عقبگرد برادر بزرگتر از ابوظبی

فرشاد گلزاری

یکی از تحولاتی که طی روزهای اخیر پس از وقایع افغانستان، تمرکز و توجه رسانه‌های خارجی را به خود جلب کرد، تشدید اختلافات میان امارات و عربستان سعودی بود. پرونده‌ای که در کمال ناباوری به یک نزاع تمام عیار سیاسی - اقتصادی تبدیل شده و حالا شاهد تعمیق این اختلافات هستیم.

اینکه چرا اختلافات میان این دو کشور که بارها خود را برادر یکدیگر نامیده‌اند و حتی محمد بن‌زاید، ولیعهد و حاکم دوفاکتوی امارات بارها عربستان را به عنوان «برادر بزرگتر» خطاب کرده، تا به این حد عمیق شده و ابعاد جدید به خود گرفته، موضوعی است که نشان می‌دهد اوضاع و احوال در مناسبات دو طرف نه تنها آرام نیست بلکه احتمال دارد در آینده نزدیک شاهد تنش های مهندسی شده از سوی دو کشور علیه یکدیگر باشیم.

امارات معتقد است که محمد بن سلمان با بنیامین نتانیاهو، و مایک پامپئو، وزیر خارجه سابق آمریکا در شهر نیوم دیدار کرد تا در جریان کلیات توافق عادی‌سازی روابط قرار گیرد اما در نهایت از آن عقب‌نشینی و این دیدار را انکار کرد و ابوظبی در این مسیر قربانی شد

واقعیت این است که چند سال پیش امارات متحده عربی و عربستان تا نقطه ایجاد مخفیانه طرحی برای تشکیل یک اتحاد سیاسی پیش رفتند و در حالیکه این طرح عملاً اجرایی نشد اما دو کشور در حملات به یمن و همچنین تحریم قطر متحد شدند.

سوالی که شاید برای مخاطبان و بسیاری از دنبال کنندگان اخبار کشورهای حاشیه خلیج فارس پیش بیاید این است که چرا این دو کشور با یکدیگر وارد نزاع سیاسی شده‌اند یا به عبارتی دیگر بهتر است این سوال مطرح شود که چه محورهایی موجب شد تا این وضعیت به وجود بیاید؟ پاسخ این سوال را تا حد زیادی باید در روزنامه بریتانیایی فاینشنال تایمز جست‌وجو کنیم.

این روزنامه دو روز پیش فاش کرد که روابط میان عربستان و امارات در بیش از یک سطح بحرانی شده و این مساله با تصمیم اخیر امارات برای توسعه انرژی تولیدی خود برای حمایت از برنامه‌های متنوع‌سازی اقتصادی این کشور در ارتباط است. در گزارش این روزنامه که به تایید چندین مقام سعودی رسیده آمده است «امارات در حالی که تلاش‌های ریاض برای پایان دادن به ممنوعیت تجارت و سفر به قطر را پذیرفته، اما در عین حال نگران این سرعت آشتیِ ریاض با دوحه است. همچنین آغوش باز امارات برای اسرائیل در پی عادی‌سازی روابط میان آنها در سال گذشته میلادی عربستان را شوکه کرده است».

طبق این گزارش، منابع مطلع اعلام کردند که بحث در ابوظبی و در شرکت ملی نفت امارات درباره اینکه آیا اوپک را ترک می‌کند و خروج از اوپک به امارات برای تأمین مالی برنامه‌های متنوع سازی اقتصاد خود کمک می‌کند، بالا گرفته است.

این روزنامه به نقل از یک منبع مطلع در اوپک نوشته است که پس از عدم موفقیت در مذاکرات میان کشورهای صادرکننده نفت، اختلافاتی میان عربستان و امارات بر سر تمدید توافق کاهش تولید به وجود آمد و وزیران انرژی دو کشور از مواضع کشور خود دفاع کردند. در همین حال، عبد العزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان در سخنرانی اخیر خود اعلام کرده بود که پیشنهاد عربستان و روسیه برای تمدید توافق کاهش تولید به جز امارات مورد قبول همه بود.

او اعلام کرده که توافق میان اعضای اوپک پلاس به جز یک کشور وجود دارد و اگر کشوری نکات خاصی در مورد این موضوع داشته است چرا پیش از این درباره آن سکوت کرده است؟ با نگاهی به سخنان وزیر نفت عربستان سعودی به خوبی می‌توان فهمید که ریاض اساساً در حال حمله مستقیم به امارات است و به نوعی می‌توان گفت که سعودی‌ها شمشیر خود را برای ابوظبی از رو بسته‌اند.

