محاصره چین و ابقا در بغداد و کابل

فرشاد گلزاری

وزرای دفاع کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در نشستی که به صورت ویدیوئی برگزار شد، درباره اهمیت گشودن فصل جدید در روابط دو سوی آتلانتیک بحث و گفت‌وگو کردند. این نشست اولین رویدادی است که پس از رفتن دونالد ترامپ از کاخ‌سفید با محوریت وزرای دفاع ناتو برگزار شده و به همین دلیل باید آن را نخستین جلسه رسمی برای بهبود وضعیت روابط کشورهای عضو دانست. این نشست همانند گذشته با سخنان ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو آغاز شد. او با اشاره به تردیدهایی که در سال‌های قبل  نسبت به همکاری‌های بین این سازمان و آمریکا به وجود آمده بود از لزوم روابط قوی و نهادمند بین دو سوی آنتلانتیک و تقویت همکاری‌ها سخن گفت و اعلام کرد که در سال‌های گذشته و در مدت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، روابط آمریکا با ناتو رو به سردی رفته بود اما ناتو اکنون و با فاصله بسیار کوتاهی از آغاز دوره ریاست جمهوری «جو بایدن» و با شتاب، این نشست را تشکیل داده است. این اظهارات به خوبی نشان می‌دهد که ناتو و اعضای آن نه تنها از چهار سال زمامداری ترامپ در کاخ سفید به شدت ضربه خورده‌اند، بلکه حالا از کنار رفتن او خرسند هستند و به دنبال بازسازی خود رفته‌اند. در همین راستا قرار است تا اصلاحاتی در این میان رخ دهد که در قالب طرح‌های مختلف به بحث و گفت‌وگو گذاشته خواهد شد. این طرح‌های پیشنهادی اصلاحات در حقیقت قرار است از سوی رهبران ناتو در جریان نشست برنامه‌ریزی شده برای اواخر سال جاری میلادی در شهر بروکسل مطرح شود که هدف آنها قانع کردن جو بایدن برای حمایت قدرتمند از ناتو و تسکین همپیمانان ناراضی در سطح سیاسی است. همه به یاد دارند که امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه اواخر سال ۲۰۱۹ بعد از حمله ترکیه به عنوان یک عضو ائتلاف ناتو به کردهای سوریه اظهار کرد که ناتو «مرگ مغزی را تجربه می‌کند». این سخنان مکرون نه تنها ترکیه و در رأس آن رجب طیب اردوغان را از کوره به در کرد، بلکه واکنش‌های مختلفی در این خصوص شکل گرفت. مکرون در آن زمان به دنبال آن بود که به اعضای ناتو و دنیا بفهماند که راهبری آمریکا توسط کسی مانند ترامپ باعث شده تا هم‌کیشانِ او در سایر کشورهای دنیا از ناتو به عنوان یک ابزارِ بدونِ اقتدار استفاده کنند. حالا دبیر کل ناتو در نشست مذکور اعلام کرده که فرآیند «اصلاحات ناتو ۲۰۳۰» به ما فرصتی بی‌همتا می‌دهد تا انرژی مجددی پیدا کرده و پیوند ترانس آتلانتیک را تقویت کنیم. این طرح‌های اصلاحاتی شامل به ‌روزرسانی سند رسمی اصلی استراتژی ناتو و مفهوم استراتژیک آن است که ممکن است قابلیت‌های نظامی فزاینده چین و رقابت استراتژیک با روسیه را در نظر بگیرد. بر این اساس پکن و مسکو به صورت کاملاً دقیق در حال تحلیل محتوای نشست وزرای دفاع ناتو هستند تا بفهمند قرار است طی چهار سال آینده چگونه با آنها تقابل صورت می‌گیرد.

دبیرکل ناتو در در پایان نشست وزرای دفاع پیمان ناتو اعلام کرد این سازمان تصمیم دارد به صورت مرحله‌ای حضور خود را در عراق افزایش دهد و بر اساس آنچه او گفته است، شمار این نیروها از ۵۰۰ به ۴۰۰۰ نفر افزایش خواهد یافت

