مجوز غربی‌ها به طالبان برای اشغال ارگ

فرشاد گلزاری

اوضاع افغانستان این روزها چندان تعریفی ندارد. هنوز صدای انفجارها به صورت جسته و گریخته در کابل، قندهار، هرات، سرپل و غیره به گوش می‌رسد و به تازگی در کمال شگفتی ولایات شمالی افغانستان هم به صحنه عملیات‌های بازیگر این روزها یعنی «طالبان» تبدیل شده است. اینکه چرا در شمال این کشور ما شاهد چنین مساله‌ای هستیم، طبیعتاً یک موضوع عادی به حساب نمی‌آید؛ چراکه طیف منتسب به عبدالله عبدالله که به آنها ائتلاف شمال می‌گویند و دشمن اول و آخر طالبان به حساب می‌آیند، بر این مناطق نفوذ عمیق و گسترده‌ای دارند و جای تعجب است که چرا این جریانِ سنتی افغانستان که به عنوان جهادی‌ها شناخته می‌شوند، در مقابل حملات طالبان به ولایت و شهرستان‌های شمالی ساکت هستند. عده‌ای از تحلیلگران و کارشناسان افغانستان معتقدند که این سکوت نشأت گرفته از معادلات پشت پرده سیاست در این کشور است. آنها می‌گویند که عبدالله عبدالله که حالا ریاست شورای مصالحه افغانستان را در دست دارد به همراه سایر چهره‌های جهادی مانند محمد محقق، عطاءمحمد نور و ژنرال عبدالرشید دوستم به دنبال آن هستند تا بعد از خروج نیروهای آمریکایی‌ و سایر اعضای ناتو از افغانستان، با طالبان وارد معادله قدرت شوند و سهم خود را از دولت احتمالی آینده کسب کنند. برخی دیگر هم سکوت این جریان در مورد حضور طالبان در ولایات شمالی افغانستان را ریشه در انفعال جهادی‌ها و آلوده شدن آنها به ثروت و قدرت می‌دانند. به هر ترتیب اینکه کدام تحلیل درست باشد، مدنظر این نوشتار نیست؛ بلکه آنچه مهم خواهد بود، قدرت گرفتن طالبان نسبت به گذشته است.

آمریکایی‌ها بسیاری از پایگاه‌های خود به خصوص پایگاه عظیم هوایی‌شان در قندهار را تخلیه و تسلیحات آن را منهدم کرده‌اند، اما بر اساس گزارش منتشر شده از سوی نیویورک‌تایمز، افسران سازمان سیا در افغانستان جایگزین نظامیان شده‌اند

اکثر ناظران بین‌المللی معتقدند طالبان از زمانی که توافق دوحه را با آمریکایی‌ها به امضا رساندند، خود را در یک فضای دیگری یافتند و به نوعی خود را در مقام برتر از دولت حاکم بر کابل به رهبری محمد اشرف غنی دیدند. در اینکه طالبان یک جریان تمامیت‌خواه تحت رهبری پاکستان به حساب می‌آید، هیچ شکی وجود ندارد اما واقعیت این است که طرح‌ریزی جایگاه طالبان و آینده این جریان در افغانستان، موضوعی بوده که از قدیم یک پروژه مشترک میان پاکستان، آمریکا و برخی کشورهای عربی مستقر در حاشیه خلیج‌فارس به حساب می‌آمد.

حالا هم این پروژه وارد فاز جدید خود شده است که ذکر چند آمار به خوبی می‌تواند نشان دهد باز هم طالبان دست برتر را در افغانستان دارد، نه دولت اشرف غنی. به عنوان مثال روز یکشنبه نیروهای دولتی افغانستان در ۱۲۰ کیلومتری کابل با  طالبان درگیر شدند و این درگیری‌ها به حدی شدید بود که باعث شد وزیر دفاع افغانستان نیز برای ضدحمله وارد منطقه شود. بنا بر اعلام شاهدان و مقامات محلی، این درگیری‌ها در حومه شهری به نام مهتارلام، با ۱۴۰ هزار نفر جمعیت و مرکز ولایت لغمان آغاز شد و یاسین ضیا، وزیر دفاع افغانستان نیز شخصاً برای کنترل اوضاع وارد عمل شد. بنابر اعلام وزارت دفاع افغانستان چیزی در حدود 80 نفر از عناصر طالبان در این درگیری‌ها کشته شدند و این حمله در حالی انجام شد که چند روز قبل از آن، منطقه بورکا در شمال ولایت بغلان پس از عقب‌نشینی نیروهای دولتی توسط طالبان تصرف شد. اما این حمله پایان ماجرا نبود. روز گذشته (سه‌شنبه) وزارت دفاع افغانستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که نیروهای ویژه این کشور عملیاتی را از اواخر روز دوشنبه در ولایت هرات انجام دادند و ۴۱ تن شامل ۱۹ سرباز و نیروی امنیتی را از دست طالبان آزاد کردند و در نتیجه آن حدود 10 نفر از عناصر طالبان کشته شدند.

