تحلیل کارشناسان از خشونت‌های جدید و تکرار انتحار در افغانستان:
عدم رضایت هسته‌تندروی طالبان از مذاکرات صلح
فرشاد گلزاری
اوایل هفته جاری طالبان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که با تعلیق حملات در جنوب افغانستان که باعث بی‌خانمانی هزاران تن شده، موافقت کرده است اما نکته اینجاست که این جریان اعلام کرده که تنها زمانی حملاتش را تعلیق می‌کند که آمریکایی‌ها به وعده خود در توقف حملات هوایی و عملیات‌های شبانه ارتش آمریکا در راستای توافق صلح فوریه ۲۰۲۰ که در دوحه منعقد شد، عمل کنند.
این مواضع طالبان باعث شد تا زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه آمریکا در امور افغانستان اعلام کند توافقی را با طالبان با هدف «شروع مجدد» در تعهداتشان در قبال توافق خروج نیرو از این کشور و کاستن از تعداد تلفات در آن منعقد کرده است.
خلیلزاد در توئیتر خود عنوان کرده که او و ژنرال اسکات میلر، فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان چندین نشست را با طالبان داشته‌اند و توافق شده که این جریان تعهداتشان را به صورت سفت و سخت عملیاتی کنند. شاید عده‌ای از مخاطبان ما در مورد رد و بدل شدن این مواضع از سوی طالبان و خلیلزاد، اطلاعی نداشته باشند و اساساً ندانند که چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
برای روشن شدن مساله باید به این نکته اشاره کنم که چند روز پیش آمریکایی‌ها در حملات هوایی علیه طالبان در آغاز حمله به هلمند مشارکت کردند و در نتیجه این حمله نیروهای طالبان چند ایست بازرسی مهم را تصرف کرده و به مرکز استان نزدیک شدند. این درگیری به حدی مهم و عظیم بود که یاسین خان، استاندار هلمند اعلام کرد که در یک هفته گذشته بر اثر حمله گسترده طالبان به شهر «لشکرگاه» مرکز استان هلمند ۳۰۰ نفر از عناصر طالبان، ۳۰ نیروی دولتی و ۱۰ غیرنظامی کشته شده‌اند.
استاندار هلمند در ادامه نشست خبری خود اعلام کرد که گروه طالبان در این مدت، بخش‌هایی از شهر لشکرگاه و شهرستان‌های اطراف آن را مین‌گذاری کرده‌اند که این عمل آنها، نگرانی دولت و مردم را برای تلفات غیرنظامیان در پی داشته است.
بر این اساس مداخله نیروهای آمریکایی برای آزادسازی هلمند، به مذاق طالبان خوش نیامده و حالا شاهد درگیری لفظی و عملی میان دو طرف هستیم. اینکه چرا آمریکایی‌ها برای آزادسازی این ولایت دست به کار شده‌اند، موضوعی است که باید ریشه‌های آن را در اهمیت و جایگاه هلمند برای واشنگتن دانست.
این ولایت در جنوبی‌ترین نقطه افغانستان و هم‌مرز با پاکستان قرار دارد و به همین دلیل در طول زمانی که افغانستان در دست طالبان بوده، معبر بسیار مهمی برای عبور و مرور نیروهای این جریان و حتی انتقال عناصر تحریک طالبانِ پاکستان به خاک افغانستان محسوب می‌شده است. از منظری دیگر، هلمند را باید تنها سرزمینِ کشتِ تریاک و مورفین در دنیا دانست. اگر بگوییم 50 تا 60 درصدِ تریاک و مورفین طبیعیِ دنیا در هلمند کشت و تولید می‌شود، بیراه نگفته‌ایم و به همین دلیل این ولایت هم برای آمریکایی‌ها و هم برای طالبان یکی از مهمترین مناطق افغانستان از منظر تامین مالی محسوب می‌شود.
اینکه می‌بینیم تا یک بمب در کابل یا سایر ولایات منفجر می‌شود، خلیلزاد فوراً اقدام به موضع‌گیری می‌کند، نشان‌دهنده آن است که تیم ترامپ می‌خواهند تا قبل از انتخابات سکوت را در افغانستان حفظ کنند و در صورت پیروزی او وارد فاز دولت‌سازی در کابل به مرکزیت طالبان شوند
از سوی دیگر پایگاه آمریکایی‌ها در هلمند، یکی از مهمترین و قوی‌ترین پایگاه‌ها در افغانستان به شمار می‌رود و چندی پیش هم خبری مبنی بر انهدام این پایگاه توسط آمریکایی‌ها به قصد خروج از افغانستان منتشر شد که اعتبارسنجی این خبر در هاله‌ای از ابهام است. به همین دلیل ما می‌بینیم که آمریکایی‌ها وارد میدان شده و برای آزادسازی هلمند آستین‌های خود را بالا زده‌اند. اما مساله فقط این نیست؛ بلکه روز یکشنبه در جریان انفجار یک خودروی بمب‌گذاری شده در ولایت غور افغانستان ۱۳ تن جان خود را از دست داده و ۱۰۲ تن دیگر نیز زخمی شدند.
