مسکو به مدعیان حضور در قطب شمال چنگ و دندان نشان داد؛
قدرت‌نمایی از جانب سیبری!
فرشاد گلزاری
زمانی که در مورد قطب شمال یا شمالگان سخن می‌گوییم، بسیاری سرزمینی با سرمای به شدت خشک و استخوان‌سوز تصور می‌کنند که محل زندگی اسکیوموها، خرس قطبی و انواع نهنگ و قوچ و گوزن است. برخی هم شمالگان را یک منطقه لَم یَزرع و ویران می‌دانند که چیزی جز آب و یخ در آن یافت نمی‌شود و طیف دیگر هم در ذهنشان تصویری از منطقه‌ای را دارند که صرفاً می‌توانند چند صباحی به آنجا سفر کنند و عکس‌های یادگاری بگیرند؛ اما زمانی که قطب شمال را از زاویه مسائل ژئوپلیتیکی و سیاست و امنیت بین‌الملل نگاه می‌کنیم با سرزمینی به‌غایت متفاوت از آنچه تصو می‌شود، روبه‌رو می‌شویم.
بر این اساس اگر نگاهی گذرا به تحرکات اخیر آمریکا به عنوان رقیب استراتژیک روسیه بیندازیم، می‌بینیم که دولت جو بایدن به نمایندگی از حزب دموکرات، اساساً نگاه ویژه‌ای به منطقه قطب شمال دارد. به عنوان نمونه سفر اخیر آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا به دانمارک، ایسلند و گرینلند که به نوعی عضو شورای موسوم به «شورای شمالگان» هستند، یکی از اقداماتی است که به نظر روس‌ها مشکوک می‌آید.
آسوشیتدپرس در مورد سفر بلینکن به این سه منطقة سردسیر که در اواسط هفته پیش انجام شد اعلام کرد که رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا به دنبال بررسی «دوستی عمیق و دورنمای همکاری آمریکا در منطقه شمالگان» است و در عین حال قرار است در نشست وزرای شورای شمالگان در ریکیاویک هم شرکت کند.
در ادامه گزارش این خبرگزاری به نقل از بلینکن آمده است که ایالات متحده به هیچ وجه قصد خرید منطقه گرینلند را ندارد.
اما سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا ایالات متحده به دنبال خرید این منطقه است؟ قبل از هر چیز باید توجه کرد که گرینلند یک منطقه خودمختار در پادشاهی دانمارک است که آمریکا چندین بار به دنبال خرید یا الحاق آن بوده و نخستین بارِ آن مربوط به سال ۱۸۶۷ میلادی است.
براساس داده‌های موجود، دست کم چهار بار در تاریخ گرینلند، مساله خرید آن از دانمارک توسط آمریکا مطرح شده که جدیدترین آن در زمان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا بود. او در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد قصد خرید گرینلند را دارد اما موضع او خوشایند نخست‌وزیر دانمارک قرار نگرفت و وی گفت که این پیشنهاد، مضحک است!
اینکه چرا ترامپ به دنبال خرید گرینلند بود شاید برای همه یادآور سخنانِ او که بر اساس سرمایه‌داریِ محض تنظیم می‌شد، باشد اما واقعیت این است که اساسا گرینلند و ایسلند، دو منطقه‌ای هستند که برای آمریکا و به خصوص دولت بایدن در وضعیت کنونی اهمیت استراتژیک دارد؛ چراکه این مناطق در قطب شمال قرار دارند و به نوعی در ادبیات سیاسی و نظامی ایالات متحده، دوقلوی منطقه سیبری تلقی می‌شوند؛ محدوده‌ای که خط قرمز پوتین و تیمش به حساب می‌آید.
کرملین به هیچ وجه قصد ندارد از منطقه سیبری و شمالگان دست بکشد؛ چراکه روس‌ها به خوبی می‌دانند جنگ آینده بر سر آب، ذخایر گاز دست نخورده و همچنین محیط‌های بِکر است که می‌توانند با سرمایه‌گذاری در آن، علاوه بر جمعیت‌سازی و تغییر اقلیم، ظرفیت حضور نظامی برای دفع تهدیدات را فراهم کنند
سیبری و آینده روسیه
چند سالی است که روس‌ها در سیبری دست به اقدامات عجیب و غریب زده‌اند و همین موضوع موجب تحریک ایالات متحده شده است. البته حضور روس‌ها در سیبری به زمان قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی برمی‌گردد ولی حالا، آن هم در قرنی که نظام بین‌الملل چند قطبی شده است، این منطقه به نوعی اهمیت ویژه‌ای برای مسکو پیدا کرده است.