روز یکشنبه نیروهای دولتی افغانستان در ۱۲۰ کیلومتری کابل با  طالبان درگیر شدند و این درگیری‌ها به حدی شدید بود که باعث شد وزیر دفاع افغانستان برای ضدحمله وارد منطقه شود

طالبان مهیای تسخیر می‌شود؟!

این دو عملیاتی که تنها طی دو روز انجام شده به خوبی نشان می‌دهد که شاکله امنیتی افغانستان نه تنها از هم پاشیده است، بلکه دولت این کشور هم در وضعیت خوبی قرار ندارد، اما این موضوع یک دلیل بسیار مهم دارد که هر چه به موعد آن نزدیک‌تر می‌شویم شاهد قدرت‌نمایی‌ طالبان و سایر جریان‌های رادیکال مانند داعش هستیم که البته این از مناظر مختلف با یکدیگر تقاوت‌هایی دارند. همه به یاد دارند که در آوریل سال جاری میلادی ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو اعلام کرد که این ائتلاف خروج نیروها از افغانستان را از اول مه آغاز می‌کند. کمی بعد جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا نیز اعلام کرد که قصد دارد نیروهای آمریکایی را به طور کامل و تا ۱۱ سپتامبر که بیستمین سالگرد حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ است از افغانستان خارج کند. اگرچه آمریکایی‌ها به تعهد خود برای خروج نیروهایشان تا اول ماه مه پایبند نبودند و این موضوع اعتراض هیبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان را دربرداشت، اما مساله اینجاست که در بطن این سناریو یک بحران جدید نهفته است. واقعیت این است که آمریکایی‌ها بسیاری از پایگاه‌های خود به خصوص پایگاه عظیم هوایی‌شان در قندهار را تخلیه و تسلیحات آن را هم منهدم کرده‌اند، اما بر اساس گزارش منتشر شده از سوی نیویورک‌تایمز، افسران سازمان سیا جای نظامیان را در افغانستان پُر کرده‌اند. براساس این گزارش، سفر ماه گذشته ویلیام برنز، رئیس فعلی سیا به افغانستان به نوعی در همین راستا بوده که نشان می‌دهد آمریکا حضور نظامی‌اش در افغانستان را کاهش داده و حالا آن را به حضور اطلاعاتی تبدیل کرده است که می‌تواند سرآغاز جنگ جدید امنیتی در این کشور باشد. اما نکته مهمتر که نشان می‌دهد اوضاع در حال بحرانی شدن است، هشدارها و اقدامات دیپلماتیک ایالات متحده و متحدان آن در خاک همسایة شرقی کشورمان است. روز گذشته (سه‌شنبه) اسکات موریسون و ماریس پاین، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه استرالیا در بیانیه مشترک اعلام کردند که در جریان خروج نیروهای ناتو از افغانستان، سفارت این کشور در کابل از ۲۸ مه سال جاری میلادی موقتا تعطیل می‌شود. در بخش دیگری از این بیانیه آمده است که دیپلمات‌های استرالیایی از سایر کشورهای منطقه نیز به صورت منظم به افغانستان سفر خواهند کرد. کمی قبل‌تر هم سفارت آمریکا در کابل با صدور بیانیه‌ای از شهرندان خود خواست تا به افغانستان سفر نکنند و کمی بعد هم اعلام کردند که بخشی از کارمندان آمریکایی از افغانستان خارج خواهند شد. این اقدام به خوبی نشان می‌دهد که از استرالیا و آمریکا گرفته تا آلمان و کانادا و سایر اعضای ناتو، به شدت از تبعات میدانی خروج نظامیانشان از خاک افغانستان هراس دارند و می‌دانند که به زودی طالبان معادلات را به نفع خود تغییر خواهد داد. از سوی دیگر، تحلیلگران امنیتی افغانستان معتقدند که این اقدامات چراغ‌سبز غربی‌ها به طالبان برای یورش به سمت کابل است.