زمینه‌چینی برای استقرار صلح در یمن

فرشاد گلزاری

 شعارهای انتخاباتی هر رئیس‌جمهور در ایالات متحده عموماً همان راهبردهایی است که او قرار است طی چهار سال در دستور کار قرار بدهد و آن را اجرایی کند. زمانی که «باراک اوباما» به عنوان اولین رئیس‌جمهور سیاهپوست آمریکا در سال 20019 میلادی وارد کاخ‌سفید شد، یکی از مهمترین شعارهای خود یعنی برقراری و حفظ توازن هسته‌ای میان آمریکا و روسیه را در دستور کار قرار داد.

یکسال بعد یعنی در سال 2010 میلادی شاهد امضای پیمان استارت جدید میان واشنگتن و مسکو بودیم که به نوعی برای مهار شیطنت‌های هسته‌ای دو طرف به امضا رسید؛ چراکه هر دو طرف چیزی حدود 1550 کلاهک هسته‌ای در اختیار داشتند که می‌توانست امنیت بین‌الملل را به خطر بیندازد. در سال 2016 پس از به روی کار آمدن دونالد ترامپ هم ما شاهد تکاپوی او برای اثبات شعار «اول آمریکا» بودیم. او هم به هر ترتیب با اجرای انواع و اقسام سناریوها سعی داشت بر همه چیره شود و مهمترین شعارش بحث احیای اقتصاد آمریکا بود که توانست تا حد زیادی آن را عملیاتی کند. حالا که «جو بایدن» به عنوان چهل و ششمین رئیس‌جمهوری آمریکا از روز 20 ژانویه 2021 وارد کاخ‌سفید شده است؛‌ در حال عملیاتی کردن شعارهای انتخاباتی خود است.

او 40 سال در ساختار سیاسی ایالات متحده مشغول به کار بوده و حالا با کوله‌باری از تجربه آمده است تا به قول خودش آمریکا را بار دیگر به عنوان رهبر جهان مطرح کند. اینکه نگاه دموکرات‌ها به دنیا و اساساً به مسائل داخلی آمریکا چیست و قرار است چگونه کار کنند، موضوعی است که بدون تردید بارها در موردش شنیده‌اید اما آنچه در این میان مهم جلوه می‌کند، دیدگاه دموکرات‌ها به پرونده‌های جاری و به عبارتی دیگر بحران‌های بالفعل و بالقوه دنیا و خصوصاً منطقه غرب آسیا است.

بایدن زمانی که شهر به شهر برای تبلیغات انتخاباتی‌اش، سیاست خارجی دولت خود را تشریح می‌کرد بارها به پرونده یمن اشاره کرد. حتی در مناظره‌هایی که با ترامپ داشت به صورت کاملاً مشهود، سیاست‌های تیم او را در قبال یمن و حتی منطقه طی چهار سال گذشته به باد انتقاد گرفت. بایدن سعی کرده بود تا به هر ترتیب که شده به تمام دنیا و خصوصاً به طرفدارانش بفهماند که اقدامات عربستان و امارات در یمن نه تنها راهگشا نیست، بلکه به نوعی باعث به وجود آمدن فاجعه‌ انسانی شده است.

این مدل از نگاه بایدن به صورت مشخص ریشه در رویکرد دموکرات‌ها در قبال مسائل حقوق بشری دارد. او معتقد است که ادامه جنگ در یمن به حدی این کشور را دستخوش بحران‌های فزاینده کرده که نه‌تنها زیرساخت‌های این کشور را به صورت کامل با خاک یکی کرده، بلکه محاصره فرودگاه صنعا و بنادر جنوبی یمن باعث شده تا کمک‌های بشردوستانه و همچنین غذا و دارو به دست مردم و نهادهای حقوق بشری در یمن نرسد که هیم امر نه تنها پاندمی کرونا را سرعت بخشیده، بلکه طاعون و وبا هم به عنوان مهمان ناخوانده یمنی‌ها مکرراً گزارش می‌شود.

اخبار حاکی از عصبانیتِ توأم با نگرانی اماراتی‌ها در مورد دستور بایدن درخصوص توقف فروش تسلیحات به ابوظبی است اما آنچه در این میان عربستان و امارات را بیش از هر چیز دیگر نگران کرده، پیوستن ایتالیا به کارزار عدم فروش تسلیحات به عربستان و امارات است

بر این اساس بود که بایدن در سخنان انتخاباتی خود به توقف ارسال و فروش تسلیحات به عربستان و امارات به عنوان دو بالِ اصلی ائتلاف عربی علیه یمن اشاره کرد.