بر این اساس بود که ماه گذشته میلادی، دولت روسیه برنامه سه ساله‌ای را تایید کرد که با اجرای آن، موقعیت این کشور پهناور در عرصه‌های مهمی همچون اقتصادی و نظامی در قطب شمال تحکیم می‌شود. برنامه جدید روسیه برای حضور گسترده در قطب شمال با عنوان «برنامه توسعه اجتماعی - اقتصادی قطب شمال تا سال ۲۰۲۴» به تمام جهان
مخابره شد.
بنا به گزارش راشاتودی، بر اساس این برنامه دولت روسیه، ۱۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیارد روبل (۲۶۰ میلیون دلار) برای توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و انرژی و اجتماعی در مناطق قطبی همجوار روسیه تخصیص پیدا خواهد کرد. از این مبلغ، در بودجه روسیه سال ۲۰۲۱ میلادی سه میلیارد و ۴۰۰ میلیون روبل (۴۵ میلیون دلار) هزینه می‌شود و در بودجه سال ۲۰۲۲ مبلغ شش میلیارد روبل (۸۰ میلیون دلار)، در بودجه سال ۲۰۲۳، مبلغ پنج میلیارد و ۲۰۰ میلیون روبل (۶۹ میلیون دلار) و در بودجه سال ۲۰۲۴ روسیه چهار میلیارد و ۹۰۰ میلیون روبل (۶۵میلیون دلار) تخصیص خواهد یافت.
براساس داده‌های موجود، دست کم چهار بار در تاریخ گرینلند، مساله خرید آن از دانمارک توسط آمریکا مطرح شده که جدیدترین آن در زمان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا بود که در سال 2019 میلادی پیشنهاد خرید آن را مجدداً ارائه کرد
فارغ از این اعداد و ارقام باید بدانیم که روسیه از ماه جاری میلادی، ریاست دوره‌ای شورای شمالگان را برعهده گرفته که کشورهای دانمارک، ایسلند، کانادا، نروژ، آمریکا، فنلاند، سوئد و روسیه اعضای آن را تشکیل می‌دهند که همین موضوع برای روسیه یک امتیاز بسیار مهم به حساب می‌آید.
از سوی دیگر باید توجه داشت که بیش از ۶۰ درصد تمام ذخایر نفت و گاز قطب در مناطقی قرار دارد که روسیه صاحب آن است یا ادعای مالکیت آنها را دارد و این موضوع به حدی برای کرملین مهم است که دو روز پیش (جمعه)، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در مورد این منطقه، خط و نشان‌های زیادی علیه بدخواهانش کشید.
پوتین در نشست مجازی با مقام‌های ارشد کشورش که از تلویزیون روسیه به صورت زنده پخش شد، اعلام کرد: «که برخی جرأت کرده و علناً می‌گویند این ناعادلانه است که روسیه صاحب ثروت منطقه‌ای همچون سیبری باشد. هر کشوری ممکن است به ما آسیب بزند اما کسانی که چنین کاری می‌کنند باید بدانند ما دندان‌های همه آنها را خواهیم کشید تا آنها نتوانند گاز بگیرند و کلید آن توسعه نیروهای مسلح ما است».
این اظهارات تندِ پوتین به خوبی نشان می‌دهد که کرملین به هیچ وجه قصد ندارد از منطقه سیبری و شمالگان دست بکشد؛ چراکه روس‌ها به خوبی می‌دانند جنگ آینده بر سر آب، ذخایر گاز دست نخورده و همچنین محیط‌های بِکر است که می‌توانند با سرمایه‌گذاری در آن، علاوه بر جمعیت‌سازی و تغییر اقلیم، ظرفیت حضور نظامی برای دفع تهدیدات را فراهم کنند.
بر این اساس بود که پوتین در ماه مارس 2021 تولد 67 سالگی خود را به همراه سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه در «جمهوری تووا» واقع در منطقه کراسنودارِ سیبری برگزار کرد و به صورت نمادین به پیاده‌روی در «تایگا» پرداخت. این یک جشن تولد ساده نبود، بلکه خط و نشان برای واشنگتن قلمداد می‌شد!
دیدگاه تان را بنویسید