در همین راستا بخشی از تحلیلگران برجسته دنیا که دهه‌ها است در حوزه انرژی فعال هستند و آثار مکتوب آنها شهره عام و خاص است در یک مصاحبه اختصاصی با نشریه اقتصادی اکونومیست صراحتاً اعلام کرده‌اند اوپک پلاس نه تنها درباره سیاست تولید خود تا پایان سال جاری میلادی بلکه برای سال ۲۰۲۲ هم مذاکره می‌کند و بنابراین راهکار اختلاف اخیر تعیین کننده سرنوشت بازار و صنعت نفت در سال آینده هم خواهد بود.

این تحلیلگران در اظهارات خود صراحتاً اعلام کرده‌اند که اختلاف عربستان و امارات اوپک پلاس را ناچار کرد مذاکرات پنجشنبه گذشته درباره سیاست تولید نفت را روز جمعه هم ادامه دهد و همین مساله بازارها را در شرایطی که قیمت نفت به بالای ۷۵ دلار در هر بشکه صعود کرده، در برزخ نگه داشته است.

پس از عدم موفقیت در مذاکرات میان کشورهای صادرکننده نفت، اختلافاتی میان عربستان و امارات بر سر تمدید توافق کاهش تولید به وجود آمد و وزیران انرژی امارات و عربستان از مواضع خود دفاع کردند اما این مساله مانع ادامه اختلاف‌ها نشد

یمن و اسرائیل، پاشنه آشیل اختلافات

اینکه نزاع دو غول نفتی منطقه تا چه حد در اختلافات دو کشور تاثیرگذار است، بدون شک موضوعی است که نمی‌توان آنرا کتمان کرد اما واقعیت این است که بخش دیگری از منازعه فعلی متاثر از اختلاف نظر دو کشور در برخی از پرونده‌های سیاسی در سطح منطقه‌ای است. بر این اساس یکی از محورهای مذکور، پرونده یمن است.

بسیاری بر این عقیده‌اند که خشم عربستان از تصمیم امارات درباره عقب‌نشینی یکجانبه از حضور نظامی مشترک آنها در یمن که به سال ۲۰۱۹  برمی‌گردد یکی از دلایا اختلافات است.

ریاض معتقد است امارات بدون هماهنگی قبلی و به دلیل افزایش تلفات انسانی در نیروهای اماراتی و در امان ماندن از حملات انصارالله به دبی و ابوظبی و متمرکز شدن ابوظبی بر سیطره بر جنوب یمن و ممانعت از بازگشت دولت مستعفی و تشکیل شورای انتقالی جنوب و ارتش آن از یمن خارج شده است.

فارغ از این موضوع، پرونده دوم که ریشه اختلافات جدید قلمداد می‌شود، عادی‌سازی روابط با رژیم‌صهیونیستی است. امارات در کل عربستان را به عادی‌سازی روابط با اسرائیل و امضای توافقنامه‌های ابراهیم در چارچوب توافق محرمانه الزام‌آور با محمد بن سلمان متهم کرد اما بن سلمان توافق را نقض کرد و به خاطر ترس از واکنش‌های داخلی عربستان و رأی نیاوردن دونالد ترامپ، از آن عقب‌نشینی کرد.

بر اساس اسنادی که منابع اماراتی چند روز پیش آنرا در قالب یک گزارش منتشر کرده‌اند، محمد بن سلمان با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر سابق اسرائیل و مایک پامپئو، وزیر خارجه سابق آمریکا در شهر نیوم دیدار کرد تا در جریان کلیات توافق عادی‌سازی روابط قرار گیرد اما در نهایت از آن عقب‌نشینی و این دیدار را انکار کرد.

اماراتی‌ها معتقدند که این اقدامِ عربستان به نوعی ضربه زدن به حیثیت اسلامی ابوظبی بوده تا ریاض به عنوان خادمین حرمین خود را به حاشیه بکشانند و تمام انتقادها در مورد عادی‌‌سازی روابط با اسرائیل را متوجه ابوظبی کنند. به عبارتی دیگر عربستان در این پرونده به امارات رَکَب زده و حالا به نظر می‌رسد که برادر بزرگتر به ابوظبی پشت کرده است.