شکل‌گیری کارزار عدم فروش تسلیحات

به هر ترتیب هفته گذشته و در اولین روزهای به روی کار آمدن بایدن، شاهد آن بودیم که دولت آمریکا فروش سلاح به عربستان و جنگنده‌های اف-۳۵ به امارات متحده عربی را به‌منظور «بررسی دوباره» تصمیمی که در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ گرفته شده بود، متوقف کرد.

وزارت خارجه آمریکا در اینباره طی بیانیه‌ای اعلام کرد که واشنگتن به‌طور موقت ارسال و فروش برخی از تجهیزات دفاعی آمریکایی را به عربستان و امارات متوقف می‌کند. اینکه از لفظ «به طور موقت» در این بیانیه استفاده شده نشان می‌دهد که مدت زمان توقف ارسال تسلیحات براساس توافق‌های دولت قبل مشخص نیست ولی درمجموع باید این موضوع را گام بسیار مهمی توسط آمریکایی‌ها بدانیم.

بر اساس آمار منتشر شده ایالات متحده حدود دو سال پیش به رغم مخالفت‌ها در مجلس نمایندگان آمریکا، قراردادی به ارزش ۸ میلیارد و یکصد هزار دلار برای فروش سلاح با ریاض منعقد کرد. غیر از عربستان، مهمترین قرارداد فروش تسلیحات طی دو سال گذشته، بسته ۲۳ میلیارد دلاری فروش۵۰ فروند جنگنده‌ اف‌۳۵ به امارات عربی متحده بوده است. این اعداد و ارقام برای ترامپ که دیدگاه اقتصادی کلان را دنبال می‌کرد بسیار مهم بود اما از منظر دموکرات‌ها ادامه این روند نتیجه‌ای جز مشتعل شدن آتش جنگ یمن ندارد.

مخالف دیگری که در این میان سعی می‌کند خشم خود را پنهان کند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل است. او روز جمعه در جمع خبرنگاران اعلام کرد که فکر نمی‌کند بازنگری قرارداد جنگنده‌های اف 35 به امارات خللی در روابط تل‌آویو و ابوظبی ایجاد کند. این در حالیست که اخبار حاکی از عصبانیتِ توأم با نگرانی اماراتی‌ها در مورد این دستور بایدن است.

آمریکا حدود دو سال پیش به رغم مخالفت‌ها در کنگره، قراردادی به ارزش ۸ میلیارد و یکصد هزار دلار برای فروش سلاح با ریاض منعقد کرد و غیر از عربستان، مهمترین قرارداد فروش تسلیحات طی دو سال گذشته، بسته ۲۳ میلیارد دلاری فروش۵۰فروند جنگنده‌ اف‌۳۵ به امارات عربی متحده بوده است

آنچه در این میان عربستان و امارات را بیش از هر چیز دیگر نگران کرده، پیوستن ایتالیا به کارزار عدم فروش تسلیحات به عربستان و امارات است. لوئیجی دی مایو، وزیر خارجه ایتالیا جمعه شب با اشاره به پایبندی رم به برقراری صلح در یمن و حمایت از حقوق بشر، اعلام کرد که کشورش فروش هزاران موشک به عربستان و امارات را متوقف کرده است.

او گفت این اقدامی است که ما آن را ضروری دانستیم و پیام روشنی از جانب دولت ایتالیا برای «تعهد به صلح و حقوق بشر» به حساب می‌آید. فارغ از استقبال انصارالله از اقدام‌های آمریکا و ایتالیا، اخباری به گوش می‌رسد که نشان می‌دهد تصمیم آمریکا برای متوقف کردن فروش تسلیحات به عربستان و امارات منجر به بالا گرفتن درخواست‌ها از انگلیس، به عنوان دومین تامین‌کننده بزرگ تسلیحات ریاض، برای تجدیدنظر در سیاست‌هایش شده است. بدون تردید فرانسه و بلژیک به عنوان کشورهایی که تسلیحات آنها در جنگ یمن از سوی امارات و عربستان مورد استفاده قرار گرفته، نسبت به این اقدام بایدن نگران خواهند بود.

نکته مهم این است که پیام روشن و واضح این اقدامات این است که آمریکایی‌ها در حال نشان دادن چراغ سبز به ایران برای آغاز گفت‌وگو با ریاض برسر یمن هستند. تیم بایدن به دنبال آن است تا در بدو ورود پرونده یمن را به هر ترتیبی که شده حل‌وفصل کند و نکته مهم در این میان این است که دموکرات‌ها می‌خواهند از این پرونده برای نزدیک کردن ریاض و تهران به یکدیگر استفاده کنند.

بر این اساس باید گفت که کاخ‌سفید درصدد زمینه‌چینی برای استقرار صلح در یمن برآمده است.