قاره سیاه، خاورمیانه‌ دوم؟

فرشاد گلزاری

چند ماهی است که قاره آفریقا به یکی از سوژه‌های داغ برای رسانه‌های دنیا و به خصوص خبرنگاران میدانی تبدیل شده است. جغرافیایی که از دیرباز تاکنون عرصة جولان دولت‌هایی مانند بریتانیا و فرانسه بوده است؛ چراکه این دو کشور از اوایل قرن 19 تا همین امروز نه تنها نفوذ خود در قاره سیاه را از بین نبرده‌اند، بلکه طی دو دهه اخیر لندن و پاریس سعی داشته‌اند در سه سطح اقتصادی، امنیتی و سیاسی نفوذ خود در این جغرافیای بسیار ارزشمند و مهم را دو برابر کنند.

واقعیت این است جغرافیای آفریقا از حدود دو دهه پیش تاکنون تحولات عجیب و غریبی را تجربه کرده است. این منطقه به دلیل وجود منابع به شدت غنی زیرزمینی و روزمینی نه تنها برای غرب، بلکه برای کشورهایی مانند روسیه و چین هم اهمیت دو چندانی پیدا کرده است. چین در سال‌های گذشته برای آنکه بتواند «طرح یک کمربند – یک جاده» که به نوعی نسخه جدید جاده ابریشم به حساب می‌آید را احیا کند، نگاه ویژه‌ای به آفریقا داشته است؛ پکن به دنبال آن است که بتواند از طریق این طرح، آسیا را به آفریقا و سپس به اروپا وصل کند و به همین دلیل است که جغرافیای آفریقا برای آنها بسیار اهمیت دارد.

افزون بر این موضوع باید متوجه باشیم که چین جمعیتی حدود یک میلیارد و 500 میلیون نفر را در دل خود جای داده که به نوعی بحران دائمی جمعیت را تجربه می‌کند و برای اینکه بتواند مواد غذایی و اشتغال این جماعت را تامین کند، نیاز به حضور در جغرافیای غنی‌ آفریقا دارد.

روسیه هم در این میان به دلیل منازعات و رقابت‌های خود با غربی‌ها نیازمند ارتباط و حضور در آفریقا است. فارغ از این مسائل ایالات متحده به عنوان یکی از دولت‌‌های پرنفوذ در آفریقا هم در حال قبض و بسط دادن نفوذ نظامی و اقتصادی خود در آفریقاست. علاوه بر این باید توجه داشت که اسرائیل هم بازیگر قدیمی در آفریقا به حساب می‌آید که از سال گذشته و پس از عادی‌سازی روابطش با سودان و مراکش به دنبال آن است تا نفوذ خود در قاره سیاه را به رخ جهانیان و به خصوص کشورهای عربی مانند عربستان، امارات و حتی مصر بکشد.

اینکه عدم توسعه یافتگی در آفریقا بیداد می‌کند، جای هیچ بحثی را باقی نمی‌گذارد اما آنچه طی هفته‌ها‌ و ماه‌های اخیر در برخی کشورهای آفریقایی رخ داده به وضوح نشان می‌دهد که قاره سیاه در حال تبدیل شدن به خاورمیانه‌ دوم است

مجموع این مولفه‌ها به خوبی نشان می‌دهد که قاره آفریقا را باید جغرافیایی بدانیم که منافع قدرت‌های بزرگ دنیا اعم از غرب و شرق در آن انباشت شده است.

اما سوالی که در این میان مطرح می‌شود این است که چرا طی سال‌های گذشته آفریقا نه تنها از منظر امنیتی اوضاع و احوال خوبی را تجربه نمی‌کند، بلکه از منظر اقتصادی هم مردمان این جغرافیا در بدترین شرایط معیشتی، بهداشت و اشتغال قرار دارند؟ اینکه عدم توسعه یافتگی در این جغرافیا بیداد می‌کند، جای هیچ بحثی را باقی نمی‌گذارد اما آنچه طی هفته‌ها‌ و ماه‌های اخیر در برخی کشورهای آفریقایی رخ داده به وضوح نشان می‌دهد که قاره سیاه در حال تبدیل شدن به خاورمیانه‌ دوم است.