مهار پکن، تقابل با مسکو

از داده‌های موجود اینطور استنباط می‌شود که علاوه بر دبیرکل ناتو، مابقی اعضای این پیمان منطقه‌ای هم ظهور چین (به عنوان یک قدرت) را تهدید بزرگی برای دموکراسی، امنیت و شیوه زندگی غربی می‌دانند. ناتو معتقد است ادامه رفتارهای هماهنگ (در سطح اعضای این پیمان) می‌تواند بهترین شانس برای بازگرداندن چین به مسیر احترام به مقررات بین‌المللی باشد. به عنوان مثال آنها اعتقاد دارند که حملات سایبری و انتشار گسترده و هدفمند اطلاعات نادرست توسط چین به یکی از تهدیدهای جدید و بسیار مخرب دنیای امروز تبدیل شده که مهمترین مصداق آن، حملات اخیر به زیرساخت‌های کلان و حیاتی آمریکا بود. ناتو در مورد روسیه هم معتقد است که به دلیل تعویض دولت در کاخ سفید، حالا کرملین احساس خطر بیشتری نسبت به دموکرات‌ها در فضای بین‌المللی می‌کند. اعضای ناتو معتقدند که روسیه به عنوان یک تهدید سنتی (قدیمی) همچنان قابلیت به چالش کشیدن غرب را دارد و باید با آن تقابل کنند. ناتو همچنین از تروریسم بین‌الملل به عنوان سایر تهدید‌های پیش‌رو نام برد که نیازمند همکاری بیشتر اروپا و آمریکا برای مقابله با آن است. طبیعی است که این اظهارات، مخالفان زیادی هم باید به دنبال خود داشته باشد. به عنوان نمونه چین حتی نگذاشت که از این اظهارات چند روز بگذرد و در همان موقع به اعضای ناتو پاسخ فوری دارد. در همین راستا هوآ چونیینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین در نشستی مطبوعاتی اعلام کرد که پکن اظهارات ناتو را یادآور تفکر «جنگ سرد» می‌داند! او در ادامه سخنانش، همانند گذشته اعلام کرد که چین به دنبال یک مفهوم توسعه مسالمت‌آمیز بوده و استراتژی نظامی ما کاملاً تدافعی است. روسیه هم صرفاً، گوش دادن به سخنان ناتو را در دستور کار گذاشته و هیچ واکنش رادیکال از خود نشان نداده است. اما دو موضوع دیگر در این نشست بسیار مهم و البته قابل تأمل بود.

علاوه بر دبیرکل ناتو، مابقی اعضای این پیمان منطقه‌ای هم ظهور چین را تهدید بزرگی برای دموکراسی، امنیت و شیوه زندگی غربی می‌دانند و معتقدند ادامه رفتارهای هماهنگ می‌تواند بهترین شانس برای بازگرداندن پکن به مسیر احترام به مقررات بین‌المللی باشد

ادامه بحران در عراق و افغانستان

دو محور مهم نشست وزرای دفاع ناتو، عراق و افغانستان بودند. در مورد افغانستان دو اتفاق مهم رخ داد. نخست اینکه نیوزیلند در ماه مه سال 2021 میلادی آخرین نظامیان باقیمانده خود در افغانستان را خارج خواهد کرد و به بیش از دو دهه استقرار نیرو در آنجا پایان می‌دهد. اما مساله دوم که بسیار مهم خواهد بود این است که مأموریت ‌ارتش آلمان، در چارچوب حضور نیروهای بین‌المللی در افغانستان، به احتمال قوی تمدید خواهد شد؛ چراکه آمریکا در خروج نیروهایش تردید نشان می‌دهد و نیروهای آلمان هم دستکم تا آخر سال جاری میلادی ۲۰۲۱ در افغانستان باقی خواهند ماند. بر این اساس همین موضوع می‌تواند طالبان را که خواهان خروج نیروهای خارجی از افغانستان بر اساس توافق دوحه بود را تحریک کند و دست به اقدامات مخرب عملیاتی بزند. در مورد عراق هم اوضاع به همین منوال است. دبیرکل ناتو در در پایان نشست وزرای دفاع پیمان ناتو اعلام کرد این سازمان تصمیم دارد به صورت مرحله‌ای حضور خود را در عراق افزایش دهد. بر اساس آنچه دبیرکل ناتو گفته است، شمار این نیروها از ۵۰۰ به ۴۰۰۰ نفر افزایش خواهد یافت و ماموریت اصلی این نیروها آموزش ارتش عراق برای مقابله با تروریسم است؛ رقمی که نشان می‌دهد نیروهای ناتو پس از آمدن بایدن، فقط در عراق 8 برابر خواهد شد! موضوعی که به ما می‌گوید باید منتظر ظهور پدیده دیگری در حوزه ضدامنیت و تروریسم باشیم.