لاتین به دنیا نشان داده‌اند که حالا اگر کوچکترین اتفاقی در این جغرافیا بیافتد، دو رقیب اصلی یعنی روسیه و آمریکا فوراً در مورد اتفاق‌های پیش‌آمده اقدام به اخذ مواضع تند علیه یکدیگر می‌کنند. همه می‌دانند که این جغرافیا همانند بسیاری از نقاط دیگر جهان در زمان جنگ سرد عملاً زیر پرچم شوروی قرار داشت اما ایالات متحده پس از آن سال‌ها سعی کرد تا به هر ترتیب که شده خود را وارد حوزه نفوذ مسکو در آمریکای لاتین کند که تاحدودی هم موفق شد. از این مسائل که بگذریم، یکی از کشورهای شاخص و اثرگذار در این جغرافیا که سال‌های سال چشم تمام شهروندان آمریکای لاتین و دولتمردانِ آن همواره به پایتختش دوخته شده، کوبا است. کشوری که اساساً به رهبران انقلابی‌اش شهره است، به سیگار برگ و آب‌وهوای استوایی‌اش. با این همه، طی دهه‌ها حضور دولت کمونیستی در این کشور، تصور وقوع ناآرامی اجتماعی در این کشور بعید تصور می‌شد که گویا این تصور اشتباه بوده؛ چراکه چند روزیست در پایتخت این کشور اتفاق‌هایی رخ داده که نشان می‌دهد این کشور هم چندان در حاشیه امن قرار ندارد. واقعیت این است که کمتر از شش ماه پیش اعتراضات پراکنده‌ای در کوبا با محوریت مسائل اقتصادی رخ داد و کمتر کسی بود که باور کند در این کشوری که بر پایه مکتب سوسیالیسم اداره می‌شود، چنین اتفاقی رخ دهد. در همان هنگام هم بسیاری از تحلیلگران اعلام کردند که این روند می‌تواند برای کوبا خطرناک باشد، اما به هر حال این اعتراضات آرام آرام فروکش کرد و اوضاع تا حدودی بسامان شد، اما هیچ تغییر علنی و جدی در مقیاس بزرگتر رخ نداد.

معترضان کوبایی در اعتراضی بی‌سابقه در خیابان‌های این کشور حضور پیدا کردند و نارضایتی خود را بابت شرایط بد اقتصادی، روند کُند واکسیناسیون کرونا و بی‌اعتنایی دولت ابراز کردند؛ اما رئیس جمهور کشورشان آنها را آمریکایی خواند

خیزش علیه دولت دیاز کانل

حالا هم با گذشت چند ماه از آن روزها، مجدداً هزاران معترض کوبایی در اعتراضی بی‌سابقه در خیابان‌های این کشور حضور پیدا کردند و نارضایتی خود را بابت شرایط بد اقتصادی، روند کُند واکسیناسیون کرونا و بی‌اعتنایی دولت ابراز کردند. در جریان این اعتراضات که از روز یکشنبه شروع شده و از هاوانا تا سانتیاگو در جریان است، جیپ‌های نیروهای ویژه مسلح به سلاح خودکار نیز در پایتخت دیده شد و میگوئل دیاز کانل، رئیس جمهوری کوبا از حامیانش خواست تا در مقابل این قبیل تحریکات بایستند.

یکی از خبرنگاران رویترز نیز شاهد استفاده پلیس از اسپری فلفل علیه تعدادی از معترضان و ضرب و شتم آنها توسط افسران پلیس بود، اما تلاشی مستقیم برای درگیری متقابل با معترضانی که شعار آزادی سر می‌دادند، دیده نشد. همچنین معترضان فریاد «دیاز-کانل، استعفا» و حامیان دولتی نیز شعار «فیدل» را سر دادند. فارغ از اعتراضات در پایتخت، اعتراضات در سن آنتونیو دولوس بانوس در استان آرته‌میسا در جوار هاوانا هم توجه بسیاری از خبرنگاران را به خود جلب کرد. در همان ساعات اولیه اعتراضات، فیلمی در فضای مجازی دست به دست شد که نشان می‌داد صدها سکنه این منطقه شعارهای ضد دولتی سر می‌دادند و خواستار بهتر شدن اوضاع کشور و واکسیناسیون در مقابل کرونا برای پایان دادن به محدودیت‌های روزانه بودند. همچنین اعتراضاتی دیگر در پالما سوریانو واقع در استان سانتیاگو دو کوبا برگزار شد که هدف آنها اعتراض به بحران غذا و دارو بود. فارغ از این جزئیات باید توجه کرد که رئیس‌جمهوری کوبا از تمامی انقلابی‌ها در کشورش و از تمامی کمونیست‌ها خواسته‌ است تا در صورت تلاش برای ایجاد تحریکات علیه دولت او به خیابان‌ها بیایند. این درخواست به نوعی نشان می‌دهد که دیاز کانل تمام این تهدیدها را متوجه آمریکا و غرب می‌داند. او چندی پیش در مقابل دوربین تلویزیون ملی کشورش اعلام کرد که کوبا دو سال است با بحران اقتصادی پیچیده‌ای روبروست و دولت هاوانا، تحریم‌های واشنگتن و پاندمی کرونا را مقصر اصلی آن می‌داند.

هزاران معترض کوبایی در اعتراضی بی‌سابقه در خیابان‌های این کشور نارضایتی خود را بابت شرایط بد اقتصادی، روند کُند واکسیناسیون کرونا و بی‌اعتنایی دولت ابراز کردند. در جریان این اعتراضات، جیپ‌های نیروهای ویژه مسلح به سلاح خودکار نیز در پایتخت دیده شد و رئیس جمهوری کوبا از حامیانش خواست تا در مقابل این قبیل تحریکات بایستند

این سخن دیاز کانل را روز گذشته (سه‌شنبه) آلبرتو فرناندز، رئیس جمهوری آرژانتین تایید کرد. او در واکنش به اعتراضات کوبا و از ترس آنکه کشور خودش هم دچار چنین بهم‌ریختگی شود، محاصره اقتصادی کوبا توسط آمریکا را محرک اصلی این اعتراضات دانست. پس از آن نیکولاس مادورو، رئیس جمهوری ونزوئلا که متحد نزدیک میگوئل دیاز-کانل، همتای کوبایی‌اش است، در نشستی تلویزیونی با قانونگذاران اعلام کرد که از مردم و دولت کوبا تمام و کمال حمایت می‌کند. آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، رئیس‌جمهوری مکزیک هم وضعیت فعلی کوبا را مرهون فشارهای آمریکا دانست و این در حالیست که دیروز (سه‌شنبه) رئیس‌جمهور کوبا شبکه‌های اجتماعی را عامل برانگیختن نارضایتی در این کشور معرفی کرد و ساعاتی بعد هم شبکه‌های اجتماعی فیسبوک و واتساپ به صورت کامل مسدود شدند. جالب اینجاست که حتی قبل از بروز اعتراضات اخیر کوبا، یک کمپین اینترنتی هماهنگ برای اشاعه پیام‌های ضد حکومت کوبا در توییتر با عنوان «خلیج توئیت‌ها» شروع به انتشار پیام‌هایی علیه کوبا کرد که باعث شد صدای دولتمردان این کشور دربیاید. این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که علاوه بر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، جو بایدن، رئیس‌جمهوری این کشور هم مستقیماً به دولت کوبا به خاطر قطع اینترنت و سرکوب معترضان حمله و تمام قد از معترضان حمایت کرد؛ موضعی که نشان می‌دهد دولت جدید ایالت متحده به دنبال بهبود روابط خود با هاوانا نیست.