تاخت و تاز ناامنی در قاره سیاه

چندی پیش  محمدو بوهاری، رئیس‌جمهوری نیجریه در مقابل دوربین تلویزیون ملی کشورش رسماً اعتراف کرد که در پایان دادن به ناامنی در کشور و مقابله با بوکوحرام شکست خورده است.

او در سال ۲۰۱۵ و در زمان پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری وعده مبارزه با تروریسم را داده بود اما حالا به شکست در قبال آن اذعان دارد. چندی بعد هم اخباری منتشر شد که نشان داد نه تنها با کشته شدن ابوبکر شیکاو، رهبر بوکوحرام این تشکیلات تروریستی از بنیان ساقط نشد، بلکه حالا اسناد تایید شده‌ای وجود دارد که به وضوح نشان می‌دهد داعش جایگزین این جریان تروریستی شده است.

این وضعیت در حالیست که روز گذشته (یکشنبه) یک افسر پلیس سومالی در گفتگو با خبرگزاری آناتولی ترکیه اعلام کرد که حدود پنج خمپاره در اطراف کاخ ریاست جمهوری سومالی واقع در محله هولوداغ در شهر موگادیشو و محله‌های مسکونی نزدیک آن اصابت کرد اما مشخص نشد که این خمپاره‌ها از کجا شلیک شدند که دستکم دو کشته و چهار زخمی بر جای مانده است. چند روز پیش هم اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه یک گروه ناشناس از نظامیان سابق هائیتی با یورش به استراحتگاه رئیس جمهوری این کشور، ژووِنل موئیس 53 ساله را که ریاست دولت را به عهده داشت ترور کردند.

اظهارات مکرون صریحا نشان داد که هدف پاریس از عقد تفاهم‌نامه با آمریکا در بحث مبارزه با تروریسم، صرفاً شریک کردن واشنگتن در قاره سیاه است و به صورت مشهود می‌بینیم که آمریکایی‌ها جایگزین آنها در آفریقا می‌شوند

در سودان هم اوضاع چندان تعریفی ندارد. فارغ از درگیری میان ارتش این کشور با سودان جنوبی، روز گذشته (یکشنبه) رویترز به نقل از منابع محلی گزارش داد که افراد ناشناس با استفاده از یک دستگاه موتورسیکلت اقدام به پرتاب بمب به سوی ورزشگاه الامیر واقع در شهر پورت سودان کردند که به کشته شدن سه تن و زخمی شدن شماری دیگر انجامید. لیبی هم همچنان کانون حضور و جولان القاعده و داعش است و این تهدیدها طی یک ماه گذشته دو برابر

شده است.

حالا فرانسوی‌ها احساس خطر کرده‌اند و به دنبال آن هستند تا بتوانند با امضای یک پیمان مشترک میان خود و آمریکا، فاز جدیدی از مبارزه با تروریسم را در آفریقا کلید بزنند.

در این میان فلورانس پارلی، وزیردفاع فرانسه و لوید آستین، همتای آمریکایی او سه روز پیش به امضای یک نقشه راه جدید با هدف مقابله با تهدیدات غیردولتی نظیر القاعده و گروه تروریستی داعش پرداختند که به نوعی نشان می‌دهد اوضاع در آفریقا آنگونه که گفته می‌شود روبراه نیست.

این قرارداد در حالی  میان دو قدرت به امضا رسید که داده‌ها حکایت از خروج بیشتر نیروهای فرانسوی از برخی کشورهای آفریقایی دارد. بر این اساس امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه به همتایانش در موریتانی، چاد، مالی، بورکینافاسو و نیجر (مشهور به گروه پنج منطقه ساحل) اعلام کرده که پاریس به زودی بخش عمده‌ای نیروهای خود را از کشورهای مذکور و به طور کلی آفریقا خارج می‌کند. این اظهارات مکرون صریحا نشان داد که هدف پاریس از عقد تفاهم‌نامه با آمریکا در بحث مبارزه با تروریسم، صرفاً شریک کردن واشنگتن است و به صورت مشهود می‌بینیم که آمریکایی‌ها جایگزین آنها در

آفریقا می‌شوند.

 این موضوع می‌تواند دلیل دیگری باشد بر اینکه چرا آمریکایی‌ها نیروهای خود را از افغانستان خارج کرده‌اند و حالا قرار است آنها را در کجا به کار بگیرند! امری که نشان می‌دهد قاره سبز همچنان درگیر ترور و تروریسم خواهد بود.