این ولایت هم که یکی از ولایت غربی افغانستان به شمار می‌آید، در نظر آمریکایی‌ها به دلیل اقلیمِ پشتونِ آن و وفاداری شهروندانش به طالبان، از ارزش بالایی برخوردار است. به طور کلی آمریکایی‌ها حس کرده‌اند که تعداد عملیات‌های طالبان (آن هم در زمانی که مذاکرات بین‌الافغان میان طالبان و دولت افغانستان جریان دارد) در حال افزایش است و این موضوع می‌تواند باعث تهدید منافع آنها و همچنین ضربه به بندهای مندرج در توافق دوحه شود.
چه کسانی پشت‌پرده هستند؟
آمریکایی‌ها به صورت منظم در حال رصد رفتار طالبان در افغانستان هستند و به خوبی از توانمندی میدانی و همچنین جذبِ نیروی انسانی این جریان در افغانستان خبر دارند و به همین دلیل است که وارد تقابل نظامی علیه طالبان در مقطع فعلی شده‌اند.
اگر بگوییم 50 تا 60 درصدِ تریاک و مورفین طبیعیِ دنیا در هلمند کشت و تولید می‌شود، بیراه نگفته‌ایم و به همین دلیل این ولایت هم برای آمریکایی‌ها و هم برای طالبان یکی از مهمترین مناطق افغانستان از منظر تامین مالی محسوب می‌شود
بر این اساس روز گذشته (دوشنبه) ارتش آمریکا از حملات هوایی چند روز پیش خود علیه طالبان پس از آنکه این گروه واشنگتن را به نقض توافق امضا شده بین دو طرف متهم کرده و نسبت به بروز تبعاتی در صورت ادامه این اقدامات هشدار داد، دفاع کرد. سرهنگ سانی لگت، سخنگوی نیروهای آمریکایی در توئیتر خود اعلام کرد که کل جهان شاهد عملیات تهاجمی طالبان در هلمند بود و این حملات، باعث مجروح و آواره شدن هزاران غیرنظامی بی‌گناه افغان شد.
در مقابل قاری محمد یوسف احمدی، سخنگوی طالبان در بیانیه‌ای اعلام کرد که نیروهای آمریکایی توافق دوحه را به اشکال مختلف با اجرای حملات هوایی بعد از تحولات جدید در استان هلمند نقض کرده‌اند. اگر سخنان دو طرف را کنار هم قرار دهیم به این مفهوم می‌رسیم که شاخه سیاسی طالبان یا به عبارتی دیگر، آن طیفی که در دوحه به رهبری ملا عبدالغنی برادر با خلیلزاد توافق صلح را به امضا رساندند، در یک عمل انجام شده قرار گرفته‌اند.
بگذارید کمی روشن‌تر حرف بزنیم. آن تیمی که از سوی شورای کویتة طالبان که مستقر در پاکستان است و توسط سرویس اطلاعاتی پاکستان (ISI) راهبری می‌شود، بخشی از مجموعة طالبان به حساب می‌آید، نه همة آن! طالبانِ امروز، پس از آنکه مذاکرات با آمریکا شروع شد، تا حد زیادی انسجام و یکپارچگی خود را از دست داد. به این معنا که هستة تندرو و طیفی که معتقد به جهاد علیه خارجی‌ها و نیروهای کشورهای اروپایی و آمریکایی هستند، هنوز نتوانسته‌اند توافق دوحه را هضم کنند.
آنها زمین گذاشتن سلاح‌های خود را نوعی تسلیم شدن پس از چهار دهه جنگ با شرق (ارتش سرخ شوروی) و غرب (آرتش آمریکا و ناتو) می‌دانند. به همین دلیل این جریان که تحت رهبری پاکستان است، در حال ناامن کردن فضای میدانی افغانستان است که دو مولفه را به نفع خود رقم بزند.
نخست اینکه مانع از خروج آمریکایی‌ها و تحمیل هزینه به آنها در افغانستان شود و به نوعی پروژه ترامپ در آستانه انتخابات سوم نوامبر را مورد هدف قرار دهد، و دوم اینکه فضا را به سمتی ببرد که آمریکایی‌ها مجدداً به پاکستان رجوع کنند و منافع اسلام‌آباد را بیش از گذشته تامین کنند.
اینکه می‌بینیم تا یک بمب در کابل یا سایر ولایات منفجر می‌شود؛ خلیلزاد فوراً اقدام به موضع‌گیری می‌کند، نشان‌دهنده آن است که تیم ترامپ می‌خواهند حداقل تا قبل از انتخابات 2020 سکوت را در افغانستان حفظ کنند و در صورت پیروزی ترامپ وارد فاز دولت‌سازی در کابل به مرکزیت طالبان شوند.
دیدگاه تان را بنویسید